Η ΟΛΛΑΝΔΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΓΕΡΑΚΙ ΛΑΚΩΝΙΑΣ

Η ΟΛΛΑΝΔΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ




    Το ακόλουθο άρθρο γράφτηκε από την κυρία Leontien Schram (Λεοντιέν Σκραμ) στην Αγγλική τον Μάιο του 1998 και προσφάτως που έγινε γνωστό, μεταφράστηκε στην Ελληνική από τη διοίκηση τον Συλλόγου των Γερακιτών Αττικής για τους αναγνώστες της εφημερίδος "ΤΟ ΓΕΡΑΚΙ". Το άρθρο έχει ως εξής:

    "Κατά τον δεύτερο αιώνα μ.Χ., το όμορφο χωριό Γεράκι ήταν πολύ δημοφιλές μεταξύ των περιηγητών. Την εποχή εκείνη ο διάσημος 'Έλλην περιηγητής και συγγραφέας, o Παυσανίας επισκέφθηκε τις Γερόνθρες, όπως ονομαζόταν το Γεράκι την εποχή εκείνη, και περιεργάσθηκε την εντυπωσιακή αρχιτεκτονική του. Δυστυχώς πολλά από τα κτίρια τα οποία ο Παυσανίας περιέγραφε έχουν τώρα εξαφανισθεί, αλλά παρ' όλα αυτά το Γεράκι δεν έχει χάσει πολύ από το παλαιό του μεγαλείο και γι' αυτό το λόγο εφέτος το καλοκαίρι τον 1998 τα μέλη της Ολλανδικής Αποστολής Θα εργασθούν εκεί για τετάρτη κατά σειρά χρονιά. Είμαστε βέβαιοι ότι οι περισσότεροι κάτοικοι τον χωριού μας έχουν ήδη γνωρίσει απd την εργασία μας εκεί κατά τα τελευταία τρία χρόνια. Ασχέτως όμως της γνωριμίας μας αυτής, επιθυμούμε και εμείς αυτοπροσώπως να συστηθούμε και να εξηγήσουμε τις είδους έρευνα διεξάγουμε στο Γεράκι και για ποιο λόγο.

   Η επιδίωξη της κλασσικής αρχαιολογίας είναι να αναστήσει την κοινωνία σε όλες της τις πτυχές όπως ήταν στην αρχαία εποχή. Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να γίνει αυτό εφικτό είναι η ανασκαφή. Τα ευρήματα τα οποία ανακαλύπτονται κατά την ανασκαφή μας λένε πολλά για το τι συνέβη στην συγκεκριμένη τοποθεσία, πως χρησιμοποιείτο, ποια χρονική περίοδο κατοικείτο κ.τ.λ. Και δεν είναί μόνον τα εντυπωσιακά αρχιτεκτονικά ευρήματα, αγάλματα ή χρυσά αντικείμενα τα οποία ενδιαφέρουν τον αρχαιολόγο αλλά και απλά υπολείμματα κτιρίων, όπως κεραμίδια και πήλινα καθημερινής χρήσεως δίνουν ανεκτίμητες πληροφορίες για τον τρόπο ζωής στον συγκεκριμένο τόπο. Ο διευθυντής των αρχαιολογικών ερευνών στο Γεράκι είναι ο καθηγητής Johan Crouwel (Γιόχαν Κρουβέλ). Οι άλλοι τρεις επαγγελματίες αρχαιολόγοι οι οποίοι συμμετέχουν στις εκσκαφές κάdε χρόνο είναι οι κ.κ. Mieke Prent (Μίκε Πρεντ), Stewart MacVeagh Thorne (Στιούαρτ Μακβή Θορν) και ο Els Hom (Ελς Χομ). 'Όλοι προέρχονται από το Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ της Ολλανδίας εκτός από τον κ. Stewart MacVeagh Thorne ο οποίος διαμένει στην Αθήνα αλλά ένα μέρος του χρόνου του το περνάει στο Μπόστον των Ηνωμένων Πολιτειών. Κάθε χρόνο μια ομάδα φοιτητών επιλέγεται να συμμετάσχει στις ανασκαφές. Μερικοί έχουν εργασθεί ήδη δυο καλοκαίρια στο Γεράκι και θα επανέλθουν πάλι εφέτος(1998). Άλλοι φοιτητές εργάσθηκαν ένα καλοκαίρι και κατόπιν αντικαταστάθηκαν από άλλους, οι οποίοι συνεχίζουν την απαιτούμενη εργασία. Εκτός από αρχαιολόγους όμως, στην ομάδα συμμετέχουν και ειδικοί από άλλα πανεπιστήμια και επαγγελματικούς χώρους.

