ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΣ ΚΟΡΑΗΣ: Ο ΜΕΓΑΣ ΕΛΛΗΝ ΔΙΑΦΩΤΙΣΤΗΣ ΤΟΥ ΓΕΝΟΥΣ
Ο Ελλην που χΑλασε την ησυχΙα των εχθρΩν της γνΩσεως
σκοπΟς ΤΟΥ Η πνευματικΗ αφΥπνιση ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ
ΤΟ ΠΟΛΥΤΙΜΟ ΕΡΓΟ ΚΑΙ Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΟΥ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΑΤΡΙΔΑ
Ο Αδαμάντιος Κοραής
[1748, Σμύρνη - 1833, Παρίσι] συνέβαλε αποφασιστικά στη διαμόρφωση του
κινήματος του Νεοελληνικού Διαφωτισμού. Από το Παρίσι επεδίωξε την
πνευματική αφύπνιση των συμπατριωτών του με την εκδοτική και εν γένει
συγγραφική του παραγωγή.
Στις μελέτες αυτής της περιόδου χρήσιμο βοήθημα στάθηκε η βιβλιοθήκη που είχε κληρονομήσει από τον παππού του Α. Ρύσιο και στην οποία κατάφευγε συχνά.
Όντας εγκατεστημένος στη Γαλλία ο Κοραής υπήρξε μάρτυρας των γεγονότων του 1789. Μέσα σε αυτό το κλίμα και έχοντας ενστερνιστεί τις ιδέες του Διαφωτισμού θα επικεντρώσει το ενδιαφέρον του στην προσπάθεια των Ελλήνων για ανεξαρτησία. Ενδεικτική αυτής του της πρόθεσης είναι η δημοσίευση στα 1798 της Αδελφικής Διδασκαλίας. Πρόκειται για ένα κείμενο που έγραψε με αφορμή το θάνατο του Ρήγα ως απάντηση στο
ανώνυμο φυλλάδιο Πατρική Διδασκαλία. Το τελευταίο, που αποδίδεται κατά πάσα πιθανότητα στον Αθανάσιο Πάριο, αντιστρατευόταν τις φιλελεύθερες ιδέες και την δυτική παιδεία εν γένει στηρίζοντας παράλληλα την οθωμανική κυριαρχία.
Η πεποίθηση του Κοραή για την ανάγκη απελευθέρωσης από την τουρκική ηγεμονία θα τον οδηγήσει τα επόμενα χρόνια σε μια ευρεία εκδοτική δραστηριότητα έργων αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων. Η κίνηση αυτή βασίστηκε στη σκέψη πως η πνευματική πρόοδος των συμπατριωτών του αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την πολιτική τους ανεξαρτησία. Θα εκδώσει, λοιπόν, το 1799 στα γαλλικά και Ελληνικά τους Χαρακτήρες του Θεοφράστου, που αφιερώνει στους ελεύθερους Έλληνες του Ιονίου. Το χρόνο που ακολουθεί θα τυπώσει το Ιπποκρατικό κείμενο Περί ανέμων, υδάτων και τόπων, εμπλουτισμένο με δικές του σημειώσεις. Το 1800, θα κυκλοφορήσει το Άσμα Πολεμιστήριον, ενώ στα 1801 το Σάλπισμα Πολεμιστήριον με το ψευδώνυμο Ατρόμητος Μαραθώνιος. Αντίστοιχου περιεχομένου φυλλάδιο είναι και το Τι πρέπει να κάμωσιν οι Γραικοί κατά τας παρούσας περιστάσεις (1805) με προτροπές και παραινέσεις προς τους ομογενείς.
Την ίδια περίοδο θα αναλάβει να μεταφράσει τη Γεωγραφία του Στράβωνα. Παράλληλα θα ασχοληθεί με την απόδοση στα Ελληνικά του Περί Αμαρτημάτων και Ποινών του Ιταλού Beccarie. Το κείμενο θα κυκλοφορήσει στα 1802 για να επανεκδοθεί πληρέστερο είκοσι περίπου χρόνια αργότερα προκειμένου να χρησιμοποιηθεί από τους μελλοντικούς Έλληνες δικαστές. Το 1802 επίσης θα προβεί στη διόρθωση του μυθιστορήματος Τα κατά Δάφνιν και Χλόην του Λόγγου.
Οι εκδόσεις των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων θα συνεχιστούν το 1804, οπότε τυπώνει τα Αιθιοπικά του Ηλιόδωρου. Με τον τίτλο Ελληνική Βιβλιοθήκη θα κυκλοφορήσει στο διάστημα που ακολουθεί έως και το 1827 μια πολύτομη συλλογή αρχαίων κειμένων, που συνοδεύει με δικούς του προλόγους. Πρόκειται για τους λεγόμενους Αυτοσχέδιους Στοχασμούς ή Προλεγόμενα, όπου εκθέτει τις απόψεις του για την Ελληνική Παιδεία και Γλώσσα.
Την έκδοση του πρώτου τόμου της Ελληνικής Βιβλιοθήκης, θα ακολουθήσει δύο χρόνια αργότερα ένα δίτομο έργο που περιλάμβανε Λόγους και Επιστολές του Ισοκράτη. Στο διάστημα από το 1809 έως και το 1814 θα κυκλοφορήσει σε έξι τόμους το Βίοι Παράλληλοι του Πλουτάρχου. Το 1809 θα εκδώσει, ακόμη, τα Στρατηγήματα του Πολυαίνου και αμέσως μετά το Μύθων Αισωπείων. Τα δύο τελευταία αποτελούν Πάρεργα της Ελληνικής Βιβλιοθήκης. Με δαπάνη ομογενών του από τη Χίο κυκλοφορεί το 1814 το Ξενοκράτους και Γαληνού περί της από την ενύδρων τροφής. Από το 1811 έως το 1820 έχει εκδώσει, επίσης, τις τέσσερις πρώτες ραψωδίες της Ηλιάδας. Στα 1820 θα κυκλοφορήσει ανώνυμα και τη δική του μετάφραση του θεολογικού έργου Συμβουλή τριών επισκόπων σχετικά με τις παρατυπίες του ορθόδοξου και καθολικού κλήρου.
Την περίοδο αυτή θα πρωτοστατήσει στην κοινή προσπάθεια των λογίων για την ενίσχυση της εκπαιδευτικής δραστηριότητας στα Ελληνόφωνα σχολεία. Προμηθεύει με σύγχρονα εγχειρίδια καθώς και όργανα πειραματικής φυσικής και χημείας πολλές σχολές, ενώ προτείνει και καθηγητές για διάφορες διδασκαλικές θέσεις Παράλληλα, ενθαρρύνει μορφωμένους ομογενείς του να προβούν σε μεταφράσεις κειμένων της δυτικής διανόησης και φροντίζει για την αποστολή υποτρόφων στην Ευρώπη. Ακόμη, ζητά με επιστολές του την οικονομική συνδρομή πλουσίων Ελλήνων εμπόρων για την υλοποίηση στόχων παιδευτικού χαρακτήρα, όπως η ίδρυση βιβλιοθηκών και σχολείων καθώς και η έκδοση διδακτικών βιβλίων.
Στα 1811 θα συμμετάσχει στην κίνηση πολλών σύγχρονών του Ελλήνων λογίων, για την κυκλοφορία του περιοδικού Ερμής ο Λόγιος, που πραγματευόταν θέματα φιλολογικού, φιλοσοφικού και ευρύτερου πνευματικού χαρακτήρα. Ο Κοραής, που προσδοκούσε ότι το δεκαπενθήμερο αυτό έντυπο θα συνέβαλε αποφασιστικά στην παιδευτική αναμόρφωση των συμπατριωτών του, υπήρξε τακτικός συνεργάτης του περιοδικού.
Από το 1821 και με την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης θα κατευθύνει τη δράση του σύμφωνα με τη νέα κατάσταση που έχει δημιουργηθεί. Παρόλο που θεωρούσε ότι ο Αγώνας θα έπρεπε να καθυστερήσει κατά τρεις τουλάχιστον δεκαετίες, εξαρχής υποστήριξε ενεργά την προσπάθεια των Ελλήνων για ανεξαρτησία.
Όσον αφορά τη συγγραφική δραστηριότητα αυτής της περιόδου ο Κοραής θα συνεχίσει την έκδοση των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων επιλέγοντας κατάλληλα για τις περιστάσεις κείμενα πολιτικού περιεχομένου. Έτσι, το 1821 θα κυκλοφορήσει τα Πολιτικά του Αριστοτέλη, τα οποία συνοδεύει με την εισαγωγή Πολιτικές Παραινέσεις. Θα ακολουθήσουν τον επόμενο χρόνο τα Ηθικά Νικομάχεια του ίδιου συγγραφέα, καθώς και τα κείμενα Στρατηγικός του Ονησάνδρου και Πρώτο ελεγείο του Τυρταίου, που μετέφρασε ο ίδιος. Τα δύο τελευταία αφιερώνει στους μαχόμενους συμπατριώτες του. Η επόμενη εκδοτική του προσπάθεια αφορά στις Σημειώσεις εις το προσωρινόν πολίτευμα της Ελλάδος του 1822 έτους και το έργο Πολιτικά του Πλουτάρχου (1824). Σε αυτό θέτει ως πρόλογο το Διάλογοι περί των Ελληνικών συμφερόντων, όπου κάνει λόγο για τα πολιτικά προβλήματα της Επαναστατημένης χώρας. Το 1825 εκδίδει τα Απομνημονεύματα του Ξενοφώντα και τον Γοργία του Πλάτωνα για να κυκλοφορήσει ένα χρόνο αργότερα το Εγχειρίδιο του Επίκτητου καθώς και το Λόγο κατά Λεοκράτους του Λυκούργου. Στα 1827 θα τυπώσει το έργο Αρριανού του Επικτήτου διατριβών, βιβλία τέσσερα. Τα παραπάνω κείμενα επιλέχθηκαν από τον Κοραή για να προβάλλουν στους Έλληνες επίκαιρα ηθικά και πολιτικά ζητήματα. Στα προλεγόμενά τους ο συγγραφέας κάνει λόγο για την εξέλιξη των πολιτικών θεσμών και θεωριών από τους αρχαίους Έλληνες έως και τους νεότερους δυτικούς διανοητές.
Στις μελέτες αυτής της περιόδου χρήσιμο βοήθημα στάθηκε η βιβλιοθήκη που είχε κληρονομήσει από τον παππού του Α. Ρύσιο και στην οποία κατάφευγε συχνά.
Όντας εγκατεστημένος στη Γαλλία ο Κοραής υπήρξε μάρτυρας των γεγονότων του 1789. Μέσα σε αυτό το κλίμα και έχοντας ενστερνιστεί τις ιδέες του Διαφωτισμού θα επικεντρώσει το ενδιαφέρον του στην προσπάθεια των Ελλήνων για ανεξαρτησία. Ενδεικτική αυτής του της πρόθεσης είναι η δημοσίευση στα 1798 της Αδελφικής Διδασκαλίας. Πρόκειται για ένα κείμενο που έγραψε με αφορμή το θάνατο του Ρήγα ως απάντηση στο
ανώνυμο φυλλάδιο Πατρική Διδασκαλία. Το τελευταίο, που αποδίδεται κατά πάσα πιθανότητα στον Αθανάσιο Πάριο, αντιστρατευόταν τις φιλελεύθερες ιδέες και την δυτική παιδεία εν γένει στηρίζοντας παράλληλα την οθωμανική κυριαρχία.
Η πεποίθηση του Κοραή για την ανάγκη απελευθέρωσης από την τουρκική ηγεμονία θα τον οδηγήσει τα επόμενα χρόνια σε μια ευρεία εκδοτική δραστηριότητα έργων αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων. Η κίνηση αυτή βασίστηκε στη σκέψη πως η πνευματική πρόοδος των συμπατριωτών του αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την πολιτική τους ανεξαρτησία. Θα εκδώσει, λοιπόν, το 1799 στα γαλλικά και Ελληνικά τους Χαρακτήρες του Θεοφράστου, που αφιερώνει στους ελεύθερους Έλληνες του Ιονίου. Το χρόνο που ακολουθεί θα τυπώσει το Ιπποκρατικό κείμενο Περί ανέμων, υδάτων και τόπων, εμπλουτισμένο με δικές του σημειώσεις. Το 1800, θα κυκλοφορήσει το Άσμα Πολεμιστήριον, ενώ στα 1801 το Σάλπισμα Πολεμιστήριον με το ψευδώνυμο Ατρόμητος Μαραθώνιος. Αντίστοιχου περιεχομένου φυλλάδιο είναι και το Τι πρέπει να κάμωσιν οι Γραικοί κατά τας παρούσας περιστάσεις (1805) με προτροπές και παραινέσεις προς τους ομογενείς.
Την ίδια περίοδο θα αναλάβει να μεταφράσει τη Γεωγραφία του Στράβωνα. Παράλληλα θα ασχοληθεί με την απόδοση στα Ελληνικά του Περί Αμαρτημάτων και Ποινών του Ιταλού Beccarie. Το κείμενο θα κυκλοφορήσει στα 1802 για να επανεκδοθεί πληρέστερο είκοσι περίπου χρόνια αργότερα προκειμένου να χρησιμοποιηθεί από τους μελλοντικούς Έλληνες δικαστές. Το 1802 επίσης θα προβεί στη διόρθωση του μυθιστορήματος Τα κατά Δάφνιν και Χλόην του Λόγγου.
Οι εκδόσεις των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων θα συνεχιστούν το 1804, οπότε τυπώνει τα Αιθιοπικά του Ηλιόδωρου. Με τον τίτλο Ελληνική Βιβλιοθήκη θα κυκλοφορήσει στο διάστημα που ακολουθεί έως και το 1827 μια πολύτομη συλλογή αρχαίων κειμένων, που συνοδεύει με δικούς του προλόγους. Πρόκειται για τους λεγόμενους Αυτοσχέδιους Στοχασμούς ή Προλεγόμενα, όπου εκθέτει τις απόψεις του για την Ελληνική Παιδεία και Γλώσσα.
Την έκδοση του πρώτου τόμου της Ελληνικής Βιβλιοθήκης, θα ακολουθήσει δύο χρόνια αργότερα ένα δίτομο έργο που περιλάμβανε Λόγους και Επιστολές του Ισοκράτη. Στο διάστημα από το 1809 έως και το 1814 θα κυκλοφορήσει σε έξι τόμους το Βίοι Παράλληλοι του Πλουτάρχου. Το 1809 θα εκδώσει, ακόμη, τα Στρατηγήματα του Πολυαίνου και αμέσως μετά το Μύθων Αισωπείων. Τα δύο τελευταία αποτελούν Πάρεργα της Ελληνικής Βιβλιοθήκης. Με δαπάνη ομογενών του από τη Χίο κυκλοφορεί το 1814 το Ξενοκράτους και Γαληνού περί της από την ενύδρων τροφής. Από το 1811 έως το 1820 έχει εκδώσει, επίσης, τις τέσσερις πρώτες ραψωδίες της Ηλιάδας. Στα 1820 θα κυκλοφορήσει ανώνυμα και τη δική του μετάφραση του θεολογικού έργου Συμβουλή τριών επισκόπων σχετικά με τις παρατυπίες του ορθόδοξου και καθολικού κλήρου.
Την περίοδο αυτή θα πρωτοστατήσει στην κοινή προσπάθεια των λογίων για την ενίσχυση της εκπαιδευτικής δραστηριότητας στα Ελληνόφωνα σχολεία. Προμηθεύει με σύγχρονα εγχειρίδια καθώς και όργανα πειραματικής φυσικής και χημείας πολλές σχολές, ενώ προτείνει και καθηγητές για διάφορες διδασκαλικές θέσεις Παράλληλα, ενθαρρύνει μορφωμένους ομογενείς του να προβούν σε μεταφράσεις κειμένων της δυτικής διανόησης και φροντίζει για την αποστολή υποτρόφων στην Ευρώπη. Ακόμη, ζητά με επιστολές του την οικονομική συνδρομή πλουσίων Ελλήνων εμπόρων για την υλοποίηση στόχων παιδευτικού χαρακτήρα, όπως η ίδρυση βιβλιοθηκών και σχολείων καθώς και η έκδοση διδακτικών βιβλίων.
Στα 1811 θα συμμετάσχει στην κίνηση πολλών σύγχρονών του Ελλήνων λογίων, για την κυκλοφορία του περιοδικού Ερμής ο Λόγιος, που πραγματευόταν θέματα φιλολογικού, φιλοσοφικού και ευρύτερου πνευματικού χαρακτήρα. Ο Κοραής, που προσδοκούσε ότι το δεκαπενθήμερο αυτό έντυπο θα συνέβαλε αποφασιστικά στην παιδευτική αναμόρφωση των συμπατριωτών του, υπήρξε τακτικός συνεργάτης του περιοδικού.
Από το 1821 και με την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης θα κατευθύνει τη δράση του σύμφωνα με τη νέα κατάσταση που έχει δημιουργηθεί. Παρόλο που θεωρούσε ότι ο Αγώνας θα έπρεπε να καθυστερήσει κατά τρεις τουλάχιστον δεκαετίες, εξαρχής υποστήριξε ενεργά την προσπάθεια των Ελλήνων για ανεξαρτησία.
Όσον αφορά τη συγγραφική δραστηριότητα αυτής της περιόδου ο Κοραής θα συνεχίσει την έκδοση των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων επιλέγοντας κατάλληλα για τις περιστάσεις κείμενα πολιτικού περιεχομένου. Έτσι, το 1821 θα κυκλοφορήσει τα Πολιτικά του Αριστοτέλη, τα οποία συνοδεύει με την εισαγωγή Πολιτικές Παραινέσεις. Θα ακολουθήσουν τον επόμενο χρόνο τα Ηθικά Νικομάχεια του ίδιου συγγραφέα, καθώς και τα κείμενα Στρατηγικός του Ονησάνδρου και Πρώτο ελεγείο του Τυρταίου, που μετέφρασε ο ίδιος. Τα δύο τελευταία αφιερώνει στους μαχόμενους συμπατριώτες του. Η επόμενη εκδοτική του προσπάθεια αφορά στις Σημειώσεις εις το προσωρινόν πολίτευμα της Ελλάδος του 1822 έτους και το έργο Πολιτικά του Πλουτάρχου (1824). Σε αυτό θέτει ως πρόλογο το Διάλογοι περί των Ελληνικών συμφερόντων, όπου κάνει λόγο για τα πολιτικά προβλήματα της Επαναστατημένης χώρας. Το 1825 εκδίδει τα Απομνημονεύματα του Ξενοφώντα και τον Γοργία του Πλάτωνα για να κυκλοφορήσει ένα χρόνο αργότερα το Εγχειρίδιο του Επίκτητου καθώς και το Λόγο κατά Λεοκράτους του Λυκούργου. Στα 1827 θα τυπώσει το έργο Αρριανού του Επικτήτου διατριβών, βιβλία τέσσερα. Τα παραπάνω κείμενα επιλέχθηκαν από τον Κοραή για να προβάλλουν στους Έλληνες επίκαιρα ηθικά και πολιτικά ζητήματα. Στα προλεγόμενά τους ο συγγραφέας κάνει λόγο για την εξέλιξη των πολιτικών θεσμών και θεωριών από τους αρχαίους Έλληνες έως και τους νεότερους δυτικούς διανοητές.
Το Σεπτέμβρη του 1830, θα κυκλοφορήσει το φυλλάδιο με τίτλο Τι συμφέρει εις την ελευθερωμένην από Τούρκους Ελλάδα να πράξει, εις τας παρούσας περιστάσεις για να μην δουλωθεί εις χριστιανούς τουρκίζοντας.
Πεθαίνει στο Παρίσι στις 6 Απριλίου του 1833 έπειτα από σύντομη ασθένεια και η ταφή του γίνεται στο κοιμητήριο του Montparnasse. truth.freeforums
Πεθαίνει στο Παρίσι στις 6 Απριλίου του 1833 έπειτα από σύντομη ασθένεια και η ταφή του γίνεται στο κοιμητήριο του Montparnasse. truth.freeforums
«Ω ταλαίπωρος Ελλάς, δεν ανεστήθης εκ του τάφου, απλώς ήλλαξες τάφον, απ’ τον Τουρκικόν εις τον Χριστιανικόν». Αδαμάντιος Κοραής
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου