ΗΡΟΔΟΤΟΣ

ΗΡΟΔΟΤΟΣ

O Ηρόδοτος γεννήθηκε γύρω στο 485 π.Χ. στην Αλικαρνασσό. Η πόλη αυτή ήταν χτισμένη στα δυτικά παράλια της Μικράς Ασίας, στην περιοχή που λέγεται Καρία, και ήταν αποικία δωρική. Στα χρόνια του Ηρόδοτου κυβερνούσε την πόλη ο ντόπιος τύραννος Λύγδαμης, που ήταν υποτελής και φίλος των Περσών.

 

Ο Ηρόδοτος (485 - 421/415   π.Χ.) ήταν ιστορικός και γεωγράφος του 5ου αιώνα π.Χ.. Έγραψε για τους Περσικούς Πόλεμους (ανάμεσα στους Έλληνες και τους Πέρσες) καθώς και περιγραφές για διάφορα μέρη και πρόσωπα που συνάντησε στα ταξίδια του.

Ο Ηρόδοτος καταγόταν από εύπορη και φιλομαθή οικογένεια και ανατράφηκε σ' ένα περιβάλλον σεβασμού του Ομήρου και παλαιών θρύλων. Ο πατέρας του λεγόταν Λύξης, η μητέρα του Δρυώ ή Ροιώ, και ο αδελφός του Θεόδωρος. Ο σημαντικότερος όμως συγγενής του ήταν ο θείος του (ή εξάδελφός του), επικός ποιητής και τερατοσκόπος (=ερμηνευτής θαυμάτων),Πανύασης.

Όταν στην πατρίδα του την Αλικαρνασσό ήταν τύραννος ο Λύγδαμης, ο Ηρόδοτος πήρε μέρος σε συνωμοσία για την ανατροπή του, με αποτέλεσμα να εξοριστεί το 468 ή το 467 π.Χ. στη Σάμο. Από τη Σάμο γύρισε στην Αλικαρνασσό και πήρε μέρος στην ανατροπή του Λύγδαμη το 455 π.Χ., αλλά μετά από λίγο υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει και αυτός την πατρίδα του. Από τότε άρχισε ως περιηγητής και εξερευνητής, πιθανόν στα χρόνια 458-445 π.Χ. να επισκέπτεται διάφορα μέρη του τότε γνωστού κόσμου, μεταξύ άλλων τη χώρα των Κόλχων μέχρι τη Σκυθία, το εσωτερικό της Μικράς Ασίας και τον Πόντο μέχρι την Κριμαία, την Κύπρο και τις περιοχές της Συρίας, τη Βαβυλωνία, την Αίγυπτο, την Κυρηναϊκή και βεβαίως όλη την Ελλάδα.

Έμεινε αρκετά χρόνια στην Αθήνα, όπου συνδέθηκε φιλικά με τους μεγάλους άνδρες της εποχής εκείνης, τον Περικλή και το Σοφοκλή. Μαζί με τον Πρωταγόρα ίδρυσαν περί το 443 την αποικία των Θουρίων στην κάτω Ιταλία. Στην αποικία αυτή, που ιδρύθηκε

κοντά στην κατεστραμμένη Σίβαρη, ο Ηρόδοτος πέρασε τα περισσότερα χρόνια της υπόλοιπης ζωής του, γι' αυτό και επονομάστηκε Θούριος. Για τα τελευταία χρόνια της ζωής του υπάρχουν ελάχιστες πληροφορίες. Πέθανε ανάμεσα στα χρόνια 421 και 415.

Ο Ηρόδοτος έγραψε μια «παγκόσμια» ιστορία. Οι Αλεξανδρινοί μελετητές τη χώρισαν σε εννέα βιβλία και έδωσαν στο καθένα το όνομα μιας από τις εννέα Μούσες. Σκοπός του έργου του ήταν να καταγραφεί η μεγάλη σύγκρουση των Ελλήνων με τους Πέρσες, στην πραγματικά γιγαντιαία αναμέτρηση των περσικών πολέμων. Και όπως ο ίδιος γράφει για να μην λησμονηθούν με την πάροδο του χρόνου τα έργα των ανθρώπων και να μην μείνουν αμνημόνευτα τα μεγάλα και θαυμαστά κατορθώματα των Ελλήνων και των βαρβάρων. Στα πρώτα τέσσερα βιβλία παρουσιάζει το σχηματισμό και την αύξηση της περσικής δύναμης, στο πέμπτο και έκτο τις πρώτες συγκρούσεις των Περσών με τους Έλληνες της ηπειρωτικής Ελλάδας, στο τελευταίο μέρος του έκτου και σε ολόκληρα τα δύο επόμενα βιβλία περιγράφει τις δύο μεγάλες εκστρατείες των Περσών που κατέληξαν, η πρώτη στη μάχη του Μαραθώνα και η άλλη στη ναυμαχία της Σαλαμίνας. Τέλος στο ένατο βιβλίο αναφέρεται στις άλλες πολεμικές δραστηριότητες των Ελλήνων εκείνης της εποχής.Γενικοτέρα τα έργα του αναφέρονται μέχρι τα γεγονότα του χειμώνα του 479 π.Χ.Ο Ηρόδοτος αξιολογεί την αξιοπιστία των πηγών του και εκθέτει τη δική του γνώμη για τα αίτια των πολέμων, όπως υποσχέθηκε στην αρχή του βιβλίου του. Αναλυτικότερα ο Ηρόδοτος περιγράφει τα γεγονότα που έγιναν από το 560 μέχρι την κατάληψη της Σηστού το 478 από τους Αθηναίους.