   Επί παραδείγματι, κατά το διάστημα των δυο τελευταίων ετών είχαμε μαζί μας έναν αρχαιολόγο από το Nijmegen ο οποίος μελέτησε τους Βυζαντινούς ναούς του Γερακίου. Πέρυσι η αδελφή του Els Hom η Ans η οποία είναι καθηγήτρια Καλών Τεχνών, συμμετείχε στην ομάδα με τους άλλους αρχαιολόγους. Πριν αναφερθούμε με μεγαλύτερη λεπτομέρεια για την εργασία μας στο Γεράκι, κάτι πρέπει να λεχθεί για τα κίνητρά μας σχετικά με το όλο έργο της ανασκαφής. Υπάρχουν πολλές μαρτυρίες σχετικά με την ύπαρξη μιας οργανωμένης κοινωνίας στο Γεράκι κατά τους αρχαίους χρόνους. Η πρώτη πηγή πληροφορήσεως είναι η "Ακρόπολις" , η κορυφή του λόφου, οποίος δεσπόζει της μεγάλης πεδιάδας που απλώνεται μπροστά και γύρω από το χωριό. Στην αρχαία εποχή οι Άνθρωποι συνήθιζαν να κατοικούν στις κορυφές λόφων και βουνών επειδή έτσι μπορούσαν να αμυνθούν καλύτερα έναντι του εχθρού. Το τείχος που υπήρχε γύρω από την κορυφή του λόφου επιβεβαιώνει περαιτέρω την άποψη αυτή. Οι Βυζαντινοί ναοί εντός και γύρω από το Γεράκι μας παρέχουν πληθώρα πληροφοριών για την κλασική περίοδο. Αυτοί οι ναοί κτίστηκαν εν μέρει με αρχαία αρχιτεκτονικά μέλη. Μερικά από αυτά τα πελεκημένα αρχαία μάρμαρα πρέπει να ανήκαν σε κάποιο αρχαίο οικοδόμημα της κλασικής περιόδου, ίσως και σε κάποιον αρχαίο Ελληνικό ναό. 'Ένα εντυπωσιακό παράδειγμα της αναχρησιμοποιήσεως αρχαίου υλικού παρουσιάζεται στον νότιο τοίχο του ναού του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου. Οι τρεις μαρμάρινες στήλες πού έχουν χρησιμοποιηθεί σtην πόρτα της εισόδου του ναού έχουν επάνω γραμμένο τον Αγορανομικό Κώδικα των Τιμών του 4ου αιώνος μ.Χ. Ο Κώδικας αυτός, ο οποίος καθόριζε τις τιμές πωλήσεως των διαφόρων προϊόντων υπήρχε σε όλα τα σπουδαία κέντρα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας την εποχή τον αυτοκράτορα Διοκλητιανού. Το γεγονός λοιπόν ότι ο Κώδικας αυτός ήταν χαραγμένος επάνω σε μάρμαρα και στο Γεράκι υποδηλώνει ότι το χωριό αυτό ήταν ένα πολυπληθές και σημαντικό κέντρο προς το τέλος της Ρωμαϊκής περιόδου. Αλλά εκτός από αρχαία ευρήματα υπάρχουν και γραπτές αναφορές για την κατοίκηση του χωριού την αρχαία εποχή.

   Παυσανίας είναι ο πρώτος ο οποίος περιγράφει τις αρχαίες Γερόνθρες στο Κεφάλαιο 22 του 3ου Βιβλίου τον αναφέρεται εκεί ότι στο Γεράκι υπήρχαν την αρχαία εποχή δυο σπουδαίοι και εντυπωσιακοί ναοί. Στον ένα λατρευόταν ο Άρης, ο θεός τον πολέμου. Ο Ναός αυτός βρισκόταν στην περιοχή "Μητρόπολη", πιο κάτω από τους κήπους της Κάτω Βρύσης. Στον δεύτερο ναό λατρευόταν ο Θεός Απόλλων και βρισκόταν στην "Ακρόπολη" στην κορυφή του λόφου τον χωριού. Μέσα σ' αυτόν τον ναό ο Παυσανίας γράφει βρισκόταν ένα άγαλμα τον Θεού Απόλλωνος, το οποίον είχε κεφάλι από ελεφαντοστούν. Στην αρχή τον 20ον Αιώνος και συγκεκριμένα το 1905 o Βρετανός αρχαιολόγος Αlαη Wace διάβασε προσεκτικά τον Παυσανία τα yραπτά για το Γεράκι και βάσει αυτών έκανε ανασκαφές στην "Ακρόπολη" του χωριού. Ο Wace κατά τις ανασκαφές ανακάλυψε πολλά σπουδαία αντικείμενα αλλά αυτά που αναζητούσε περισσότερο απ' όλα, δηλαδή το ιερόν τον Απόλλωνος δεν το βρήκε και έτσι ύστερα από μερικές εβδομάδες εγκατέλειψε την προσπάθεια και έφυyε από το χωριό. Τα ευρήματα τον Wace αναφέρονται σε μία περίοδο 4500 ετών, από την εποχή τον Χαλκού, 3000 χρόνια π.Χ. μέχρι τον Μεσαίωνα, 1500 μ.Χ.

  Μεταξύ των ευρημάτων ήταν τάφοι, θραύσματα αγαλμάτων, επιγραφές, καθώς και ένα κιονόκρανο από κολώνα αρχαίου ναού. Το παράδοξο είναι ότι σήμερα είναι δύσκολο να εντοπίσει ακριβώς κανείς τα σημεtα όπου ο Wace διενήργησε τις ανασκαφές του. Ενημέρωσε τα σημεία της ανασκαφής με αρκετή ακρίβεια σε ένα τοπογραφικό σχεδιάγραμμα το οποίο συμπεριέλαβε στο ημερολόγιό του αλλά δυστυχώς ως σταθερά σημεία αναφοράς χρησιμοποίησε δένδρα τα οποία υπήρχαν στην κορυφή τον λόφου την εποχή εκείνη. Ο Wace υπέθεσε ότι τα δένδρα Θα παρέμεναν εκεί για πολλά χρόνια μετέπειτα, αλλά δυστυχώς κόπηκαν μετά το 1905 και έτσι τα σταθερά σημεία αναφοράς στον χάρτη τον Wace έμειναν άνευ ουσίας και γι' αυτό οι τοποθεσίες της ανασκαφής είναι αδύνατον να εντοπισθούν σήμερα. Όλα τα προαναφερθέντα μελετήθηκαν από την Ολλανδική Αρχαιολογική Αποστολή, η οποία απεφάσισε να ξεκινήσει νέες ανασκαφές το 1995. Επιδίωξη τον ανασκαφικού έργου είναι να φέρει στην επιφάνεια περισσότερα αρχαία μυστικά που κρύβονται ακόμη στο Γεράκι. Επιδιώκεται να αποκτήσουμε μεyαλύτερη γνώση όχι μόνον της ιστορίας τον Γερακίου, αλλά και της ιστορίας ολοκλήρου της Λακωνίας.

   Κατά τη διάρκεια των αρχαιολογικών εργασιών του 1995 και του 1996 ερευνήθηκε η περιοχή επάνω και γύρω από την "Ακρόπολη" του χωριού. Στην ουσία οι εργασίες περιορίστηκαν σε επιφανειακή έρευνα. Μείναμε έκπληκτοι πόσα ενδιαφέροντα για τον αρχαιολόγο αντικείμενα ευρέθησαν. Καθημερινώς διάφορα κομμάτια μεταφέρονταν στις αποθήκες που δημιουργήσαμε στο σπίτι της οικογένειας Πανταζή, όπου αποθηκεύσαμε ευρήματα του 1495 και στο σπίτι τον Γεωργίου Βράττη, όπου αποθηκεύσαμε ευρήματα τον 1996 και του 1997. Τα αντικείμενα εκεί πλύθηκαν, κατεγράφησαν και. εξετάσθηκαν λεπτομερώς. Τα αντικείμενα για τα οποία τελείωσε η μελέτη μας, μεταφέρθηκαν και παραδόθηκαν στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Σπάρτης. Τα αποτελέσματα αυτής τής έρευνας επιβεβαίωσαν για μία ακόμη φορά τη θεωρία ότι το Γεράκι εiχε κατοικηθεί καθ' όλη τη διάρκεια της αρχαίας εποχής δηλαδή τουλάχιστον από την Εποχή τον Χαλκού (3000 π.Χ.) μέχρι και σήμερα: Μεταξύ των αντικειμένων που ευρέθησαν υπήρξαν μαρμάρινα κομμάτια από αγάλματα, ένα μικρό ορειχάλκινο Ρωμαϊκό άγαλμα, μικρά πήλινα τα οποία χρησιμοποιούνταν στις προσφορές προς τούς θεούς, χερούλια πήλινων δοχείων και κεραμίδια. Ευρέθησαν επίσης και άλλα αρχαία πέτρινα αντικείμενα, μερικά δε κατασκευασμένα από οψιδιανό, ένα σκληρό, μαύρο, ηφαιστιογενές πέτρωμα με υφή γυαλιού, το οποίο χρησιμοποιείτο για την κατασκευή εργαλείων και είχε προέλευση τη νήσο Μήλο στις Κυκλάδες. Τα ευρήματα ήταν διαφόρων εποχών αλλά κυρίως της περιόδου γύρω στα 3000 π.Χ. Μετά την έρευνα κατά τη διάρκεια των καλοκαιριών του 1995 και του 1996, διάφορα σημεία επελέγησαν για ανασκαφή, η οποία έγινε το καλοκαίρι του 1997 και διάρκησε πέντε εβδομάδες. Στις εργασίες της ανασκαφής συμμετείχε εργατικό προσωπικό από το Γεράκι και από την Αφυσού. Οι ανασκαφές τον 1997 έγιναν σε διάφορα σημεία ήταν διαφορετικού χαρακτήρα και είχαν σκοπό να προσδιορίσουν ποια είναι τα συγκεκριμένα μέρη για να γίνουν ανασκαφές σε μεγάλη κλίμακα στο μέλλον.

   Τα αποτελέσματα της εργασίας του 1997 ήταν πολύ ενθαρρυντικά. Εκτός από τα αντικείμένα που ευρέθηκαν, διαπιστώθηκε με τις ανασκαφές ότι η "Ακρόπολις" του χωριού κατεστράφη από φωτιά γύρω στο 2500 π.Χ. και οι κάτοικοι την εγκατέλειψαν. Τούτο είναι ορατό σε όλα τα σημεία όπου έγιναν εκσκαφές στην κορυφή τον λόφου. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα Θεμέλια ενός κτιρίου στο βορειοανατολικό μέρος της "Ακροπόλεως" του χωριού το οποίον διαπιστώθηκε ότι κατεστράφη την ίδια χρονική περίοδο. Το κτίριο πρέπει να ήταν ένα είδος Διοικητηρίου διότι μεταξύ των ευρημάτων των ανακαλύφθηκαν και πολλά αποτυπώματα. σφραγίδων. Πολύ γρήγορα μετά την καταστροφική φωτιά, η "Ακρόπολις" τον χωριού κατοικήθηκε και πάλι. Ως εκ τούτου αντικείμενα των περιόδων που ακολούθησαν ευρέθησαν στην κορυφή του λόφου. Μεταξύ αυτών ανακαλύφθηκαν πολλοί πήλινοι τάφοι όλων των χρονικών περιόδων, αρκετοί από την Ελληνιστική, την μετά τον Μέγα Αλέξανδρο περίοδο (300 π.Χ.) Αλλά το ποιο εντυπωσιακό εύρημα το οποίο και εμείς οι ξένοι αλλά και οι Έλληνες εργάτες που ευρίσκονταν εκεί θα θυμόμαστε με συγκίνηση όλη μας τη ζωή ήταν τα 54 αργυρά και χάλκινα νομίσματα τα οποία ανακαλύφθηκαν θαμμένα σ' ένα μικρό πήλινο δοχείο. Μερικά νομίσματα φέρουν τη μορφή τον Μεγάλου Αλεξάνδρου και άλλα των απογόνων του. Μερικά άλλα έχουν αποτυπωμένη τη μορφή της θεάς ΑΘηνάς και προέρχονται από νομισματοκοπείο των Αθηνών. Σχεδόν όλα τα νομίσματα αυτά ευρίσκονταν σε κυκλοφορία γύρω στο 300 π.Χ. Όλα τα νομίσματα, αφού πρώτα μελετήθηκαν, παρεδόθησαν στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Σπάρτης. Το καλοκαίρι του 1998 Θα εργασθούμε πάλι στο Γεράκι, περισσότερο όμως, όχι στην "Ακρόπολη" του χωριού, αλλά στην αποθήκη όπου θα μελετήσουμε λεπτομερώς πολλά ευρήματα και θα ετοιμάσουμε να δημοσιεύσουμε λεπτομέρειες για την εργασία μας.

  Γενικώς η προσπάθεια της αποστολής μας έχει μέχρι τώρα στεφθεί από επιτυχία. Οι πληροφορίες που έχουν συγκεντρωdεί μέχρι σήμερα έχουν προσθέσει πολλά ενδιαφέρονται στη γνώση μας για το Γεράκι και τη Λακωνία γενικότερα. Ελπίζουμε ότι η ανασκαφική προσπάθεια Θα συνεχισθεί στο μέλλον. Εκτός από την επιτυχία που είχα με στις ανασκαφές μας, νοιώσαμε μεγάλη ικανοποίηση και χαρά που εργασθήκαμε στο Γεράκι. Ο καιρός ήταν πολύ ευχάριστος, το περιβάλλον και η θέα από την κορυφή τον λόφου συναρπαστική και οι κάτοικοι του χωριού φιλικοί φιλόξενοι και έτοιμοι να συνδράμουν την προσπάθειά μας με κάθε μέσον. Που αλλού θα μπορούσε να βρει καλλίτερο μέρος ένας Ολλανδός αρχαιολόγος να εργασθεί".

πηγη: http://geraki.site40.net/dutchgr.htm