Για τη συγγραφή του έργου του χρησιμοποίησε τα έργα των λογογράφων, τα αρχεία των πόλεων και κάθε άλλη επίσημη αναγραφή και τέλος συλλογές χρησμών. Κύρια όμως πηγή του έργου του αποτέλεσαν οι προφορικές παραδόσεις και οι προσωπικές αναζητήσεις. Πολλές φορές κατονομάζει την πηγή των πληροφοριών του, όπως γίνεται με το Θέρσανδρο τον Ορχομένιο, τον Τύμνη το Σκύθη κ.ά. Τα τέσσερα πρώτα βιβλία απομακρύνονται από την ιστορία και θεωρούνται περισσότερο πολιτικές πληροφορίες, μύθοι και ανέκδοτα. Μεγαλύτερη συνοχή έχουν τα πέντε υπόλοιπα βιβλία.

Οπωσδήποτε το έργο του δεν περιορίζεται μόνο στην αφήγηση μαχών, αλλά αναλύει ήθη, έθιμα, θρησκευτικές δοξασίες και θεωρίες για τη διακυβέρνηση μιας πολιτείας, παράλληλα προβάλλει δε τη σημασία της ελευθερίας των πολιτών στα πλαίσια του νόμου για τη σωστή λειτουργία του πολιτεύματος. Η γλώσσα του Ηροδότου είναι η νέα ιωνική που προήλθε από την επίδραση της ομηρικής γλώσσας, με την προσθήκη αττικών και δωρικών τύπων.

Χρησιμοποιώντας ως βάση του έργου που ο ίδιος ονόμασε «Ιστορίης απόδεξις», δηλαδή έκθεση της ιστορικής έρευνας, την αυτοψία, την έρευνα και την κριτική, ο Ηρόδοτος πλησίασε πρώτος την ιστορία, χωρίς όμως να μπορεί να θεωρηθεί αντικειμενικός ιστορικός. Παρά το γεγονός αυτό, το έργο του συνολικά είναι μια αξιόπιστη πηγή και η μόνη συνεχής και πλήρης που είναι διαθέσιμη για μια τόσο σημαντική εποχή της ιστορίας. Ο Ηρόδοτος διέσωσε στην ανθρώπινη μνήμη κοσμοϊστορικής σημασίας γεγονότα και δικαίωσε τον χαρακτηρισμό που του έδωσε ο Ρωμαίος ρήτορας Κικέρωνας (Cicero), "πατέρα της ιστορίας", αφού ήταν ο πρώτος που κατανόησε την αξία που έχει για τον άνθρωπο η ιστορία, ποια γεγονότα μπορούν να θεωρηθούν ιστορικά και κατέβαλε αξιόλογη προσπάθεια για αμερόληπτη και αντικειμενική έκθεση των γεγονότων. Παράλληλα μπορεί να θεωρηθεί πατέρας της γεωγραφίας και πρόδρομος όλων των περιηγητών.

 

"Άμα έπος τε και έργον εποίει."

ΠΡΟΤΟΜΗ ΤΟΥ ΗΡΟΔΟΤΟΥ- ΣΤΟΑ ΤΟΥ ΑΤΤΑΛΟΥ.

ΤΑ ΈΡΓΑ ΤΟΥ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΤΑ ΔΙΑΒΑΣΕΤΕ ΠΑΤΩΝΤΑΣ ΠΑΝΩ ΣΤΟ ΟΝΟΜΑ

Α' βιβλίο - Κλειώ

Στο Α' βιβλίο, Κλειώ, κάνει μια γενική αναφορά στα αίτια της σύγκρουσης Ασίας και Ευρώπης, θεωρώντας Ευρώπη τον ελλαδικό χώρο. Έπειτα παραθέτει μυθικές αναφορές, αρχίζοντας με τα όσα του είχαν πει Πέρσες λόγιοι και Φοίνικες ιερείς. Ο ίδιος δεν παίρνει θέση σ' αυτά τα μυθικά στοιχεία. Μετά ασχολείται με την ιστορία του βασιλείου της Λυδίας, από τον Κανδαύλη και τον Γύγη ως τον Κροίσο. Ενώ στέκεται ιδιαίτερα στις επιθέσεις του Κροίσου κατά των ελληνικών πόλεων της Δυτικής Μικράς Ασίας. Ακολουθεί η συζήτηση του Κροίσου με τον Σόλωνα, η ιστορία του Άτυος και του Αδράστου, οι στενές σχέσεις του Κροίσου με το Μαντείο των Δελφών και ακολουθούν τα στοιχεία για τους Πελασγούς, για τον Πεισίστρατο και τους Πεισιστρατίδες, για την Σπάρτη και τους πολέμους της με την Τεγέα και την συμμαχία Κροίσου-Σπάρτης. Μετά περιγράφει την εκστρατεία του Κροίσου κατά των Περσών, την παρουσία εκεί του Θαλή του Μιλησίου, την εκτροπή του Άλυ ποταμού, την ήττα του Κροίσου και την αιχμαλωσία του, καθώς και την κατάληψη των Σάρδεων και την υποταγή της Λυδίας στους Πέρσες. Ακόμη αναφέρει την ιστορία των Μήδων που αποτίναξαν το ζυγό των Ασσυρίων και την κατάλυση του Μηδικού βασιλείου. Επίσης δίνονται οι σχέσεις των Ελλήνων με τον Κύρο και περιγράφεται η υποταγή της Ιωνίας, της Καρίας, της Λυκίας και της Βορειοδυτικής Μικράς Ασίας στους Πέρσες. Και τέλος, αναφέρεται στην ιστορία των Βαβυλωνίων, των Ασσυρίων, με την χώρα των Μασσαγετών, τους λαούς γύρω από την Κασπία θάλασσα και πώς σκοτώθηκε ο Κύρος ο Πρεσβύτερος.

 

Βιβλίο Α' - Κλειώ

Β' βιβλίο - Ευτέρπη

Στο Β' βιβλίο, Ευτέρπη, αρχίζει με την εκστρατεία του Καμβύση στην Αίγυπτο που συνεχίζεται και στο Γ' βιβλίο. Σ' αυτό το βιβλίο, δίνει λεπτομερείς και εντυπωσιακές πληροφορίες για την Αίγυπτο, τα ιερά της, τη θρησκεία της, τα ήθη και έθιμα της, καθώς και για την ιστορία της και τις σχέσεις Ελλήνων και Αιγυπτίων.

 

Βιβλίο Β' - Ευτέρπη

Γ' βιβλίο - Θάλεια

Στο Γ' βιβλίο, Θάλεια, ξαναγυρίζει στην αρχή, στην εκστρατεία του Καμβύση εναντίον του Άμαση και στα αίτια που την προκάλεσαν. Περιγράφει την μάχη του Πηλουσίου, την κατάκτηση της Αιγύπτου, την υποταγή της Κυρήνης και της Λιβύης, την εκστρατεία κατά των Αιθιόπων και των Αμμωνίων και την κατάκτηση της Κύπρου. Επίσης περιγράφει την εκστρατεία των Λακεδαιμονίων και Κορινθίων κατά της Σάμου, την εξέγερση του Ψευδοσμέρδη, την ανταρσία των Μάγων, το θάνατο του Καμβύση και την ανάδειξη του Δαρείου σε βασιλιά των Περσών. Παρεμβάλλει την περιήγηση της Ινδικής και πληροφορίες για τους Άραβες, τους Αιθίοπες και τους κατοίκους της Βόρειας Ευρώπης. Τέλος, περιγράφει την υποταγή της Σάμου στους Πέρσες, την εξέγερση των Βαβυλωνίων και την κατάληψη της Βαβυλώνας.

 

Βιβλίο Γ' - Θάλεια

Δ' βιβλίο - Μελπομένη

Στο Δ' βιβλίο, Μελπομένη, δίνονται οι δυο εκστρατείες του Δαρείου, η μια κατά των Σκυθών και η άλλη κατά της Λιβύης. Ακόμη δίνει εντυπωσιακά στοιχεία για τις χώρες και τους λαούς, παραθέτει το μύθο για τις Αμαζόνες, την κατάκτηση της Θράκης, την εκστρατεία του Δαρείου κατά των Σκυθών και την τελική υποχώρηση του. Έπειτα καταγράφει την ιστορία της Λιβύης, την περιήγηση της Λιβύης και την εκστρατείας κατά της Λιβύης.

 

Βιβλίο Δ' - Μελπομένη

Ε' βιβλίο - Τερψιχόρη

Στο Ε' βιβλίο, Τερψιχόρη, αναφέρει την υποταγή της Θράκης και των γύρω περιοχών (Τρωάδα, Λήμνος, Ίμβρος, κτλ.) στους Πέρσες. Εδώ παρεμβάλει και την ιστορία του Ιστιαίου που θα παίξει σημαντικό ρόλο στην εξέγερση των Ιώνων και συνεχίζει με την αποστολή πρεσβείας στην Μακεδονία για να ζητήσει "γη και ύδωρ" Τέλος αναφέρει την εξέγερση των Ιώνων και την περιγραφή των επιχειρήσεων κατά την επανάσταση των Ιώνων σε όλη της την έκταση, παρεμβάλλοντας την ιστορία των Δωρικών φυλών της Σπάρτης και την ιστορία των Αθηνών.

 

Βιβλίο Ε' - Τερψιχόρη

ΣΤ' βιβλίο - Ερατώ

Στο ΣΤ' βιβλίο, Ερατώ, συνεχίζεται η εξιστόρηση της επανάστασης των Ιώνων, με την παράθεση των επιθετικών ενεργειών του Δαρείου πριν από την Μάχη του Μαραθώνα. Ακόμη δίνεται η πρώτη εκστρατεία κατά της Ελλάδας που τελειώνει με την Μάχη του Μαραθώνα. Μέσα σ' αυτήν την εκστρατεία, περιγράφονται πράγματα που έγιναν στην Ελλάδα, όπως η προσφορά των Αιγινητών για υποταγή στον Δαρείο και η παρέμβαση Σπαρτιατών και Αθηναίων, που ανέτρεψαν την κατάσταση στην Αίγινα, η δράση του βασιλιά της Σπάρτης, Κλεομένη Α', η στάση του Μαντείου των Δελφών, η καταστροφή της Ερέτριας και κλείνει με την αποχώρηση των Περσών και την τύχη των Ερετριέων αιχμάλωτων καθώς και του νικητή του Μαραθώνα, Μιλτιάδη.

 

Βιβλίο ΣΤ' - Ερατώ

Ζ' βιβλίο - Πολύμνια

Στο Ζ' βιβλίο, Πολύμνια, λέει για τον θάνατο του Δαρείου και την άνοδο στον θρόνο του Ξέρξη, του οποίου την ιστορία και την δράση θα συνεχίσει και στα υπόλοιπα βιβλία. Περιγράφεται η συγκέντρωση του περσικού στρατού στην Θεσσαλία, η ζεύξη του Ελλησπόντου, η απαρίθμηση του στρατού και του ναυτικού του Ξέρξη, η αποστολή πρεσβειών από τις ελληνικές πόλεις στο Άργος, στη Σικελία, στην Κέρκυρα και στην Κρήτη με σκοπό να συγκροτηθεί Πανελλαδικό μέτωπο εναντίον των Περσών. Και κλείνει με την περιγραφή της μάχης των Θερμοπυλών.

 

Βιβλίο Ζ' - Πολύμνια

Η' βιβλίο - Ουρανία

Στο Η' βιβλίο, Ουρανία, συγκεντρώνει την προσοχή του στη Ναυμαχία της Σαλαμίνας. Αναφέρει την ναυμαχία του Αρτεμισίου και τις κινήσεις των Περσών στη Βοιωτία και την Αθήνα. Ενώ στη συνέχεια, δίνει τα συμβούλια των Ελλήνων, την εκκένωση της Αθήνας και την απόπειρα των Περσών κατά των Δελφών. Έπειτα ο Ηρόδοτος δίνει τα αποτελέσματα της νίκης της Σαλαμίνας και την αποχώρηση του περσικού στόλου και του περσικού στρατού στη Θεσσαλία. Μετά, επανέρχεται στις επιχειρήσεις ξηράς και την προετοιμασία για την μεγάλη μάχη των Πλαταιών. Στο τέλος γίνεται λόγος για την Μακεδονική Δυναστεία και το ρόλο του Αλεξάνδρου Α'.

 

Βιβλίο Η' - Ουρανία

Θ' βιβλίο - Καλλιόπη

Στο Θ' βιβλίο, Καλλιόπη, ασχολείται με την εκστρατεία του Μαρδονίου στην Αττική, την κινητοποίηση των Σπαρτιατών που φτάνουν για ενίσχυση των Αθηναίων και τα προκαταρκτικά της μεγάλης μάχης των Πλαταιών, η ίδια η μάχη και οι συνέπειες της νίκης των Ελλήνων. Τέλος, δίνεται ο επιθετικός πια πόλεμος των Ελλήνων και τελειώνει με την κατάληψη της Σηστού από τους Αθηναίους.

 

Βιβλίο Θ' - Καλλιόπη  

Η γεωγραφική περιοχή που περιέγραψε ο Ηρόδοτος

Ο Ηρόδοτος καταγόταν από επιφανή οικογένεια, ο πατέρας λεγόταν Λύξης και η μητέρα του Δρυώ. Είχε επίσης έναν αδερφό που λεγόταν Θεόδωρος. Θείος του ήταν ο επικός ποιητής Πανύασης, που είχε συνθέσει εκτός των άλλων κι ένα μεγάλο επικό ποίημα, στο οποίο κεντρικός ήρωας ήταν ο Ηρακλής. Ο Πανύασης ήταν ακόμα και τερατοσκόπος, δηλαδή εξηγητής θεϊκών σημείων, πράγμα που έχει σχέση με την ευσέβεια του Ηρόδοτου. Ο Ηρόδοτος ζει σε πνευματικό περιβάλλον, παίρνει καλή μόρφωση, διαβάζει παλιούς και νέους ποιητές από τον Όμηρο ως τη Σαπφώ και τον Πίνδαρο. Διαβάζει τους πριν από αυτόν λογογράφους και γοητεύεται από τους μυθικούς κόσμους που προβάλλουν μπροστά του.

Πιο πολύ γοητεύεται από τις αφηγήσεις για τον μεγάλο πόλεμο ανάμεσα στους Πέρσες και τους Έλληνες. Κι όπως ο Όμηρος έκανε ποίημα τον Τρωικό πόλεμο, έτσι και ο Ηρόδοτος θα εξιστορήσει τον επικό αγώνα των Ελλήνων κατά των Περσών.
Στην Αλικαρνασσό είχε παρουσιαστεί μια παράταξη που ζητούσε εθνική αυτοτέλεια και στρεφόταν κατά του Λύγδαμη. Στον σκληρό αγώνα κατά του τυράννου, που μετέχουν ο Πανύασης και ο Ηρόδοτος, ο πρώτος χάνει την ζωή του και ο δεύτερος αναγκάζεται να εκπατριστεί και να καταφύγει στη Σάμο. Ένας δεσμός με το νησί που τον φιλοξένησε δημιουργείται και μια συμπάθεια που την κράτησε σ' όλη του τη ζωή. Αργότερα, κατά το 455 π.Χ., η παράταξη του Ηρόδοτου αποκτά δύναμη, ο Ηρόδοτος γυρίζει στην Αλικαρνασσό, ενώ ο Λύγδαμης εξαφανίζεται. Αλλά ο Ηρόδοτος δεν μπόρεσε φαίνεται να συνεννοηθεί με τους συμπολίτες του, γι' αυτό εγκαταλείπει οριστικά την πατρίδα του.
Μετά την ανατροπή του Λύγδαμη, ο Ηρόδοτος αρχίζει τα ταξίδια του. Επισκέφτηκε την Αίγυπτο, τη Λιβύη, τη Φοινίκη, την Μεσοποταμία, καθώς και την χώρα των Σκυθών. Στα ταξίδια αυτά σπρώχνει τον Ηρόδοτο η φιλομάθεια, που ήταν πολύ έντονη τους καιρούς αυτούς στις περιοχές γενικά της Ιωνίας. Την ίδια εποχή τραβά τον Ηρόδοτο η Αθήνα, που είχε πρωταγωνιστήσει στους Περσικούς Πολέμους και τώρα βρίσκεται στις ώρες της μεγάλης ακμής της σε κάθε πεδίο. Συνδέεται με τις προσωπικότητες της Αθήνας, όπως ο τραγικός ποιητής Σοφοκλής. Δένεται με φιλία με τον μεγάλο ηγέτη της Αθήνας, Περικλή, και γίνεται οπαδός της πολιτικής του. Η συγγραφή της Ιστορίας του θα έχει προχωρήσει, ώστε μπορεί και διαβάζει κομμάτια από αυτήν και μάλιστα όσα μιλάνε για την δόξα της Αθήνας. Οι αθηναίοι ικανοποιούνται, τιμούν τον ιστορικό και μάλιστα λέγεται ότι του έδωσαν και τιμητική αμοιβή δέκα τάλαντα, ποσό πάρα πολύ μεγάλο.
Στα 444 π.Χ. η Αθήνα αναλαμβάνει μια πανελλήνια επιχείρηση, για να ιδρυθεί αποικία στους Θουρίους της Κάτω Ιταλίας κοντά στα ερείπια της φημισμένης Σύβαρης, που είχε καταστραφεί στα 510. Στον αποικισμό αυτό μαζί με άλλες προσωπικότητες, όπως ο αρχιτέκτονας Ιππόδαμος ο Μιλήσιος και ο σοφιστής Πρωταγόρας, πήρε μέρος και ο Ηρόδοτος ύστερα από παράκληση του φίλου του Περικλή και γράφτηκε πολίτης των Θουρίων. Δεν μας είναι γνωστό αν έμεινε εκεί ως το τέλος της ζωής του ή ξαναπήγε στην Αθήνα. Δεν μας είναι γνωστό ούτε πότε ακριβώς πέθανε. Πάντως στο τελευταίο βιβλίο της Ιστορίας (Θ, 73) αναφέρει γεγονότα του Πελοποννησιακού πολέμου που έγιναν το 425.
Ο ψυχικός και πνευματικός κόσμος του Ηρόδοτου διαμορφώθηκε στην Αλικαρνασσό, σε μια πόλη δωρική που δε διαφέρει όμως σε τίποτα από τις ιωνικές πόλεις, την Έφεσο και τη Μίλητο. Στη Σάμο έχει πιο έντονη επαφή με την ιωνική ζωή και τη γλώσσα. Και είναι αναμφισβήτητο "ότι το μεγάλο περιεχόμενο της ζωής του" το έδωσαν τα μακρόχρονα ταξίδια του με τον απέραντο πλούτο των παρατηρήσεων και των γνώσεων που έχει μαζέψει από αυτά.
Αλλά η παραμονή του στην Αθήνα ήταν ασφαλώς που έβαλε την τελική σφραγίδα στο πνεύμα του. Η Αθήνα του Περικλή ήταν μια πόλη, που τότε κόχλαζε κυριολεκτικά από δημιουργικότητα και όπου οι καινούριες ιδέες διασταυρώνονταν αδιάκοπα. Μ' αυτήν την προετοιμασία ο Ηρόδοτος μπόρεσε να μας παραδώσει την ιστορία του.
Στα αλεξανδρινά χρόνια (323-30 π.Χ.) οι φιλόλογοι της εποχής χώρισαν την αφήγηση του Ηρόδοτου σε εννέα βιβλία, ίσα περίπου σε έκταση, και σε κάθε βιβλίο έβαλαν και το όνομα μιας από τις εννέα Μούσες. Ο ίδιος ο Ηρόδοτος όμως χωρίζει την Ιστορία του σε λόγους, λύδιος λόγος για την ιστορία των Λυδίων, αιγύπτιος λόγος για την ιστορία των Αιγυπτίων κτλ.
Σ' ένα προοίμιο μεστό από νόημα ο Ηρόδοτος μας δείχνει πάνω σε τι γραμμές κινήθηκε: εκθέτει στο βιβλίο του τους καρπούς της έρευνάς του, όχι φαντασίες και μύθους, έπειτα θα διηγηθεί πράξεις ανθρώπων, τρίτο, με την διήγησή του θέλει να εξουδετερώσει όσο μπορεί τον χρόνο που καταλύει και σβήνει τα πάντα, τέταρτο, θα εκθέσει κατορθώματα τόσο των Ελλήνων όσο και των βαρβάρων και πέμπτο θα παρουσιάσει την αιτία της παλιάς διαμάχης τους.

Ο Ηρόδοτος, με το πλήθος τις πληροφορίες που μαζεύει, ικανοποιεί την φιλομάθεια την δική του και των ομοεθνών του. Παράλληλα εξιστορεί και την επέκταση των Περσών στην Ασία, την Αφρική και την Ευρώπη. Αυτά όμως τα δύο θέματα έχει την ικανότητα ο Ηρόδοτος να τα ενοποιήσει μέσα στο έργο του και να τα οδηγήσει στη συναρπαστική αφήγηση του αγώνα των Ελλήνων κατά των Περσών, που κατέληξε στη νίκη της ελευθερίας πάνω στη δύναμη της σκλαβιάς και της καταπίεσης. Πολύ ψηλά μέσα στο έργο του Ηρόδοτου τοποθετείται η ιδέα της ελευθερίας. Η ελευθερία είναι ο ελληνικός τρόπος ζωής, αντίθετος με την ανατολίτικη νοοτροπία της υποταγής στον αφέντη. Έχει και η ελευθερία βέβαια τον αφέντη της, μα τον ορίζει ο ίδιος ο ελεύθερος άνθρωπος και είναι μόνο ο νόμος. Πίστευε επίσης ότι αυτό που συμβαίνει είναι πεπρωμένο και θα ξαναγίνει οπωσδήποτε. Πώς; Με την συνεργασία δύο δυνάμεων, της μοίρας αλλά και του ανθρώπου. 

Μια άλλη ιδέα που διαπερνά το έργο από την αρχή μέχρι το τέλος είναι αυτή που εκφράζεται στο περιστατικό με τον Κροίσο: καθετί που ξεπερνά τα ανθρώπινα μέτρα προκαλεί την αγανάκτηση του θείου και μαζί την σίγουρη καταστροφή. Τα παραδείγματα μας τα δίνουν ο Κροίσος, ο Πολυκράτης της Σάμου, ο Ξέρξης. Αυτοί, περήφανοι για την μεγάλη τους δύναμη διαπράττουν την ύβρη, που τιμωρούν οι θεοί.

Ο Ηρόδοτος δεν φαίνεται να στηρίχτηκε σε συγγραφείς πριν από αυτόν, κι όπου αναφέρει κάποιον από αυτούς, δεν διστάζει να τον ελέγξει, όπως κάνει με τον Εκαταίο τον Μιλήσιο. Αυτός έχει το δικό του υλικό και την δική του μέθοδο εργασίας που μας την φανερώνει ο ίδιος: παρατήρηση, κρίση και έρευνα. Όσα προέρχονται από τον τρόπο αυτόν επιβεβαιώθηκαν και επιβεβαιώνονται από την έρευνα. Παραθέτει όμως και πληροφορίες που του δίνουν άλλοι. Αυτές δεν μπορεί να τις ελέγξει, αλλά και δεν θέλει να τις θυσιάσει. Αφήνει να τις χαρούμε και να τις κρίνουμε εμείς.

Σαν ιστορικός ο Ηρόδοτος ασφαλώς επηρεάζεται από την εποχή του. Έχει όμως το γνήσιο επιστημονικό πνεύμα, όταν μένει κοντά στα πράγματα πάντοτε κι επιδιώκει την προσωπική αντίληψη και γνώση. Δεν βιάζεται να βγάλει συμπεράσματα, κάποτε αρκείται να παραθέσει τις διαφορετικές απόψεις. Έχει την νηφαλιότητα και την ευρύτητα της σκέψης του αληθινού επιστήμονα και ξέρει σε μια συγκεκριμένη περίπτωση να βλέπει την εφαρμογή ενός κανόνα. Σαν άνθρωπος έχει αυτούς που τον συμπαθούν και αυτούς που δεν τον θέλουν. Ο Ηρόδοτος γράφει: εδώ είμαι υποχρεωμένος να εκφράσω μια γνώμη που μπορεί να προκαλέσει την ζήλια των πιο πολλών ανθρώπων, όμως εκείνο που πιστεύω αληθινό δεν θα το κρύψω.

Εκτός από ιστορικός, είναι και αφηγητής δεινός, που συναρπάζει τον αναγνώστη. Ένα έξοχο παράδειγμα αποτελεί η ιστορία του γιου του Κροίσου ’τη και του ’δραστου.

Ο Ηρόδοτος μας χάρισε ένα σπουδαίο έργο που αποτελεί ένα ακόμα επιβλητικό μνημείο κοντά στα άλλα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας. Για το έργο αυτό δίκαια ο διάσημος ρωμαίος συγγραφέας και πολιτικός Κικέρωνας τον ονόμασε "πατέρα της Ιστορίας".

ΠΕΡΙ ΚΑΚΟΗΘΕΙΑΣ ΗΡΟΔΟΤΟΥ 

Νοιώθω γιά τις Θερμοπύλες του 480π.Χ. πως πρόκειται γιά μιά από τις σπάνιες στιγμές της Παγκόσμιας Ιστορίας που πολλοί άνθρωποι μαζί (γιά τον Έναν είναι ίσως λιγότερο σπάνιο) πέρασαν τη γραμμή του χθόνιου και έγιναν Ιδέες.
Το "πολλοί άνθρωποι μαζί" σημαίνει βέβαια κάτι. Μιά κοινή αντίληψη, ένα πολιτισμό, Αρχές, σημαίνει κανόνα -εκείνη τη χρονική στιγμή- κι όχι εξαίρεση. Κι αυτή η αντίληψη , αυτός ο πολιτισμός , αυτές οι Αρχές, φαίνεται έμειναν γιά αρκετό χρόνο μετά Ακόμη κι όταν οι Έλληνες άρχισαν να παρακμάζουν.
Γιά 9 αιώνες μετά τις Θερμοπύλες του 480π.Χ. κανείς δεν πέρασε τα στενά χωρίς να πληρώσει ακριβά διόδια.
Κανείς !
Ούτε καν οι πανίσχυροι οι Ρωμαίοι που χρειάστηκε να τσακίσουν τον Αντίοχο  Γ΄ γιά να περάσουν. Και μόνο το 396 μετά Χριστόν, όταν πια η Ελλάδα είχε ξεφτιλιστεί γιά τα καλά, βρέθηκε ένας στρατηγός (δεν θα πω το όνομά του- δεν τού αξίζει να τον θυμόμαστε) που συμφώνησε με τον εχθρό και τον άφησε να περάσει χωρίς να ανοίξει μύτη.
Ο εχθρός ήταν ο Αλάριχος κι ο στρατηγός μπροστά στον βάρβαρο :“ απεχώρει μετά των φυλάκων, ενδιδούς ελευθέραν και ακώλυτον την επι την Ελλάδαν πάροδον τοις βαρβάροις” Αλλά βέβαια, είχαν περάσει πιά εννιά αιώνες, και, όπως είχε πει κι ο Απολλώνιος Τυανεύς , το αίμα τους είχε γίνει πλέον κολώνια.

Δυστυχώς όμως, ο Ηρόδοτος, φαίνεται πως αδίκησε τους "επαρχιώτες" προς χάριν των "διασημοτήτων".
Κι αυτό συνεχίζεται εις τους αιώνες των αιώνων. Ξεχνάμε δηλαδή πως έμειναν κι άλλοι εκεί.
Οι 700 Θεσπιείς σίγουρα.
Και οι 400 Θηβαίοι, που ο Ηρόδοτος λέει πως παραδόθηκαν , αλλά ο Πλούταρχος (και ο Μπιούρυ) το αμφισβητεί.
Και 80 Μυκηναίοι που κανείς ποτέ δεν τους θυμάται ( πλην γαρ Λακεδαιμονίων τε αυτών και Θεσπιέων και Μυκηναίων προαπέλιπον το πέρας της μάχης οι λοιποί. Παυσανίας, I, ΧΧ, 2 ).
Και επιπλέον 1000 Λάκωνες.

Γιατί άραγε ο Ηρόδοτος "ξεχνάει" τους Μυκηναίους και τους 1000 επιπλέον Λάκωνες , ή ακόμη γιατί "λαθεύει" σχετικά με τους Θηβαίους ;
Ο Πλούταρχος διατυπώνει μιά βαρύτατη κατηγορία εναντίον του (Πλούταρχος, Περί κακοηθείας Ηροδότου, 31). Ζήτησε λέει χρήματα απ` τους Θηβαίους . Και επειδή δεν του έδωσαν έγραψε ότι στις Θερμοπύλες δείλιασαν και παραδόθηκαν. 

-----------------------------------
"Περί κακοηθείας Ηροδότου"

Σαν έλυσε ο Ξέρξης τα σκυλιά του
και χίμηξαν ολόϊσια στα Στενά,
σημάδι βάλαν - φυσικά - τον Λεωνίδα.
Νομίσανε ο βασιλέας αν σκοτωθεί
οι άλλοι θα κιοτέψουν.
Τι λάθος!
Ο βασιλέας έπεσε , ναι!
Και οι Μήδοι με αλαλαγμούς ορμήσαν στο κουφάρι.
Μα δεν τ`αγγίξαν.
Λακεδαιμόνιοι, Θεσπιείς,
Θηβαίοι (1) και Μυκηναίοι (2),
βουνό ορθώθηκαν
τους βέβηλους να σπρώξουν μακριά.
Σκοτώσανε και σκοτωθήκαν
κι ήρθανε και άλλοι εχθροί
ξανά,
και ξανά,
και ξανά.
Και τελικά, λέει, τον Λεωνίδα τον κράτησαν οι Έλληνες
που " ετρέψαντο τους εναντίους τετράκις".
Μέχρι που τελικά δεν έμεινε ούτ` ένας ζωντανός
τον βασιλέα να προστατέψει.
Και τότε , μόνο τότε,
οι Πέρσες εδυνήθησαν
απ` την σωρό του άνακτα την κάρα ν` αποκόψουν.
Όταν οι Έλληνες κείτονταν νεκροί,
μέχρις εσχάτων πολεμήσαντες .
Λακεδαιμόνιοι, Θεσπιείς
Θηβαίοι και Μυκηναίοι,
"χερσί και στόμασι",
μέχρις εσχάτου.

----------------------
Σημ.
1) α) Πλούταρχος, Περί κακοηθείας Ηροδότου, 31.

β) J.B. Bury, A history of Greece, London 1955, σελ.276

2)Παυσανίας, Ι, ΧΧ, 2 : "πλην γαρ Λακεδαιμονίων τε αυτών και Θεσπιέων και Μυκηναίων προαπέλιπον το πέρας της μάχης οι λοιποί"

ΠΗΓΕΣ

ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ  COM

ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ

ΘΕΟΦΙΛΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΔΗΣ