Τα βότανα στην αρχαία ιατρική.
Ο Ιπποκράτης υποστηρίζει πως η τροφή μπορεί να γίνει και φάρμακο. Τα βότανα χρησιμοποιήθηκαν σε θεραπευτικές πρακτικές ως φαρμακευτικά είδη αλλά και ως φορείς της θεϊκής ευλογίας. Οι αρχαίοι Θεοί συνδέθηκαν με τα φυτά και τα δέντρα: Δάφνη - Απόλλωνας, Μαρούλι - Άδωνις ,Λεύκη - Δίας, Ελιά - Αθηνά.
Σημαντικός ήταν ο ρόλος των φυτών στον πόλεμο, αφού οι πληγές των πολεμιστών γιατρεύονταν με βότανα. Η ίδια η θεά Αφροδίτη έψαξε στην Κρήτη και έκοψε δίκταμο για να γιατρέψει το λαβωμένο Αινεία που ο μύθος λέει ότι ήταν γιος της.
Ο διαχωρισμός ανάμεσα στην τροφή και το φάρμακο ήταν δύσκολη υπόθεση. Οι περισσότεροι γιατροί συμφωνούσαν με την άποψη του Ιπποκράτη ότι η τροφή είναι ταυτόχρονα και φάρμακο. Σύμφωνα με τις αντιλήψεις τους υπήρχαν βότανα που αδυνάτιζαν όπως τα σκόρδα, τα κάρδαμα, τα πράσα. Η ρίγανη, η μέντα, ο δυόσμος, το φλισκούνι, η θρούμπα, το θυμάρι προσφέρονταν χλωρά, πριν ξεραθούν, γιατί αν ξεραθούν μετατρέπονται σε φάρμακα.
ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΛΑΤΡΕΙΑ
Η Ελληνική Μυθολογία, η οποία ερμηνεύει κοινωνικά και ψυχολογικά φαινόμενα δια μέσου των μύθων, είναι πλούσια θεματολογικά από μύθους που έχουν σχέση με τα φυτά και αναδεικνύουν την τάση του ανθρώπου να ασχολείται και να ερευνά το φυσικό περιβάλλον, τμήμα του οποίου αποτελεί
και ο ίδιος. Αναφέρουμε μερικούς χαρακτηριστικούς μύθους:
• Θεοποίηση της Χλωρίδος, ως θεάς της βλάστησης
• Δήμητρα, η θεά της Γεωργίας
• Αρπαγή της Ευρώπης από το Δία και η τέλεση του γάμου τους κάτω από τον πλάτανο της Γόρτυνας
• Ο Προμηθέας μετέφερε την κλεμμένη φωτιά στους ανθρώπους κρυμμένη μέσα σ' ένα ξερό βλαστό από το φυτό Νάρθηκα.
• Ο Νάρκισσος
• Η Μίνθη ή Μέντα, νύμφη του Άδη και ερωμένη του Πλούτωνα
Στην τέχνη τα φυτά κατέχουν ξεχωριστή θέση όπως και στη λατρεία.
• Παραστάσεις κρίνων διακοσμούσαν το ανάκτορο της Κνωσσού
• Από μαρτυρίες γνωρίζουμε ότι η αναπαράσταση της φτώχειας γινόταν από γυναίκα μέσα σε κουρέλια δίπλα σε ένα βασιλικό.
• Στη χριστιανική λατρεία ο κρίνος είναι σύμβολο της αναγέννησης και αφιερώνεται στην Παναγία.
Θεραπευτικά φυτά στην αρχαιότητα
Αβρουνιές : Ανήκουν στα βότανα του Κένταυρου Χείρωνα, που ο Διοσκορίδης ονομάζει αγριόκλημα και συνιστά τους καρπούς του για τις φακίδες και τους λεκέδες του δέρματος. Στη σημερινή ομοιοπαθητική, από τη ρίζα της αβρουνιάς, εξάγεται μια ουσία που γιατρεύει τα εγκαύματα του ήλιου.
Αγιάννης : Είναι ψηλό φυτό με δυνατή μυρωδιά, πού φυτρώνει στα βουνά. Στα νεώτερα χρόνια το μεταχειρίζονταν για να κάνουν μοσχάτο το κρασί. Το επιστημονικό όνομα του είδους (Salvia sclarea) προέρχεται από το λατινικό clarus, πού σημαίνει καθαρό, πράγμα πού δείχνει ότι το χρησιμοποιούσαν για τα μάτια. Όταν βάλουμε ένα σπόρο του φυτού κάτω από το βλέφαρο δημιουργείται μια κολλώδης ουσία πού βοηθά αποτελεσματικά στην αποβολή κάθε ξένου σώματος από το μάτι.
Αγκαθιά ή Παπαδίτσα : Ήταν γνωστή στην αρχαιότητα με το όνομα “ηρύγγιον”. Πιθανόν το όνομα να προέρχεται από την ερυγή (ρέψιμο), αφού ο Διοσκορίδης και ο Θεόφραστος συνιστούσαν τη ρίζα του για τα φουσκώματα του στομαχιού.
Αγριοκαπαριά : Οι τοξικές ιδιότητες της αγριοκαππαριάς ή ψόφου ήταν γνωστές στους αρχαίους πού τη χρησιμοποιούσαν σαν δόλωμα για τα ζώα. Τα φύλλα, όπως αναφέρει ο Διοσκορίδης, τα έκαναν μικρά ψωμάκια και τα έδιναν στ' αδέσποτα σκυλιά, στις αλεπούδες και στους λύκους. Όταν τα έτρωγαν τα ζώα πάθαιναν παράλυση στα πόδια τους.
Αμάρανθος : Χρησιμοποιούνταν για φάρμακο των ματιών και των αυτιών, ενώ τα φύλλα του μέσα σε κρασί τα έπαιρναν για την ταινία του εντέρου.
Αμυγδαλιά : Στην αρχαιότητα το δέντρο ήταν γνωστό με τα ονόματα αμυγδαλέα, αμυγδάλη, αμύγδαλος ο δέκαρπος κ.α. Θεωρείται σύμβολο της ξαναγεννημένης φύσης μετά τον πρόσκαιρο χειμερινό θάνατο. Λένε πως ο βασιλιάς της Θράκης Σίθωνας είχε μια θυγατέρα, τη Φυλλίδα, που θέλησε να την παντρέψει με το Δημοφώντα, γιο του ήρωα Θησέα. Ο Δημοφώντας φεύγοντας για μακρινό ταξίδι της υποσχέθηκε πως γρήγορα θα γυρνούσε να την πάρει. Η Φυλλίδα τον αποχαιρέτησε και περίμενε. Πέρασαν πολλά χρόνια και ο Δημοφώντας δεν γύρισε. Απελπισμένη η βασιλοπούλα που τον έχασε για πάντα πήγε και κρεμάστηκε σ΄ ένα δέντρο. Το δέντρο κράτησε την ψυχή της άμοιρης κόρης κι από τότε δεν ξανάβγαλε φύλλα ούτε άνθισε πια. Κάποτε με τα χιόνια του Γενάρη γύρισε ο γιος του Θησέα. Σαν έμαθε τον τραγικό χαμό της αγαπημένης του πήγε, αγκάλιασε το δέντρο και αυτό άρχισε να βγάζει τρυφερά φύλλα και άνθη. Η ψυχή της βασιλοπούλας ένιωσε χαρά με το γυρισμό του Δημοφώντα μα δεν ξαναπήρε την ανθρώπινη μορφή της. Έμεινε δέντρο και κάθε χρόνο το Γενάρη, στολίζεται με κάτασπρα λουλούδια.
Στην Ελλάδα καλλιεργείται από την αρχαιότητα, αφού από τότε ήταν γνωστές οι φαρμακευτικές ιδιότητές της. Ο Έλληνας γιατρός του 1ου μ. Χ. αιώνα Διοσκορίδης αναφέρει πως το αμυγδαλέλαιο το χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι ως φάρμακο καθώς και για την παραγωγή μύρου. Ο Θεόφραστος κάνει λόγο για τη χρήση της ρητίνης του δέντρου στη φαρμακευτική. Ο Ιπποκράτης αναφέρει το αμύγδαλο ως πολύτιμο βοηθό της ιατρικής, ενώ ο Αριστοτέλης εξαίρει τους χυμούς των ανθών του ως τροφή των μελισσών.
Αντράκλα : Είναι αυτοφυής στην Ελλάδα και σκεπάζει το καλοκαίρι με τα ανθεκτικά στη ξηρασία σαρκώδη φύλλα της, τα ακαλλιέργητα μέρη. Οι αρχαίοι γιατροί είχαν αναγνωρίσει στα φύλλα της δροσιστικές ικανότητες. Ο Διοσκορίδης συνιστά την “ανδράχνη”, όπως την ονομάζει, για τον πονοκέφαλο, το έλκος του στομαχιού, τα νοσήματα της κύστης και της σπλήνας, για την καούρα του στομαχιού και για τα μάτια. Στην λαϊκή ιατρική, η αντράκλα θεωρείται ακόμα και σήμερα σαν διουρητική και χρήσιμη στις χολολιθιάσεις.
Ανωνίδα : Ήταν φάρμακο για τα δόντια. Βρασμένη με ξύδι χρησιμοποιούνταν σαν καταπραϋντικό του πονόδοντου, σύμφωνα με τον Διοσκορίδη.
Απήγανος : Ήταν φημισμένος σαν αντίδοτο στα δαγκώματα των φιδιών και άλλων δηλητηριάσεων, αλλά και σαν αποτελεσματικό φάρμακο για τη δύσπνοια σύμφωνα με το Διοσκορίδη. Οι Ιπποκράτειοι χρησιμοποιούσαν τον απήγανο για την υστερία, ενώ κατά τον Ιπποκράτη ήταν το κύριο συστατικό του περίφημου αντίδοτου στο δηλητήριο του Μιθριδάτη. Ό Αθηναίος λεει πώς οι καλεσμένοι του Κλέαρχου από την Ηράκλεια έτρωγαν προληπτικά απήγανο γιατί ήξεραν ότι ο τύραννος είχε σκοπό να τους δηλητηριάσει με ακόνιτον.
Αριστολοχία : Η λέξη αριστολοχία σημαίνει “άριστη γέννα” και αναφέρεται στη παραδοσιακή χρήση του νωπού χυμού του φυτού για την πρόκληση τοκετού και την αποτροπή μολύνσεων μετά τη γέννα. Ο Θεόφραστος αναφέρει ότι το φυτό χρησιμοποιούνταν για να θεραπεύει ανωμαλίες της μήτρας, δείγματα ερπετών και έλκη στο κεφάλι.
Ασφόδελος Στον άλλο κόσμο, o Άδης υποδέχεται τις αδύνατες μορφές των πεθαμένων στον “ασφοδελό λειμώνα”, ένα έρημο λιβάδι όπου φυτρώνουν σπερδούκλια. Σ' αυτό το περιβάλλον ταιριάζει το ωχρό λουλούδι του φυτού. Σ' ένα από αυτά τα λιβάδια, γεμάτα από ασφόδελους, όπως τα βλέπουμε και σήμερα σε απέραντες εκτάσεις στους λόφους και στις ακτές, συναντήθηκαν και οι ψυχές των ηρώων πού είχαν πέσει στην Τροία (Όμηρος, Όδ. 11.539-24.3). Τα χειμωνιάτικα γυμνά κοτσάνια του ασφόδελου τα σύγκριναν οι ποιητές με τις στρατιές των ψυχών πού περιφέρονταν στις όχθες του Αχέροντα. Η δυσάρεστη μυρωδιά του φυτού, μαζί με τ’ άχαρα λουλούδια, ασφαλώς είχαν σχέση με τον ωχρό θάνατο και το λυκόφως του κάτω κόσμου. Το γεγονός ότι οι ρίζες του φυτού έχουν άμυλο, πού είναι μια θρεπτική τροφή, ίσως να έκαναν τους αρχαίους να πιστεύουν ότι φυτεύοντας ασφόδελους στα νεκροταφεία προσφέρανε στους νεκρούς μια έστω και πενιχρή τροφή στην τελευταία κατοικία τους. Ο ασφόδελος δεν τρώγεται από τα πρόβατα και τις κατσίκες γιατί οι βλαστοί του έχουν μικρές κρυστάλλινες βελόνες. Αυτό εξηγεί τη μεγάλη εξάπλωση του φυτού.
Ο ασφόδελος ο κοίλος, με τα ωραία του άσπρα λουλούδια και τα λεπτά φύλλα, ίσως να είναι το άλλο είδος πού στόλιζε τα Ηλύσια Πεδία, εκείνη τη χώρα των νεκρών στην ήπια δυτική πλευρά της γης, όπου πήγαιναν μόνο οι γιοι των θεών και των ηρώων πού είχαν πέσει σε μάχες.
Στην Ελλάδα συναντάμε πέντε είδη. Σύμφωνα με το Θεόφραστο οι κόνδυλοι, οι βλαστοί και τα σπέρματα τρώγονται. Κατά τον Όμηρο τα Ηλύσια Πεδία, κατοικία των νεκρών στην Ελληνική μυθολογία, καλύπτονται από ασφόδελους. Τα φύτευαν στους τάφους και συχνά τα συνέδεαν με την Περσεφόνη. Αυτή η σχέση τους με το θάνατο πιθανόν να οφειλόταν στο γκριζωπό χρώμα των φύλλων του και στα κιτρινωπά άνθη, χρώματα που συμβόλιζαν τη μελαγχολία του κάτω κόσμου και τη χλωμάδα του θανάτου.
Αχίλλειον : Το όνομα της οφείλεται στον Αχιλλέα, που όταν τραυματίστηκε από το δηλητηριασμένο δόρυ του Πάρι στον πόλεμο της Τροίας, η θεά Αφροδίτη τον συμβούλεψε να δέσει την πληγή του μ' αυτό το φυτό για ν' ανακουφιστεί. Και πραγματικά, η αχιλλεία είναι αποτελεσματικό φάρμακο για τις πληγές που έγιναν από ατσάλι. Γι αυτό, αργότερα, ο Διοσκουρίδης τη χρησιμοποιούσε για αιμοστατικό. Στην Ελλάδα υπάρχουν 24 αυτοφυή είδη με το όνομα αχιλλεία, που είναι κοινώς γνωστά ως χιλιόφυλλα ή αγριαψυθιές.
Αψίνθιον ή αψιθιά : Ένα από τα γνωστότερα και τα πιο πικρά φαρμακευτικά φυτά, αλλά και από τα πιο αρωματικά από την εποχή του πατέρα της Ιατρικής Ιπποκράτη. Οι Αρχαίοι Έλληνες την ονόμαζαν “Αρτεμισία”, την είχαν αφιερώσει στην θεά Άρτεμη και, όπως φαίνεται, τη χρησιμοποιούσαν οι παρθένες της εποχής εκείνης για εμμηναγωγό, ενώ μουσκεμένη σε λευκό κρασί για την αντιμετώπιση του τετάνου.
Το διαβάσαμε από το: Τα βότανα στην αρχαία ιατρική. http://thesecretrealtruth.blogspot.com/2012/11/blog-post_9138.html#ixzz3mizHMXtr
ΠΗΓΗ http://thesecretrealtruth.blogspot.com/
Αρχαία Φάρμακα και Βότανα
Eureka, Il genio delgi antichi, 208, Electa Napoli, Italia 2005
Ομοιοπαθητικά φάρμακα. Θέμα: το καρπούζι, από τον Διοσκουρίδη. Νεάπολη, Εθνική Βιβλιοθήκη.
Τα διάφορα φυτά στην αρχαιότητα εκτός από το να καλύπτουν τις διατροφικές ανάγκες των ανθρώπων, χρησιμοποιούνταν επίσης στον καλλωπισμό, αλλά και στην παραγωγή διαφόρων φαρμακευτικών σκευασμάτων. Οι Μινωίτες και οι Μυκηναΐοι χρησιμοποιούσαν ρίζες, ξύλα, φλοιούς, άνθη, βλαστούς, καρπούς, σπόρους, έλαια και ρητίνες από διάφορα φαρμακευτικά φυτά και βότανα τα οποία φύονταν στην Ελλάδα. Ταυτόχρονα πραγματοποιούσαν εισαγωγή πρώτων υλών φυτικής προέλευσης, εξάγοντας παράλληλα δικά τους αρωματικά και φαρμακευτικά προϊόντα. Πολλά μάλιστα από τα προϊόντα αυτά πέρα από το φαρμακευτικό, θρησκευτικό και τελετουργικό ρόλο τους, χρησιμοποιούνταν επίσης και σε διάφορες μαγείες. Ο ελλαδικός χώρος λόγω της συστάσεως του εδάφους, της φυσικής του διαμόρφωσης, αλλά και του κλίματός του, διέθετε πλουσιότατη χλωρίδα από την αρχαιότητα, με την Κρήτη να αποτελεί έναν βοτανολογικό παράδεισο.
Οι Μινωίτες (2500-1400 π.Χ.) γνώριζαν τις φαρμακευτικές και αρωματικές ιδιότητες των φυτών και εκμεταλλεύονταν την πλούσια βλάστηση του νησιού για την παρασκευή αρωμάτων, αλοιφών, καλλυντικών και φαρμάκων. Στις πήλινες πινακίδες μάλιστα της γραμμικής Β περιλαμβάνονται διάφορα φαρμακευτικά και αρωματικά φυτά, όπως ο κορίανδρος (κόλιαντρο), η κύππερις, το σφάκον ή αλελίσφακον του Διοσκουρίδου (φασκομηλιά), το κρίταμον ή Κρίθμον το παράλιον, η μαστίχη από τη ρητίνη της τερεμίνθου, το φοινίκιον ή λάδανον από το φυτό Κίστος ο κρητικός (αγριοροδανιά ή μεταξόχορτο). Επίσης οι Μινωίτες χρησιμοποιούσαν τον κρόκο τον ήμερο, τον κρίνο, τη μυρτιά, την ίριδα, τη μαντζουράνα, το μάραθο, τον άνηθο, τον ασπάλαθο, τη Μήκωνα την υπνοφόρο, τον Στύρακα τον φαρμακευτικό, τον κέδρο, το κυπαρίσσι, το ελαιόλαδο και πολλά άλλα.
Οι Μυκηναΐοι μεταξύ άλλων χρησιμοποιούσαν την κύπερη, το φασκόμηλο, το κύμινο, τον κορίανδο, την ίριδα, το μάραθο, τη μαντζουράνα, το γλυκάνισο, τη μυρτιά, το ελαιόλαδο, ενώ ο Όμηρος αναφέρει διάφορα αρωματικά έλαια, καλλυντικά και φαρμακευτικά σκευάσματα.
Στην ελληνική μυθολογία γίνονται αναφορές σε διάφορα φαρμακευτικά και θαυματουργά βότανα, όπως για παράδειγμα σ' αυτό με το οποίο ο μάντης Πολύιδος ανέστησε το Γλαύκο, γιο του βασιλιά Μίνωα. Στην Οδύσσεια αναφέρεται πως η Κίρκη έριξε μέσα στο κρασί των συντρόφων του Οδυσσέα μαζί με άλλα συστατικά και διάφορα κακά βότανα, τα λυγρά φάρμακα, τα οποία προκαλούσαν αμνησία, για να τους κάνει να λησμονήσουν την πατρίδα τους, ενώ με φάρμακο άλειψε τους συντρόφους για να τους επαναφέρει πάλι στην ανθρώπινη μορφή τους. Ο Ερμής ήταν αυτός που είχε δώσει μόλις πριν στον Οδυσσέα ένα βότανο, το μώλυ, το αντίδοτο των λυγρών φαρμάκων, για να τον προστατέψει από τη μαγεία της Κίρκης. Όμως και οι μεγάλοι γιατροί της αρχαιότητας, όπως ο Ιπποκράτης και ο Γαληνός μιλούν για τη σημασία της διαίτης και των βοτάνων στην πρόληψη και τη θεραπεία των διαφόρων ασθενειών.
Γενικά από την εποχή του Ομήρου ήδη αναφέρονται φάρμακα ανδροφόνα ή θυμοφθόρα, δηλαδή δηλητηριώδη βότανα με τα οποία επάλειφαν τα βέλη ή δηλητηρίαζαν την τροφή, φάρμακα ήπια ή οδυνήφατα τα οποία ήταν παυσίπονα, αλλά και φάρμακα λυγρά τα οποία προκαλούσαν αμνησία, καθώς και το μώλυ, από το μωλύω που σημαίνει αφανίζω, ως αντίδοτο των λυγρών φαρμάκων. Στον Όμηρο αναφέρεται επίσης το νηπενθές, με φαρμακοδυναμική δράση, ως κατευναστικό και παυσίλυπον, καθώς και ένα είδος γάζας η ονομαζόμενη σφενδόνη από καλοστριμμένο μαλλί προβάτου για να περιδένονται τα τραύματα.
Πολλοί αρχαίοι συγγραφείς, όπως ο Ηρόδοτος, ο Θεόφραστος, ο Ιπποκράτης, ο Διοσκουρίδης και άλλοι αναφέρουν λεπτομέρειες σε σχέση με αρώματα, αλοιφές, καλλυντικά και φάρμακα των οποίων η παρασκευή στηρίζονταν σε φαρμακευτικά και αρωματικά φυτά και βότανα.
Περισσότερες Εικόνες
Eureka, Il genio delgi antichi, 208, Electa Napoli, Italia 2005
Ομοιοπαθητικά φάρμακα. Κόλιανδρος και καπνός-χόρτο, από τον Διοσκουρίδη. Νεάπολη, Εθνική Βιβλιοθήκη.
Eureka, Il genio delgi antichi, 208, Electa Napoli, Italia 2005
Ομοιοπαθητικά φάρμακα. Κενταύριο φυτό μεγαλύτερο ή μικρότερο, από τον Διοσκουρίδη. Νεάπολη, Εθνική Βιβλιοθήκη.
Eureka, Il genio delgi antichi, 208, Electa Napoli, Italia 2005
Ομοιοπαθητικά φάρμακα, από τον Διοσκουρίδη. Νεάπολη, Εθνική Βιβλιοθήκη.
Eureka, Il genio delgi antichi, 209, Electa Napoli, Italia 2005
Ομοιοπαθητικά φάρμακα. Ο μανδραγόρας, από τον Διοσκουρίδη. Νεάπολη, Εθνική Βιβλιοθήκη.
Θεωρώντας την θεραπευτική των πρωτογόνων σαν μια ενότητα, που διήρκεσε εκατοντάδες αιώνες πιστεύεται ότι αρχικά ήταν ενστικτώδης και εμπειρική, έπειτα έγινε δαιμονιακή και ανιμιστική και στην τελευταία φάση της υπήρξε μαγική και θεοκρατική. Θρησκεία και θεραπευτική συνδέθηκαν άρρηκτα σ΄ αυτή την τρίτη φάση και ήταν αποκλειστικά κτήμα των ιερέων. Η άγνοια και η φαντασία καλλιεργούμενη από τις εκάστοτε θρησκευτικές αντιλήψεις γέννησε τον φόβο και δημιούργησε την μαγική και συμπτωματική θεραπευτική. Για χιλιάδες χρόνια, η φαρμακευτική χρήση των φυτών περιορίστηκε σχεδόν αποκλειστικά στη θεραπεία πληγών και τραυμάτων, αφού όλες οι μη τραυματικές παθήσεις αποδίδονταν στις πράξεις των θεών. Ταυτόχρονα πιστευόταν ότι, αφού τα φυτά ήταν δώρα των θεών, το σχήμα των φύλλων, των καρπών ή των ριζών τους ήταν ενδεικτικά του οργάνου του ανθρωπίνου σώματος, που μπορούσαν να θεραπεύσουν, π.χ. θεωρείτο αποτελεσματικό για τις πληγές από τρυπήματα το υπερικό (Hypericum perforatum L.), διότι τα φύλλα του είναι διάτρητα.
Η θεοκρατική αντίληψη για την θεραπευτική υπήρχε σε όλους τους αρχαίους λαούς, ακόμη και στους αρχαίους Έλληνες την προϊπποκρατική περίοδο.
Η θεραπευτική των αρχαίων Ελλήνων εξελίχθηκε σε τρείς περιόδους:
Ι. Προϊπποκρατική περίοδο (3000 π.Χ.-5ο αιώνα π. Χ.): κατά τους τελευταίους αιώνες παρατηρείται μια αλλαγή θεώρησης της θεραπευτικής και οι θεοκρατικές απόψεις αντικαθίστανται από φιλοσοφικές αντιλήψεις.
ΙΙ. Ιπποκρατική (5ος-3ος πΧ. αιών): συμπίπτει με το απόγειο του ελληνικού πολιτισμού
ΙΙΙ. Αλεξανδρινή ή ελληνιστική (3ος π Χ. αιών – 641 μ. Χ.). Σ’ αυτήν εντάσσεται και η ελληνο-ρωμαϊκή περίοδος (146 π. Χ., που υποτάχθηκε η Ελλάδα στους Ρωμαίους έως το 395 μ. Χ., που χωρίστηκε το ρωμαϊκό κράτος σε δυτικό και ανατολικό).
Για τη προϊπποκρατική περίοδο δεν υπάρχουν πολλές συστηματικές μαρτυρίες, αλλά περιοριζόμαστε σε έμμεσες πληροφορίες από επιγραφές, αναθηματικές πλάκες και από μη ιατρικά έργα, όπως τα Ομηρικά και τα Ορφικά έπη.
Στα Ορφικά έπη (6ος π. Χ. αιών) αναφέρονται ο κέδρος, το ψύλλιον (Plantago psyllium- Plantaginaceae), ο κνίκος (Carthamus tinctorius- Compositae), η αγχούσα (Anchusa tinctoria L. – Boraginaceae), ο μανδραγόρας, η ανεμώνη κ.ά.
Στη Θεογονία του Ησίοδου (8ος π Χ. αιών) υπάρχει η πρώτη γραπτή αναφορά για την μήκωνα. Ήδη από τους υστερομινωικούς χρόνους ήταν γνωστή η χρήση του οπίου, όπως μαρτυρεί αγαλματίδιο, που ονομάσθηκε «η θεά των μηκώνων», δεδομένου ότι φέρει στην κεφαλή τρεις καρφίδες ομοιώματα των κωδιών.
Στα Ομηρικά έπη αναφέρονται αρκετά φυτά, όμως με ατελείς περιγραφές επειδή πιθανότατα ο Όμηρος ήταν τυφλός. Τα «ανδροφόνα ή θυμοφθόρα φάρμακα» ήταν δηλητηριώδη βότανα με τα οποία επάλειφαν τα βέλη ή δηλητηρίαζαν την τροφή. Τα «ήπια ή οδυνήφατα φάρμακα» ήταν τα παυσίπονα. Τα «λυγρά ή κακά φάρμακα» ήταν αυτά, που προκαλούσαν αμνησία. Πρόκειται για δρόγες με αντιχολινεργική δράση και εντονότατη ψυχοπληγική επίδραση. ΄Όπως φαίνεται, οι αρχαίοι Έλληνες ήδη από την προκλασσική εποχή γνώριζαν την επίδραση επί του ψυχισμού φυτών με αντιχολινεργικά αλκαλοειδή (πχ. τα Σολανώδη: Datura stramonium, Atropa belladonna, Hyoscyamus niger), τα οποία προκαλούν αμνησία και παραλήρημα. Στην ραψωδία κ΄ της Οδύσσειας αναφέρεται ότι η Κίρκη χρησιμοποιούσε λυγρά φάρμακα, τα οποία έριχνε κρυφά σε ένα χυλώδες ρόφημα «τον κυκεώνα» (από Πράμνειο οίνο, κριθάλευρο και τριμμένο τυρί αιγός), στο οποίο προσέθετε και μέλι για να εξαλείψει την πικρή γεύση των φυτών και το προσέφερε στους συντρόφους του Οδυσσέα.
Το μώλυ (από το ρήμα μωλύω= αφανίζω, αδυνατίζω, παραλύω) ήταν το αντίδοτο των λυγρών φαρμάκων (που το έδωσε ο Ερμής στον Οδυσσέα για να αποφύγει την επίδρασή τους). Είχε μαύρη ρίζα και γαλακτόχροα άνθη, η δε εξόρυξή του ήταν δύσκολη. Πολλές απόψεις έχουν διατυπωθεί σχετικά με την ταυτότητα του φυτού. Κατά τον Θεόφραστο ένα ανάλογο φυτό με το μώλυ του Ομήρου εφύετο στην Κυλλήνη, αλλά η εκρίζωσή του ήταν εύκολη. Σύμφωνα με τον Sprengel, πρόκειται για το Allium nigrum (κρόμμυον το μέλαν), όμως αυτό έχει ρόδινα άνθη. Το μώλυ περιγράφεται και από τον Διοσκουρίδη, ο οποίος το αναφέρει ως αλεξιφάρμακον. Ο Πλίνιος εσφαλμένα θεώρησε το μώλυ ως μανδραγόρα. Κατά τον Matthiolus ήταν είδος κρομμύου. Άλλοι το θεώρησαν είδος σκόροδου (Λιναίος) ή το ταύτισαν με τον μέλανα ελλέβορο, ο οποίος έχει μαύρη ρίζα, άσπρα άνθη, εξορύσσεται δύσκολα και φύεται στα Ασιατικά παράλια. Κατά τον καθ. Εμμανουήλ τα μορφολογικά στοιχεία, που περιγράφει ο Όμηρος για το μώλυ προσομοιάζουν με αυτά της Frittilaria ή της Tulipa. Η πιο σωστή άποψη είναι να αναζητηθεί η ταυτότητα του φυτού σε κάποιο αντιχολινεργικό αντίδοτο, οπότε πρέπει να περιέχει αντιχολινεστεράση (πχ. γαλανθαμίνη, που θεραπεύει την αντιχολινεργική δηλητηρίαση από τα αλκαλοειδή του τροπανίου και υπάρχει σε υψηλά ποσοστά στο Galanthus nivalis).
Ένα άλλο φυτό, που αναφέρεται στην δ΄ ραψωδία της Οδύσσειας είναι το νηπενθές, το οποίο αφενός είχε έντονη φαρμακοδυναμική δράση σε συνέργεια με το κρασί και αφετέρου ήταν κατευναστικόν και παυσίλυπον. Περιγράφεται ως φάρμακο, που καταργούσε την συνειδησιακή επαφή προς τα εξωτερικά ερεθίσματα, καθώς και την μνημονική ανάπλαση των γεγονότων, δεν προκαλούσε όμως σύγχυση και ελάττωση της αντιλήψεως των ερεθισμάτων. Επομένως, είχε καταπραϋντική επίδραση επί ορισμένων σχηματισμών του ρινεγκεφαλικού συστήματος, συντελώντας στη μείωση των κατεχολαμινών και της ακετυλοχολίνης και στην αύξηση της σεροτονίνης, προκαλώντας αμνησία. Η ταυτότητα του φυτού, όπως και για το μώλυ, μέχρι σήμερα δεν είναι σαφώς γνωστή. Ο Θεόφραστος ταυτίζει το νηπενθές του Ομήρου με το χαιρώνειον. Κατά τον Πλίνιο ήταν το ελένιο (Inula helenium L.). O Πλούταρχος και ο Γαληνός το ταυτίζουν με το βούγλωσσο (Anchusa italica Retz.). Ορισμένοι το ταύτισαν με τον μανδραγόρα, άλλοι με την ινδική κάνναβι και τέλος με το όπιο.
Επίσης, στον Όμηρο αναφέρεται ένα είδος γάζας η ονομαζόμενη σφενδόνη από καλοστριμμένο μαλλί προβάτου, με την οποία περιέδεναν τα τραύματα. Η σφενδόνη-επίδεσμος αναφέρεται αργότερα και από τον Ιπποκράτη και από τον Γαληνό.
Προς το τέλος της προϊπποκρατικής περιόδου, η θεραπευτική έπαυσε να έχει ερμητικό χαρακτήρα και να ασκείται μόνο από τους ιερείς, αλλά και οι φιλόσοφοι ασχολήθηκαν με την θεραπευτική, οι οποίοι όμως περιέπιπταν σε διάφορες άσκοπες θεωρίες. Έτσι εμφανίσθηκαν οι φιλόσοφοι-ιατροί.
Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο υπήρχαν ιατρικές Σχολές και πριν από την ιπποκρατική περίοδο (Κυρήνης, Ρόδου, Κρότωνα, Κνίδου κ.ά), όπου οι Ασκληπιάδες δίδασκαν μυστικώς στους απογόνους τους την ιατρική, αλλά σταδιακά την μάθαιναν και ξένοι. Η θεραπευτική διδάσκετο, επίσης, από τους περιοδευτές, που ήταν πλανώδιοι θεραπευτές και από τους ιατροσοφιστές, που δεν ήταν ιατροί, αλλά σοφιστές και εκμεταλλευόταν την αμάθεια και την ευπιστία. Ακόμη υπήρχαν οι στρατιωτικοί ιατροί, οι αλειπτές ή μειγματοπώλες, που εμπορεύοντο φάρμακα, δηλητήρια, καλλυντικά κλπ., οι φαρμακείς ή φαρμακίδες, γυναίκες, που ασχολούντο με τη συλλογή βοτάνων, οι μυροπώλες, που πωλούσαν μύρα, αλοιφές, θυμιάματα κλπ και οι μαιές, γυναίκες καταγόμενες συνήθως από τη Φρυγία και την Θεσσαλία, που εκτός των άλλων ασχολούντο με τα εκτρωτικά φάρμακα.
Ο Ιπποκράτης (460 π. Χ. – 377 ή 356 π. Χ.) έζησε την περίοδο, που μεσουράνησε ο ελληνικός πολιτισμός και χάρις στο έργο του η θεραπευτική απέκτησε δική της υπόσταση ως ανεξάρτητη επιστήμη. Η παρατηρητικότητά του και η κρίση του τον ανέδειξαν στον σπουδαιότερο ιατρό της αρχαιότητας. Με τον όρο Ιπποκρατική Ιατρική δηλώνεται όχι μόνο η ιατρική του Ιπποκράτη, αλλά και των μαθητών και των οπαδών του, που εργάστηκαν εμπνευσμένοι από το παράδειγμα και την διδασκαλία του. Απομάκρυνε την θεραπευτική από την μαγεία και την δεισιδαιμονία και την στήριξε στην άμεση παρατήρηση και το πείραμα.
Στο έργο του Ιπποκράτη αριθμούνται 336 δρόγες χωρίς περιγραφή, πιθανόν διότι τα θεωρούσε γνωστά από τους ριζοτόμους.
Πίν. 1. Φαρμακολογική κατάταξη των δρογών στο έργο του Ιπποκράτη
Ιατρικά καθαρτικά
μέλας ελλέβορος (Helleborus officinalis), λευκός ελλέβορος (Veratrum album), ευφόρβιες: τιθύμαλλος (Euphorbia characias L.), ιπποφαές (E. spinosa L.), πέπλος (E.peplus L.), κυπαρυσσία (E. cyparissias L.), σίλφιο (Ferula assa- foetida L.), κνέστρον (Daphne gnidium), κνέωρον, κνίκος (Carthamus tinctorius L.), κολοκυνθίς αγρία (Citrullis colocynthis L.) κλπ.
Διαιτητικά καθαρτικά
Λινόζωστις (Merculialis annua L.), κράμβη (Brassica oleracea L.), σκόροδο, πράσο, κρόμμυο, σέλινο, γλήχων (Mentha pulegium), ορίγανον, καλαμίνθη, θύμβρα, θύμος, εύζωμον (Eruca sativa L.), σκολοπένδριον (Asplenium ceterach L.) κλπ
Ανθελμινθικά
Άγνος (Vitex agnus-castus L.), κεδρέλαιο, κρόμμυα κλπ
Εμετικά
σκαμμωνία (Convolvulus scammonia L.), θαψία (Thapsia garganica L-Umbelli-ferae), ύσσωπος, σκόροδον κλπ
Σε διαρκείς εμέτους : βασιλικός
Σε αιματεμέσεις: τορδύλιο, σήσαμον
Αποχρεμπτικά
διάφορα χειλανθή, λιβανωτός, σμύρνα (Balsamodendron myrrha Nees), χαλβάνη (Ferula galbaniflua Boiss. et Buhse), βήχιον (Tussilago farfara L.), τρίφυλλον (Psoreabituminosa L.) κλπ
Γαργαρίσματα, εισπνοές
ορίγανον, θύμβρα, πήγανον, άνισον, μύρρα, ρους (Rhus coriaria L.-Anacardiaceae)
Διουρητικά
σκόροδον, κρόμμυον, πράσον, πετροσέλινο, κρίθμον (Crithmum maritimum L.-Umbelliferae), βούπρηστις (ζωική δρόγη, πιθανόν ανάλογη των κανθαρίδων) κλπ
Εφιδρωτικά
τρίφυλλον, χυμός σιλφίου
Στυπτικά εντερικού σωλήνος
μήκων, σίδια (=ο φλοιός από τα ρόδια), μέσπιλα, κυδώνια, λίνον, ερυδρόδανον (Gallium aparine L. ή Rubia tinctoria L. ή R. lucida L.), κορίαννον
Πταρμικά
ελλέβορος, βέρατρον, σίλφιον, πέπερι, κρόμμυα, σκίλλα κλπ
Καυστικά
ελλέβορος, ελατήριο (Ecbalium elaterium L.), χυμός συκής, ευάνθεμον (Matricariachamomilla L.), χαμαιλέων μέλας (Carthamus corymbosus L.?)
Δερματικά
γλίσχρασμα κριθής, ρίζα και σπέρματα κράμβης, χυμός σεύτλου, ρίζα ελατηρίου, λάπαθο άγριο, αλκυόνειο (Alcyoneum cortoneum Pall. ή A. papilosum Pall. ή A.palmatum Pall.)
Ψηκτικά
σεύτλον, σέλινο, βάτος (Rubus sp.), ράμνος (Rhamnus oleoides L.) κλπ.
Τριχαυξητικά
κύμινο, ομφάκιο (χυμός από άωρα σταφύλια)
Τραυματικά
κόμμι, κηρόπισσος, ρητίνη, λιβανωτός, μύρρα, ρητίνη τερμινθίνη (Pistacia terebinthusL.), μαστίχα κλπ.
Στυπτικά
κηκίδες (οι καρποί της βελανιδιάς), μυρίκη (Τamarix africana Desf.), κέδρος (Juniperus oxycedrus L.), πίτυς (πεύκο, Pinus pinea), νάρθηξ (Ferula glauca L.), πολύκνημον (Mentha vulgaris L. ή Prunella vulgaris L ή Melissa sp.)
Οφθαλμικά
μύρρα, κρόκος, έβενος, όπιο, ανεμώνη, αίγειρος (Populus nigra L.). Ως έκδοχον χρησιμοποιείτο το νέτωπον (πικραμυγδαλέλαιο)
Επί μητρικών νόσων
μελάνθιο (Nigella sativa L.- Ranunculaceae), ψευδομελάνθιο (τα εργότια της ερυσιβώδους όλυρας)
Επί γυναικολογικών νόσων
μάραθο, κύμινο, άνισο, γλήχων, μύρρα, κρόκος, ακτή (Sambucus nigra L.), μίνθη, πετροσέλινο, ελελίφασκος, χαμαίμηλο, κιννάμωμο, κασσία (Canella alba Murr.?), κορίαννον κλπ
Τα ιπποκρατικά φάρμακα παρουσιάζουν ασάφεια, διότι μόνο το όνομά τους αναφέρεται, ουσιαστικά η Φαρμακογνωσία αρχίζει με τον Θεόφραστο και τον Διοσκουρίδη.
Ο Θεόφραστος (372-287 π. Χ.) γεννήθηκε στην Ερεσσό της Λέσβου. Υπήρξε μαθητής του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη, τον οποίο και διαδέχθηκε στην Περιπατητική Σχολή.
Φαρμακογνωστικά έργα του είναι :
"Περί φυτών Ιστορία": 9 βιβλία, όπου αναφέρονται ονομαστικά τα φυτά, η γένεσή τους, η ανάπτυξη, ο πολ/σμός, η μορφολογία, η γεωγραφική προέλευσή τους και τέλος η ιαματική τους δύναμη. Το ένατο βιβλίο είναι κυρίως φαρμακολογικό.
"Περί φυτών αιτίαι": 6 βιβλία. Είναι συνέχεια του προηγούμενου και ερμηνεύει βάσει των αριστοτελικών δογμάτων την γένεση, τον πολ/σμό και τις θεραπευτικές ιδιότητες των φυτών.
Περιγράφεται η χλωρίδα πολλών περιοχών της Ελλάδας (Όλυμπος, Μακεδονία, Στρυμώνας, Ροδόππη, Κωπαΐδα, Αρκαδία) και της Κυρηναϊκής (αναφορές στα Palmaceae της Λιβύης). Δεν γνωρίζουμε αν όλες οι βοτανικές περιγραφές είναι δικές του ή και των βοηθών του, αλλά λόγω της αξιοθαύμαστης ακρίβειας συμπεραίνεται ότι οι περισσότερες στηρίζονται στις προσωπικές του παρατηρήσεις.
Κατά την ελληνιστική περίοδο, το κέντρο του πολιτισμού από την Αθήνα μεταφέρεται στην Αλεξάνδρεια, όπου ιδρύθηκε το ονομαζόμενο "Μουσείο", που ήταν το πρώτο Πανεπιστήμιο, με κυριώτερη Σχολή την Ιατρική. Χωρίς ακόμη να διαχωριστεί η Φαρμακευτική από την Ιατρική, εντούτοις γινόταν διάκριση σε τρεις κλάδους: Χειρουργική, Διαιτητική (που ασχολείτο με την παθολογία) και Φαρμακευτική.
Δύο σημαντικές Σχολές ιδρύθηκαν: η Εμπειρική από τον Ηρόφιλο (3ος π. Χ. αιών) και η Δογματική από τον Ερασίστρατο (3ος π. Χ. αιών).
Οι οπαδοί της Εμπειρικής Σχολής δεν αναζητούσαν τα αίτια της νόσου, συσχέτιζαν απλώς τα περιστατικά και χρησιμοποιούσαν όμοια φάρμακα με αυτά παρεμφερών περιπτώσεων. Τελικώς κατέληγαν στην πολυφαρμακία.
Ο Ερασίστρατος απέκρουσε την πολυφαρμακία, ήταν υπέρ των απλών φαρμάκων και απέρριπτε το όπιο και τα καθάρσια σε αντίθεση με τον Ιπποκράτη. Συμφωνούσε, όμως, μαζί του στην διαιτητική και την φυσική αγωγή.
Κατά την ιπποκρατική και ελληνιστική περίοδο υπήρξαν πολλοί ριζοτόμοι. Ο ακριβής χαρακτηρισμός τους είναι δυσχερής. Ασχολούντο με την εξόρυξη των ριζών, την συλλογή των βοτάνων και την καλλιέργεια των φαρμακευτικών φυτών. Πολλοί ήταν συγχρόνως ιατροί και συγγραφείς βοτανολογίων, που ονομάζονται "Ριζοτομικά" ή "Ριζοτομούμενα". Κυρίως χρησιμοποιούσαν θεραπευτικά τις ρίζες. Ορισμένοι ριζοτόμοι κατά την συλλογή των φυτών επιδίδοντο και σε δεισιδαιμονίες για να προσδώσουν στο έργο τους μεγαλύτερη σημασία. Σχετικά με την συμβολή τους στην επιστήμη διχογνώμησαν τόσον οι σύγχρονοι τους ιατροί (Ιπποκράτης, Γαληνός κ.ά.), όσο και μεταγενέστεροι. Άλλοι τους θεώρησαν πρόδρομους των φαρμακοποιών και άλλοι διαφώνησαν.
Άριστος ριζοτόμος υπήρξε ο Κρατεύας ο ΙΙ (1ος π. Χ. αιών). Έγραψε το πρώτο βοτανολόγιο με έγχρωμες εικόνες με τίτλο "Ριζοτομικόν", όπου περιγράφοντο αλφαβητικώς τα φαρμακευτικά φυτά, παρατίθεντο οι έγχρωμες εικόνες και ακολουθούσαν οι θεραπευτικές τους ιδιότητες. Το έργο του έχει χαθεί, αλλά γνήσια αποσπάσματα υπάρχουν στον Κων/πολιτικό κώδικα του Διοσκουρίδη. Ήταν ιατρός του Μιθριδάτη του Ευπάτορος, κατ’ εντολή του οποίου παρασκεύασε το μιθριδάτειο έκλειγμα, ως αντίδοτο δηλητηρίων, που περιείχε 54 απλά φάρμακα.
Αργότερα ο Ανδρόμαχος ο πρεσβύτερος (1ος μ. Χ. αιών) κατ’ εντολή του Νέρωνα τροποποίησε το μιθριδάτειο έκλειγμα. Αύξησε την ποσότητα του οπίου, αφαίρεσε αδρανή συστατικά και προσέθεσε, άλλα κυρίως τροχίσκους από δηλητήριο έχιδνας, σκίλλα, αριστολόχεια κλπ. Το έκλειγμα αυτό προτιμάτο και ονομάσθηκε θηριακή του Ανδρομάχου (Theriaca Andromachi). Από τον ίδιο τον Ανδρόμαχο, η θηριακή του ονομάσθηκε Γαλήνη, λόγω των θεραπευτικών ιδιοτήτων της. Το σκεύασμα αυτό αναγραφόταν σε διάφορες κρατικές Φαρμακοποιίες και χρησιμοποιείτο μέχρι και τον 18ο αιώνα, συνεχώς δε τροποποιείτο. Στον Μεσαίωνα απέκτησε παγκόσμια φήμη. Αργότερα παρασκευαζόταν επισήμως από την Εταιρεία Φαρμακοποιών κάθε χρόνο. Πολλές φορές τα συστατικά εξέταζαν επιτροπές και μετά σφραγιζόταν από το Κράτος. Όταν έπαυσε η επίσημη παρασκευή της κυκλοφόρησε ως ιδιοσκεύασμα.
Ο Πεδάνιος Διοσκουρίδης (1ος μ. Χ.) υπήρξε ο διασημότερος φαρμακο-γνώστης-φαρμακολόγος της αρχαιότητος. Γεννήθηκε στην Ανάζαρβα της Κιλικίας. Για την ζωή του λίγα είναι γνωστά. Υποστηρίζεται ότι δεν ακολούθησε κάποια συγκεκριμένη Σχολή και ότι ήταν στρατιωτικός ιατρός, γι’ αυτό και έκανε πολλά ταξίδια. Το έργο του "Περί ιατρικής ύλης" ήταν προϊόν προσωπικών παρατηρήσεων, απαλλαγμένο από προλήψεις και δεισιδαιμονίες,. Μέχρι και τον 16ο αιώνα σ’ αυτό ανέτρεχαν οι ασχολούμενοι με την Φαρμακευτική. Μεταφράσθηκε σε πολλές γλώσσες κατά τις διάφορες εποχές. Ήταν το πρώτο βιβλίο, που τυπώθηκε μετά την Αγία Γραφή. Χειρόγραφοι κώδικες του Διοσκουρίδη σώζονται πολλοί, εικονογραφημένοι, γνήσιοι, νόθοι ή διασκευασμένοι. Σπουδαιότεροι είναι ο Κωνσταντινοπολιτικός (527 μ Χ., γραμμένος σε περγαμηνές με καλλιγραφικά κεφαλαία γράμματα), ο Νεαπολιτικός και ο Λαυρεωτικός (10ος αιών, με 440 εικόνες).
Στον πρόλογο του έργου του αναφέρει τους λόγους, που τον ώθησαν να γράψει το έργο αυτό. Έκρινε ανεπαρκείς, ατελείς και αντιφάσκουσες τις επιστημονικές παρατηρήσεις των προγενέστερων ιατρών. Κατέταξε τα φυτά σε ομάδες με βάση τα βοτανικά τους γνωρίσματα. Έγραψε τα συνώνυμα των φυτών αλφαβητικά κατά λαούς (πχ. Αθηναίοι, Αιγύπτιοι, Βάρβαροι, Βοιωτοί κλπ.) και κατά πρόσωπα (Ανδρέας, Κρατεύας κλπ). Το έργο διαιρείται σε 5 βιβλία:
1ο βιβλίο: αλοιφές, αρώματα, μύρα, βάλσαμα, ρητίνες, έλαια.
2ο βιβλίο: ζώα και ζωικής προέλευσης δρόγες
3ο βιβλίο: φυτικής προέλευσης δρόγες
4ο βιβλίο: συνέχεια του τρίτου
5ο βιβλίο: οίνοι, ορυκτά και ανόργανα φάρμακα
Συνολικά περιγράφει 600 φυτικά φάρμακα. Θεωρούσε ότι η ιαματική τους δύναμη προέρχεται από τις τέσσερις θεμελιώδεις ιδιότητες: του θερμού, του ψυχρού, του ξηρού και του υγρού.
Κατωτέρω παρατίθεται πίνακας με τα περισσότερα είδη οίνων, που αναφέρονται στο έργο του Διοσκουρίδη. Πρόκειται για φαρμακοτεχνικές μορφές (κατ’ αναλογία προς τα βάμματα), που απουσιάζουν σήμερα από την θεραπευτική.
Κοινή δύναμις οίνου: «κοινώς δε πας αμιγής οίνος και ακέραιος, αυστηρός δε την φύσιν, θερμαντικός, υπνοποιός, ευστόμαχος, ορεκτικός, θρεπτικός, ρωστικός, ευχροίας παρασκευαστικός. ικανώς δε ποθείς βοηθεί τοις κώνειον ή κόριον ή φαρικόν ή μηκώνιον ή λιθάργυρον ή σμίλακα ή ακόνιτον ή μύκητας ειληφόσι, προς τε ερπετών δηγμούς και πληγάς πάντων, όσα πλήξαντα ή δακόντα κατά ψύξιν αναιρεί ή ανατρέπει τον στόμαχον, ποεί και προς εμπνευμάτωσιν χρόνιον και εντέρων και κοιλίας ρευματισμόν και αφιδρούσι και διαφορουμένους αρμόζουσι…»
Πίν. 2. Οίνοι, που περιγράφονται στο έργο του Διοσκουρίδη "Περί ιατρικής ύλης"
αβροτονίτης (πιθανόν από Absinthium ponticum L. ή Artemisia abrotonum L.)
σε δυσπεψία, ανορεξία, υποχον-δριακούς πόνους
ακορίτης (Acorus calamus L.), ο από γλυκυρρίζης
σε πόνους του θώρακα και των πλευρών, διουρητικοί
απίτης (Pirus communis L.-Rosaceae), ο των μεσπίλων (Crataegus tanacetifolia Pers. ή Mespilus azarolus Smith.-Rosaceae): παρασκευάζονται όμοια, προστίθεται και μέλι
στυπτικοί, ευστόμαχοι
αρωματίτης
(παρασκευάζεται δια φοίνικος, ασπαλάθου, καλάμου, Κελτικής νάρδου)
σε πόνους του θώρακα, των πλευρών, σε δυσουρία, σε παθήσεις των νεφρών και της ουροδόχου κύστεως, υπναγωγό.
ασαρίτης (Asarum europeum L.- Aristolochiaceae)
διουρητικό, σε υδρωπικία, ίκτερο
αψινθίτης (συνήθως εξ αψινθίου Ποντικού: Artemisiaabsinthium L.- Compositae)
ευστόμαχον, διουρητικόν, ανθελμινθικόν, εμμηναγωγόν
δαυκίτης (Athamantha cretensis L. ή Ammi majus L.-Umbelliferae)
εμμηναγωγό, άφυσο, αντι-βηχικό, αντισπασμωδικό, σε υστερία, σε πόνους του θώρακα
δικταμνίτης
εμμηναγωγό
ελελιφασκίτης
σε πόνους των νεφρών, της κύστεως, αντιβηχικό
ελλεβορίτης (από μέλανα ελλέβορο)
εκτρωτικό
θυμβρίτης, θυμίτης, οριγανίτης, καλαμινθίτης, γληχωνίτης
σε δυσπεψία, ανορεξία, υποχον-δριακούς πόνους
κέδρινος, κυπαρίσσινος, ελάτινος, δάφνινος, πιτύινος, αρκεύθινος
διουρητικοί, θερμαντικοί, υπο-στύφοντες
κεδρίτης
θερμαντικός, σε χρόνιο βήχα χωρίς πυρετό, σε πόνους του θώρακα και των πλευρών, σε έλκος, σε ωταλγίες, καθώς και σε δήγματα από θηρία και ερπετά
κονυζίτης (Εrigeron viscosum L. ή Erigeron graveolens L. ή Inula brittanica- Compositae)
θηριακός
κυδωνίτης ή μηλίτης (προστίθεται και μέλι)
στυπτικό, σε δυσεντερία
μανδραγορίτης (από τον φλοιό της ρίζης )
υπνωτικό
μελιτίτης (διαφέρει από τον οινομέλιτα, καθότι ο δεύτερος παρασκευάζεται από πεπαλαιωμένο οίνο και λίγο μέλι)
ευστόμαχο και υπακτικό σε περιπτώσεις χρονίων πυρετών, διουρητικό, σε αρθρτιτικά και σε προβλήματα των νεφρών
μυρσινίτης (Myrtus communis L.- Myrtaceae), τερμίνθινος (Pistacia terebinthus L.-Anacardiaceae), σχίνινος (Pistacialentiscus L.-Anacardiaceae)
σε αχώρας, εξανθήματα, πυορροούντα ώτα, ούλα, παρίσθμια, κατά του ιδρώτα
μυρτίτης (από τα μαύρα μύρτα)
στυπτικός, ευστόμαχος, μαυρίζει τα μαλλιά
ο δια της αγρίας νάρδου (από ρίζα Valeriana sp.)
άφυσο, ευστόμαχο, σε δυσουρία
ο δια Συριακής νάρδου (Patrinia scabiosaefolia Fisch.) και Κελτικής (Valeriana celtica L.) και μαλαβάθρου (πιθανόν τα φύλλα της ινδικής νάρδου= Valeriana sp. ή Patriniajatamansi Jones)
σε ίκτερο, δυσουρία, σε παθήσεις των νεφρών και του ήπατος
νεκταρίτης (από ρίζα Ελενίου = Inula helenium L.-Compositae)
ευστόμαχον, διουρητικόν
οινάνθινος (από το άνθος της αγρίας αμπέλου)
σε ανορεξία
ομφακίτης (παρασκευάζετo κυρίως στη Λέσβο)
στυπτικό, ευστόμαχο, σε ειλεό
πανακίτης (Ferula opopanax Spr., Opopanax chironium-Umbelliferae)
σε σπασμούς, θλάσεις, σε βρα-δυπεψία, εμμηναγωγό, εκτρω-τικό
πισσίτης (εκ πίσσης υγράς και γλεύκους)
θερμαντικός, πεπτικός, ανακα-θαρτικός, σε άλγη κοιλίας, ήπατος, σπλήνα χωρίς πυρετό
ρητινίτης (από την ρητίνη του πεύκου)
σε κεφαλαλγίες, δυσεντερία, υδρωπικία, διουρητικός
ροΐτης (από τους καρπούς της Punica granatum L.-Punicaceae=ρόδια)
σε πυρετούς, διουρητικό, ευ-στόμαχον
ροδίτης (από τους καρπούς της Rosa sp.- Rosaceae)
σε πόνους του στομάχου χωρίς πυρετό, σε δυσεντερία
σελινίτης, ανήθινος, μαραθίτης, πετροσελινίτης
ορεξιογόνα, σε δυσουρία
σκαμμωνίτης (από την ρίζα του Convolvulus scammonia L.-Convolvulaceae)
χολαγωγό ο από της σκίλλης (Scilla maritima L.-Liliaceae)
σε στομαχικά και κοιλιακά προβλήματα, σε ίκτερο, υδρω-πικία, δυσουρία κ. ά.
υσσωπίτης (Εκ του Κιλικίου υσσώπου- Labiatae)
σε παθήσεις του θώρακος και σε άσθμα, διουρητικό, εμμηνα-γωγό.
φθόριος εμβρύων (από ελλέβορο ή άγρια σικύ ή σκαμμωνία )
εκτρωτικό
χαμαιδρυίτης (Teucrium chamaedrys L.- Labiatae)
θερμαντικός, κατάλληλος για σπασμούς, ίκτερο, βραδυπεψία
Οι φαρμακοτεχνικές μορφές, που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι Έλληνες ήταν οι ακόλουθες:
Αλοιφές. Στον Όμηρο αλοιφή ήταν το χοιρινό λίπος. Μύρα: ελαιώδη έλαια. Κηρωτές ή κηρωτά ή κηρώματα: είδος εμπλάστρου. Έμπλαστρα,επιθέματα: είδος αλοιφών. Τα έμπλαστρα με την σημερινή μορφή χρησιμοποιήθηκαν μετά τον 1ο μΧ. αιώνα. Μαλάγματα: καταπλάσματα με φυτικές κόνεις.Αποζέματα: φυτικά κατεργάσματα με έγχυση ή αφέψηση. Βάλανοι: είδος υποθετού. Γαργαρίσματα. Διαπάσματα: εύοσμοι κοσμητικές κόνεις για το πρόσωπο και το σώμα. Αρσικάκοσμα: αποσμητικά. Εκλεικτά: περιείχαν τα κύρια φάρμακα. Περιείχαν μέλι, οπότε ήταν γλυκά και παχύρρευστα. Επιχρίσματα: ψιμύθια για το πρόσωπο. Θυμιάματα: εγίνοντο με καύση αρωματικών ουσιών σε αναμμένα κάρβουνα. Ο ασθενής κάθετο σε διάτρητο κάθισμα και υφίστατο την αναθυμίαση. Καταπότια. Κολλύρια. Παραπαστά: κόνεις επιπάσεων. Πεσσοί: τεμάχιο υφάσματος ξαντό μάλλινο ή λινό ποτισμένο με το φάρμακο, το οποίο τοποθετείτο στις πληγές ή στις κοιλότητες του σώματος. Είδος υποθετού. Ποτήματα. Πταρμικά. Υποκλύσματα. Φθοΐσκοι ή τροχίσκοι.
Τα σιρόπια δεν ήταν γνωστά στους αρχαίους Έλληνες, οι οποίοι αντ’ αυτών χρησιμοποιούσαν τα οξυμέλιτα. Εισήχθηκαν στη θεραπευτική από του Άραβες.
Επίσης δεν γνώριζαν τα ιουλάπια, μια φαρμακοτεχνική μορφή, που εισήχθηκε στη θεραπευτική από τους Άραβες. Τα ιουλάπια ήταν ποτήματα, προερχόμενα από την διάλυση κόμμεως και καλαμοσακχάρου σε νερό. Η χρήση τους διατηρήθηκε μέχρι και τον 20ο αιώνα (Εμμανουήλ, 1931).
Στην αρχαιότητα για τον καθορισμό των μονάδων αρχικά λαμβανόταν ως αφετηρία το ανθρώπινο σώμα. Ο Ιπποκράτης και οι μετά από αυτόν για μονάδες όγκου χρησιμοποίησαν τους όρους: χειροπληθής, χειροπληθιαίος (ό,τι γεμίζει το χέρι), δραγμίς, όσον λαμβάνεται από τρία δάκτυλα, «όσον αστράγαλον» (όσον το μέγεθος ζωικού αστραγάλου), «μαγίς» (ψίχουλο). Επίσης, γινόταν συγκρίσεις με κόκκους κέγχρου, φασιόλου «όσον κυάμου» και υπήρχαν και κάποιες αόριστες εκφράσεις, όπως «ολίγον», «πολύ» κλπ. Τα μέτρα και σταθμά ήταν διαφορετικά στις διάφορες πόλεις της Ελλάδος.
Δοχείον μάζας χρησιμοποιούσαν το λιτραίον κέρας, το οποίο ήταν ένα κέρας που είχε καταστεί διαφανές δια ξέσεως και ήταν διηρημένο με χαραγές.
Οι μονάδες βάρους και όγκου των αρχαίων Ελλήνων, όπως διαμορφώθηκαν τελικά και αναφέρονται από τον Διοσκουρίδη ήταν οι εξής:
Μέτρα και σταθμά χρησιμιποιούμενα για την παρασκευή των φαρμάκων
Μονάδες βάρους
Γραμμάρια
Κεράτιον
Siliqua
Θέρμος= 2 κεράτια
Όβολος= 3 κεράτια
Κύαμος αιγύπτιος= 1 ½ όβολοι
Τριόβολον= 3 όβολοι
Δραχμή, ολκή= 3 γράμματα
Κάρυον ποντικόν
Κάρυον βασιλικόν
Ουγγία= 8 δραχμές
Ξέστης = 1/6 λίτρας
Εσχαρωτικό, επουλωτικό
Ιός σκώληκος (οξείδιο του χαλκού)
στυπτικό
Λεπίς χαλκού (οξείδιο του χαλκού)
Στυπτικό, επουλωτικό, στην οφθαλμο-λογία
Σποδός (μεταλλικό οξείδιο)
Σποδός κυπρίη (οξείδιο του χαλκού)
Σποδός ιλλυρίη (οξείδιο του χαλκού)
Σποδός χρυσίη μετά μίσυος (άγνωστο)
Μέλαν το κύπριον (ίσως οξείδιο του χαλκού)
Επουλωτικό σε οφθαλμικές νόσους, σε έμπλαστρα
Επουλωτικό πληγών
Σε έμπλαστρα γυναικολογικών παθήσεων
Σε πεσσούς γυναικολογικών παθήσεων
Ώχρα (ορυκτό από άργιλο και οξείδιο του σιδήρου)
Στυπτικό, διαλυτικό φυμάτων και σαρκωμάτων
Η σημαντικότερη φυσιογνωμία της ελληνο-ρωμαϊκής περιόδου ήταν ο Γαληνός (131-201 μ.Χ.). Γεννήθηκε στην Πέργαμο. Ταξίδευσε αρκετά και έτσι γνώρισε την θεραπευτική διαφόρων Σχολών. Εγκαταστάθηκε στη Ρώμη, όπου ίδρυσε επί της Ιεράς οδού κατάστημα, στο οποίο παρασκεύαζε ο ίδιος τα φάρμακα, σε αντίθεση με τους συγχρόνους συναδέλφους του, οι οποίοι δεν παρασκεύαζαν τα φάρμακα είτε από άγνοια, είτε από οκνηρία. Πειραματιζόταν στον εαυτό του και σε ζώα. Δεν περιέγραψε τα φυτά, απλώς τα κατονόμασε. Σημαντικές για την εποχή του ήταν οι έρευνές του για τις νοθείες των απλών φαρμάκων. Έκανε δοκιμασίες, που αφορούσαν τα φυσικά τους γνωρίσματα (χρώμα, οσμή, γεύση), αλλά και τη σύστασή τους.
Πολυγραφότατος, από τα ιατρικά του έργα διασώθηκαν 83 γνήσια και μερικά αμφισβητούμενα. Τα βιβλία αυτά ήταν η βιβλιοθήκη του φαρμακείου του.
Η θεωρία του για τη νόσο στηριζόταν στα τέσσερα στοιχεία του ανθρωπίνου σώματος, που αποτελείται όπως και όλο το σύμπαν από γη, ύδωρ, αέρα και πυρ. Τα στοιχεία αυτά αντιπροσωπεύουν τις τέσσερις ιδιότητες του σώματος: ψυχρό, υγρό, ξηρό, θερμό. Για να διατηρηθεί η υγεία τα ενάντια στοιχεία πρέπει να βρίσκονται ανά δύο σε ισορροπία., δηλ. θερμό με ψυχρό, ξηρό με υγρό, σε αντιστοιχία με τους τέσσερις χυμούς του σώματος, όπως τους περιέγραψε ο Ιπποκράτης.
Τα διάφορα απλά φάρμακα (δρόγες) έχουν αυτές τις τέσσερις ιδιότητες σε ποικίλλουσα αναλογία. Κατά τον Γαληνό, πρέπει να χρησιμοποιείται ένας συνδυασμός από δρόγες, ο οποίος να έχει την ικανότητα να αποκαταστήσει την διαταραχθείσα ισορροπία. Έτσι, ο Γαληνός παρασκεύαζε σύνθετα φάρμακα (με πολλές δρόγες), το οποία είχαν τις τέσσερις αυτές ιδιότητες στον κατάλληλο βαθμό, ώστε να επανέλθει η ισορροπία των χυμών του οργανισμού. Το αποτέλεσμα ήταν να οδηγηθεί στην πολυφαρμακία.
Μετά τον Γαληνό, η πρόοδος της θεραπευτικής επιβραδύνεται, διότι οι θεράποντες ιατροί και συγγραφείς αρκούνται σε παλαιότερα ιατρικά έργα, τα οποία αντέγραφαν. Έτσι σήμερα υπάρχουν Βυζαντινοί Κώδικες, που περιέχουν τα έργα των αρχαίων. Συχνά βρίσκουμε και δικές τους προσθήκες. Πολλοί βυζαντινοί ενσωμάτωσαν στα έργα τους κείμενα των παλαιοτέρων, όπως π.χ. ο Ορειβάσιος (4ος μ. Χ. αιών) στο έργο "Εβδομηκοντάβιβλος", στα κεφάλαια ι-ιε΄, αναφέρει τα φάρμακα, τις παρασκευές τους και τις δράσεις τους, όπως ανευρίσκονται στα έργα του Διοσκουρίδη και του Γαληνού. Επίσης, ο Αέτιος ο Αμιδηνός (6ος μ. Χ. αιών) στον 13ο Λόγο του αντέγραψε με ελάχιστες τροποποιήσεις τα "Αλεξιφάρμακα" του Νίκανδρου του Κολοφώνιου (2ος π. Χ. αιών), όπου περιγράφονται αντίδοτα δηλητηρίων.
Δρόγες, που δεν γνώριζαν οι αρχαίοι Έλληνες και εισήχθηκαν αργότερα στη θεραπευτική είναι οι ακόλουθες:
Καφουρά, άμπαρ, που είναι πιθανόν νοσώδη συγκρίματα κητών της Ινδικής θάλασσας και χρησιμοποιείτο ως τονωτικό της καρδιάς και της κεφαλής), μόσχος, ξηρανθέν έκκριμα από αδένα άρρενος ζώου της Κ. Ασίας, ισχυρό αντισπασμωδικό, λόγω μιας ετεροκυκλικής κετόνης που περιέχει. Οι δρόγες αυτές προέρχονται από τους Άραβες.
Επίσης, οι αρχαίοι Έλληνες αγνοούσαν τα καρυόφυλλα (Jambosa caryo-phyllus Sprengel et Niedenzu- Myrtaceae). Οι πρώτες πληροφορίες για την χρήση τους ανάγονται στην εποχή του Μεγ. Κων/νου.
Στον πίνακα που ακολουθεί παρατίθενται δρόγες, οι οποίες αναφέρονται στα έργα του Ιπποκράτη, του Διοσκουρίδη και αναγράφονται στην Ελληνική Φαρμακοποιία Ι, καθώς και σε μια ανεπίσημη Φαρμακοποιία, που τυπώθηκε στη Σμύρνη το 1835. Η πρώτη στήλη με τα ονόματα των δρογών είναι καταγραφή των φυτών, που αναφέρονται στο έργο του βυζαντινού Συμεώνος Σηθ (11ος μ. Χ. αιών) «Σύνταγμα κατά στοιχείον περί τροφών δυνάμεων»
Ρωννύει τα σπλάχνα
Συμπερασματικά μπορεί να διατυπωθεί η άποψη ότι οι αρχαίοι Έλληνες με βάση το πείραμα και την παρατήρηση, με κριτικό πνεύμα και επιστημονική θεώρηση επέλεξαν από το φυσικό περιβάλλον εκείνες τις δρόγες, που η χρήση τους υπήρξε διαχρονική, η δε μελέτη τους με τα σύγχρονα επιστημονικά μέσα τεκμηριώνει την ορθή επιλογή τους.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Berendes J., 1902, Des Pedanies Dioskurides aus Anazarbos Arneimittellehre, Stuttgart, ανατύπωση Wiesbaden 1970.
Ελληνική Φαρμακοποιία, 1835, (ερανισθείσα εκ διαφόρων λατινικών και γαλλικών χημικοφαρμακευτικών Συγγραφέων) Μέρος πρώτο. Λεξικόν της Φαρμακοποιίας. Σμύρνη.
Εμμανουήλ Ε., 1931, Φαρμακοποιία-Φαρμακοτεχνία, Αθήνα.
Εμμανουήλ Ε., 1948, Ιστορία της Φαρμακευτικής. Πυρσός, Αθήνα.
Galen, 1979, On the Natural Faculties, Introduction, p. IX-XL, Loeb Classical Library, Harvard University Press.
Κυριακόπουλος Π., 1983, Η ιπποκρατική φιλοσοφία και οι επιδράσεις σ’ αυτή των προσωκρατικών. Διατριβή επί διδακτορία. Ιωάννινα.
Λάνδερερ Ξ., 1837, 1868, Ελληνική Φαρμακοποιία Ι, Αθήνα.
Λυπουρλής Δ., 1983, Ιπποκρατική ιατρική. Διατριβή επί διδακτορία.Θες/νίκη.
Σκαλτσά Ε., Φιλιάνος Σ., 1992, Συμεώνος Σηθ: "Σύνταγμα κατά στοιχείον περί τροφών δυνάμεων". Φαρμακογνωστική εκτίμηση . 5ο Παν/νιο Συνέδριο Ιστορίας, Φιλοσοφίας και Κοινωνιολογίας των Ιατρικών Επιστημών, Κως, Σεπτέμβριος.
Théophraste, 1988, Recherches sur les plantes. Tome I, Introduction. p. VII-LIV. Ed. Les belles lettres.
Tschirch A., 1933, Handbuch der Pharmakognosie, Abteilung III, Band I, Leipzig
Χατζηιωάννου Δ. Ε., 1981, Συμβολή εις την μελέτην των παρ’ Ομήρω φαρμάκων και της αντιλήψεως υγιεινής δια της καθαριότητος. Διατριβή επί διδακτορία. Αθήνα.
Wellmann M., 1958, Pedanii Dioscuridis Anazarbei De Materia Medica. Vol.I-III. Berlin.
http://www.iama.gr/ethno/oropos/skaltsa.htm
Ελληνικά βότανα, μοναδικά φάρμακα
Η χρήση των βοτάνων ως φαρμάκων έχει τις ρίζες της στο βαθύ παρελθόν και ξεκινά μαζί με την εμφάνιση του ανθρώπου στη Γη. Πρόκειται μάλιστα για μια πρακτική που συνεχίστηκε μέχρι πολύ πρόσφατα, όταν η φαρμακοβιομηχανία άρχισε να παρασκευάζει χημικά φάρμακα για να αντικαταστήσει τη βαλεριάνα, την μπελαντόνα, τη μαντζουράνα και πολλά άλλα βότανα, που όμως τα τελευταία χρόνια αρχίζουν να ξανακερδίζουν το ενδιαφέρον, όχι μόνο των απλών ανθρώπων, αλλά και των επιστημόνων, που αναζητούν τις θεραπευτικές τους δυνάμεις που είχαν επισημάνει τόσο οι αρχαίοι Έλληνες όσο και πολλοί γιατροί αργότερα. Σήμερα, περίπου το 80% του παγκόσμιου πληθυσμού χρησιμοποιεί αποκλειστικά φαρμακευτικά φυτά, ενώ περίπου το 50% των φαρμάκων έχουν ως βάση κάποια φυσική ουσία.
Στα όσα ακολουθούν ξαναβρίσκουμε τα ελληνικά φαρμακευτικά βότανα, όχι βέβαια με την πρόθεση να αντικαταστήσουν τον γιατρό ή τη φαρμακευτική αγωγή, που ποτέ δεν πρέπει να αγνοούμε, αλλά με τη διάθεση να δημιουργήσουν ένα μικρό φυσικό φαρμακείο στο σπίτι μας για ήπιες διαταραχές.
Ενότητα 1η: Οδηγίες χρήσης
Τα φαρμακευτικά βότανα πρέπει να καταναλώνονται με προσοχή και με τη σύμφωνη γνώμη του γιατρού, κυρίως από όσους παίρνουν άλλα φάρμακα ή έχουν σοβαρά προβλήματα υγείας, αλλά και από τις εγκύους, τις θηλάζουσες και βέβαια τα παιδιά και τους εφήβους.
Τα φαρμακευτικά βότανα δεν αποτελούν πανάκεια, ούτε πρέπει να τα καταναλώνουμε χωρίς μέτρο και με την προσδοκία ότι θα γιατρέψουν όλες τις ασθένειες.
Οτιδήποτε είναι φυσικό δεν σημαίνει ότι είναι και απολύτως ασφαλές. Έτσι, τα φαρμακευτικά φυτά πρέπει να χρησιμοποιούνται με σύνεση και βάσει των συμβουλών των ειδικών, που τα γνωρίζουν καλά.
Δοσολογία
Οι ποσότητες στις οποίες μπορούμε ή πρέπει να καταναλώνουμε τα φαρμακευτικά φυτά είναι πολύ δύσκολο να καθοριστούν με ακρίβεια. Η σωστή δοσολογία εξαρτάται κάθε φορά από πολλούς παράγοντες, όπως η ηλικία, η σωματική διάπλαση, η ασθένεια του ατόμου που τα καταναλώνει, καθώς επίσης και από το αν παίρνει άλλα φάρμακα ή αν έχει και άλλα προβλήματα υγείας. Από την άλλη πλευρά, χρειάζεται να έχουμε υπόψη μας ότι δεν είναι όλα τα βότανα, από όπου κι αν προέρχονται, της ίδιας δραστικότητας, καθώς αυτή ποικίλλει ανάλογα με διάφορους παράγοντες, καλλιέργειας, συγκομιδής, αποξήρανσης, φύλαξης κ.λπ. Γενικά μπορούμε να πούμε ότι μία επαρκής ποσότητα για έναν ενήλικο που έχει λάβει υπόψη όλες τις αντενδείξεις είναι ένα φλιτζάνι έγχυμα ή αφέψημα τη φορά. Για περισσότερες συμβουλές, ή για συστηματική χρήση, θα πρέπει να συμβουλευτούμε τον γιατρό ή τον φαρμακοποιό μας.
Οι μορφές τουςΑφέψηµα
Το φυτό βράζει μαζί με το νερό, συνήθως για 5-10΄, και στη συνέχεια το διηθούμε. Χρησιμοποιείται για τα ξυλώδη μέρη, όπως οι ρίζες ή οι φλοιοί.
Έγχυµα Είναι μέθοδος που ενδείκνυται για τα φύλλα, τα άνθη και τα πέταλα, αλλά όχι για τις ρίζες. Επίσης, χρησιμοποιείται και όταν δεν θέλουμε να φύγουν τα πτητικά συστατικά, όπως στις περιπτώσεις των αρωματικών φυτών. Για να το παρασκευάσουμε, βράζουμε το νερό, το κατεβάζουμε από τη φωτιά και προσθέτουμε το βότανο. Κατόπιν, αφήνουμε το μείγμα έτσι για 5-10΄ και στη συνέχεια το διηθούμε.
Πού βρίσκουμε τα δραστικότερα; Είναι διαδεδομένη η λανθασμένη άποψη ότι τα άγρια φυτά είναι πιο δραστικά από τα καλλιεργούμενα. Όταν στα καλλιεργούμενα φυτά οι ποικιλίες που καλλιεργούνται, η περιποίηση των φυτών και η εποχή συλλογής, η φύλαξη (μέρη σκοτεινά και όχι υγρά) και η αποξήρανση (όταν χρειάζεται) είναι σωστές, τότε δεν παρατηρούνται ουσιαστικές διαφορές από τα άγρια. Επίσης, είναι σημαντικό να καταναλώνουμε τα βότανα σε διάστημα όχι μεγαλύτερο του ενός χρόνου από τη στιγμή της συλλογής τους.
Ενότητα 2η: Η ταυτότητά τους
1. Βαλεριάνα, κέντρανθος (κόκκινη βαλεριάνα) Η βαλεριάνα είναι γνωστή από την αρχαιότητα. Από τον 18ο αιώνα χρησιμοποιείται ως κατευναστικό του κεντρικού νευρικού συστήματος. Η κόκκινη βαλεριάνα έχει ανάλογη δράση και χρησιμοποιείται στην κεντρική Ευρώπη, κυρίως στη Γερμανία. Τη βαλεριάνα τη βρίσκουμε κοντά σε ποτάμια και καταρράκτες, σε ελώδεις περιοχές και σε δάση. Το φυτό μπορεί να καλλιεργηθεί με σπόρους και μεταφυτεύοντας τις παραφυάδες σε βάθος 30 εκ. σε ελαφρύ έδαφος. Προτιμάει εδάφη ξηρά και πολύ ήλιο.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Οι ρίζες της, οι οποίες συλλέγονται το φθινόπωρο και αποξηραίνονται στη σκιά, αφού πρώτα τις πλύνουμε καλά.
Χρήση: Σε μορφή εγχύματος λειτουργεί ως ήπιο κατευναστικό, αλλά βοηθά και στην αντιμετώπιση προβλημάτων αϋπνίας.
Προσοχή: Οι υψηλές και συνεχείς δόσεις μπορεί να προκαλέσουν πονοκέφαλο. Δεν πρέπει να χρησιμοποιείται για περισσότερες από 8 συνεχείς ημέρες. Επίσης, πρέπει να έχουμε υπόψη ότι ενισχύει τη δράση των υπνωτικών φαρμάκων. Σκόπιμο είναι να αποφεύγεται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και της γαλουχίας.
2. Δυόσµος Η καλλιέργειά του γίνεται με παραφυάδες σε ελαφρύ, όχι πολύ στεγνό έδαφος.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Τα υπέργεια τμήματα του φυτού, που συλλέγονται ακριβώς πριν την άνθιση και αποξηραίνονται όσο το δυνατόν γρηγορότερα σε σκιά και σε θερμοκρασία χαμηλότερη των 35° C.
Χρήση: Το αιθέριο έλαιο χρησιμοποιείται εξωτερικά σε μυαλγίες και νευραλγίες. Πρέπει όμως να αποφεύγεται η επαφή των παρασκευασμάτων που περιέχουν αιθέριο έλαιο με το πρόσωπο και με τη μύτη. Ως έγχυμα χρησιμοποιείται κατά της γαστρίτιδας, των κολικών και της δυσπεψίας. Διευκολύνει την έκκριση της χολής. Επίσης, υποβοηθά την εφίδρωση στον πυρετό και τη γρίπη. Το βράσιμο των φύλλων σε νερό και η εισπνοή των υδρατμών βοηθά κατά του κρυολογήματος.
Προσοχή: Πρέπει να αποφεύγεται η παρατεταμένη χρήση του αιθέριου ελαίου για εισπνοές. Δεν πρέπει να δίνεται σε παιδιά για διάστημα μεγαλύτερο από 3 ημέρες, ενώ πρέπει να αποφεύγεται στα βρέφη. Μπορεί να μειώσει τη ροή του γάλακτος, γι’ αυτό πρέπει να χρησιμοποιείται με προσοχή κατά τη γαλουχία. Επίσης, πρέπει να χρησιμοποιείται με μεγάλη προσοχή κατά την κύηση. Η χρήση παρασκευασμάτων με δυόσμο αντενδείκνυται σε άτομα με απόφραξη του χοληδόχου πόρου ή/και με σοβαρή ηπατική βλάβη.
3. Γλυκοριζα Είναι ένα πολυετές φυτό που το συναντάμε ως αυτοφυές κυρίως στη Μακεδονία. Συλλέγεται από το φθινόπωρο μέχρι το τέλος Μαρτίου.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Οι ρίζες και τα ριζίδια, που πλένονται καλά και αποξηραίνονται.
Χρήση: Το αφέψημα έχει σπασμολυτική δράση και χρησιμοποιείται σε ενοχλήσεις στομάχου. Επίσης, είναι πολύ αποτελεσματικό στον ξηρό βήχα ως μαλακτικό και αποχρεμπτικό.
Προσοχή: Γενικά δεν πρέπει να καταναλώνεται σε υψηλές δόσεις, επειδή προκαλεί υπέρταση, οίδημα και υποκαλιαιμία. Πρέπει οπωσδήποτε να αποφεύγεται από τους υπερτασικούς. Επίσης, αντενδείκνυται σε άτομα με προβλήματα στη χοληδόχο κύστη, ηπατική κίρρωση, νεφρική ανεπάρκεια, αλλά και στην κύηση.
4. Αγριάδα ή άγρωστις ή αγρόπυρο
Πρόκειται για ένα ζιζάνιο που βρίσκεται σε αγρούς και άγονες περιοχές και συλλέγεται την άνοιξη και το φθινόπωρο. Μπορούμε, επίσης, να το καλλιεργήσουμε και με σπόρους.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Το ρίζωμα, που αποξηραίνεται στη σκιά, αφού πρώτα πλυθεί καλά.
Χρήση: Κυρίως πίνεται ως αφέψημα και ως διουρητικό για τις πέτρες στα νεφρά.
Προσοχή: Ακριβώς επειδή είναι πολύ δραστική, η αγριάδα πρέπει να καταναλώνεται με προσοχή. Το αφέψημα χρειάζεται να είναι πολύ αραιωμένο, καθώς υπάρχει περίπτωση εάν διαλυθούν απότομα οι πέτρες να τραυματίσουν την ουροδόχο κύστη ή/και τους ουρητήρες και να παρατηρηθεί αίμα στα ούρα.
5. Βερβάσκο ή φλόµος Πρόκειται για ένα πολύ κοινό φυτό στη χώρα μας, που μπορεί επίσης να πολλαπλασιαστεί και με την καλλιέργεια σπόρων.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Τα άνθη, αποξηραμένα σε σκιά σε ξηρές εποχές, στον αέρα. Τα συλλέγουμε από τα διετή φυτά από τον Ιούλιο μέχρι τον Σεπτέμβριο.
Χρήση: Το έγχυμα ενδείκνυνται για τον παραγωγικό βήχα και τη βρογχική καταρροή.
Προσοχή: Το έγχυμα πρέπει να διηθείται με πανί, για να απομακρύνονται οι τρίχες που έχει το φυτό.
6. Γλυκάνισο ή άνισο Είναι ένα μονοετές φυτό με χαρακτηριστική ωραία μυρωδιά, του οποίου η καλλιέργεια γίνεται με σπόρους που φυτεύονται την άνοιξη σε σειρές.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Ο καρπός (αποξηραμένος), που συλλέγεται τον Ιούλιο ή τον Αύγουστο.
Χρήση: Το πίνουμε για να αντιμετωπίσουμε τη βρογχική καταρροή.
Προσοχή: Αντενδείκνυται σε άτομα με υπερευαισθησία στον άνισο ή στη μινθόλη. Μπορεί να προκαλέσει ποικίλες αλλεργικές αντιδράσεις (δερματικές, αναπνευστικές, γαστρεντερικές).
7. Δεντρολίβανο ή αρισµαρές Είναι ένας μεσογειακός θάμνος που πολλαπλασιάζεται με βλαστούς που αφήνονται να βγάλουν ρίζες ή αναπτύσσονται από σπόρους. Το συλλέγουμε φρέσκο όλο τον χρόνο.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Τόσο τα ξηρά (αποξηραίνονται σε θερμοκρασία χαμηλότερη των 35° C), όσο και τα χλωρά φύλλα.
Χρήση: Εξωτερικά χρησιμοποιείται σε ερεθισμούς του δέρματος και σε εντριβές για ρευματικές παθήσεις, διότι προκαλεί τοπική υπεραιμία. Όταν λαμβάνεται εσωτερικά, δρα ως τονωτικό, σαν εμμηναγωγό και εκτρωτικό. Το έγχυμα μπορεί επίσης να χρησιμεύσει και κατά της πιτυρίδας, ως τελευταίο ξέπλυμα στα μαλλιά.
Προσοχή: Δεν πρέπει να χρησιμοποιείται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Επίσης, σε μεγάλες δόσεις μπορεί να προκαλέσει σπασμούς και ίλιγγο.
8. Θυµάρι Θάμνος που βρίσκεται σε άγρια κατάσταση ή καλλιεργείται με σπόρους που φυτεύονται σε σειρές.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Τα κλαδιά του, που συλλέγονται πριν την άνθιση και κατά τη διάρκειά της το καλοκαίρι. Το φυτό αποξηραίνεται σε σκιά και σε θερμοκρασία χαμηλότερη των 35° C.
Χρήση: Το έγχυμα χρησιμοποιείται για λοιμώξεις του θώρακα και ως αποχρεμπτικό σε βρογχική καταρροή.
Προσοχή: Δεν πρέπει να χρησιμοποιείται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Επίσης, σε πολύ υψηλές τοξικές δόσεις μπορεί να προκαλέσει πονοκέφαλο, ίλιγγο και νεφρικές διαταραχές.
9, Μαϊντανός ή πετροσέλινο Είναι αυτοφυές στην Ελλάδα, αλλά καλλιεργείται και με σπόρους.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Κυρίως τα υπέργεια τμήματα, αλλά και οι ρίζες, που αποξηραίνονται σε θερμοκρασία χαμηλότερη των 40° C.
Χρήση: Το αφέψημα είναι διουρητικό και εμμηναγωγό.
Προσοχή: Δεν πρέπει να χρησιμοποιείται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και σε περιπτώσεις φλεγμονής των νεφρών. Μπορεί να λαμβάνεται με εξαιρετική προσοχή σε περιπτώσεις οιδήματος που έχει προκληθεί από καρδιακή ή/και νεφρική ανεπάρκεια. Έχουν αναφερθεί περιστασιακές αλλεργικές αντιδράσεις από το δέρμα και τους βλεννογόνους. Επίσης, σε μεγάλες δόσεις προκαλεί μέθη.
10. Μάραθο ή µάλαθρο Χρησιμοποιείται από τους ρωμαϊκούς χρόνους και πιστεύεται ότι βοηθάει στο αδυνάτισμα. Μάλιστα, λέγεται ότι το όνομά του προέρχεται από το ρήμα μαραίνω που σημαίνει αδυνατίζω. Στην Ελλάδα το συναντούμε ως αυτοφυές σε ξηρούς τόπους. Η καλλιέργειά του γίνεται με σπόρους που σπέρνονται σε σειρές.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Οι ώριμοι καρποί (αποξηραμένοι), που συλλέγονται το φθινόπωρο.
Χρήση: Το έγχυμα και το αφέψημα χρησιμοποιούνται ως φάρμακα του πεπτικού συστήματος, για τη δυσπεψία, τους κοιλιακούς και στομαχικούς πόνους, αλλά και για τους κολικούς. Το έγχυμα (με την προσθήκη μελιού) χρησιμοποιείται για τη βρογχική καταρροή (και σε παιδιά).
Προσοχή: Δεν πρέπει να χρησιμοποιείται στην εγκυμοσύνη και στη γαλουχία. Έχουν αναφερθεί περιστασιακές αλλεργικές αντιδράσεις από το δέρμα και τους βλεννογόνους. Επίσης, σε μεγάλες δόσεις προκαλεί μέθη.
11. Μαντζουράνα Είναι αυτοφυής στην Ελλάδα, αλλά καλλιεργείται και με σπόρους.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Τα υπέργεια τμήματα του φυτού, που συλλέγονται από τον Ιούλιο μέχρι τον Αύγουστο και αποξηραίνονται στη σκιά.
Χρήση: Το αφέψημα είναι ορεκτικό, ευεργετικό για το στομάχι, αντισπασμωδικό, διουρητικό. Το κατάπλασμα με οινόπνευμα χρησιμεύει στον καθαρισμό των πληγών.
Πολλές θεραπευτικές ιδιότητες αποδίδονται στη μαντζουράνα, αλλά μέχρι στιγμής δεν είναι καλά τεκμηριωμένες επιστημονικά.
Προσοχή: Σε μεγάλες δόσεις μπορεί να γίνει ηπατοτοξική, γι’ αυτό και η κατάχρηση του αφεψήματος είναι επικίνδυνη. Προσοχή επίσης χρειάζεται και στην εξωτερική εφαρμογή του φυτού. Πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ότι περιέχει σε χαμηλές συγκεντρώσεις αρβουτίνη και υδροκινόνη, που οδηγούν σε αποχρωματισμό του δέρματος.
12. Νεροµολόχα ή αλθέα Είναι ένα φυτό πολύ κοινό στην Ελλάδα που καλλιεργείται κιόλας. Πολλαπλασιάζεται με τη ρίζα, σπανίως και με σπόρους.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Οι ρίζες, οι οποίες συλλέγονται στο τέλος του φθινοπώρου, αποθηκεύονται σε δροσερό μέρος και στη συνέχεια ξεφλουδίζονται και ξηραί-νονται σε θερμοκρασία 50-60° C. Επίσης, τα φύλλα και τα άνθη, που συλλέγονται το καλοκαίρι.
Χρήση: Τα φύλλα και τα άνθη χρησιμοποιούνται όμοια με τη μολόχα. Επιπλέον, οι ρίζες έχουν αντιφλεγμονώδη δράση σε ήπιες φλεγμονές του γαστρικού βλεννογόνου.
Προσοχή: Η ταυτόχρονη χρήση με άλλα φάρμακα μπορεί να επιβραδύνει την απορρόφησή τους.
13. Μελισσόχορτο ή µέλισσα Το βότανο αυτό ήταν δημοφιλές μεσαιωνικό ελιξήριο νεότητας. Στη χώρα μας το συναντάμε παντού ως αυτοφυές. Επίσης, καλλιεργείται με σπόρους, που βλασταίνουν αργά, ή με διαίρεση φυτών. Προτιμά καλά εδάφη που δεν είναι πολύ στεγνά.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Τα φύλλα (αποξηραμένα ή φρέσκα), που συλλέγονται πριν την άνθιση. Τα φύλλα αποξηραίνονται σε σκιά και σε θερμοκρασία χαμηλότερη των 35° C, όσο το δυνατόν γρηγορότερα, γιατί γίνονται καφέ αν αποξηρανθούν πολύ αργά.
Χρήση: Σε μορφή εγχύματος, ως κατευναστικό.
14. Μολόχα Είναι ένα μονοετές φυτό πολύ κοινό στην Ελλάδα, που συναντάται σε υγρές περιοχές, σε αγρούς και στην άκρη των δρόμων.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Τα άνθη ή/και τα φύλλα, που συλλέγονται από τον Ιούνιο έως τον Αύγουστο και αποξηραίνονται γρήγορα στη σκιά.
Χρήση: Σχεδόν πάντα δίνεται ως αφέψημα σε ερεθισμούς του στοματικού βλεννογόνου και του λάρυγγα, όταν συνοδεύονται από ξηρό βήχα. Είναι καταπραϋντικό. Εξωτερικά χρησιμοποιείται σε φλεγμονές του δέρματος.
15. Ρίγανη
Είναι ένα βότανο διαδεδομένο από την αρχαιότητα. Η σύγχρονη έρευνα έχει ανακαλύψει τις αντιμικροβιακές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητές της. Είναι αυτοφυές σε ασβεστούχα και πυριτιούχα εδάφη σε ζεστές περιοχές, σε φτωχά βοσκοτόπια, στην άκρη των δρόμων και αλλού. Μπορεί και να καλλιεργηθεί όταν πάρουμε ολόκληρο το φυτό και το μεταφυτέψουμε.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Τα υπέργεια τμήματα του ανθισμένου φυτού, αποξηραμένο σε σκιά και σε θερμοκρασία χαμηλότερη των 35° C.
Χρήση: Το έγχυμα δίνεται κατά του βήχα, σε βρογχική καταρροή και γενικά στις παθήσεις των αναπνευστικών οδών. Χρησιμοποιείται ως διουρητικό, σε ενοχλήσεις του ουροποιητικού συστήματος, σε κοιλιακά άλγη, καθώς και για γαργάρες και πλύσεις του στόματος. Είναι αντιφλεγμονώδες για τον λάρυγγα και τα ούλα. Το μάσημα ριγανόξυλου ανακουφίζει τον πονόδοντο.
Προσοχή: Δεν υπάρχει μέχρι στιγμής επαρκής επιστημονική τεκμηρίωση για την αποτελεσματικότητα του φυτού και αυτό πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη ως προς την αναμενόμενη θεραπευτική του δράση.
16. Τίλιο ή φλαµούρι Βρίσκεται στα δάση, αλλά καλλιεργείται κιόλας.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Από το δέντρο, που ανθίζει τον Μάιο με Ιούλιο, χρησιμοποιούμε φαρμακευτικά τα άνθη, που συλλέγονται μόλις ανοίξουν τελείως και ξηραίνονται σε σκιά και σε θερμοκρασία χαμηλότερη των 35° C.
Χρήση: Τα άνθη χρησιμοποιούνται σε περιπτώσεις κρυολογήματος και ως εφιδρωτικό φάρμακο. Το ελληνικό τίλιο είναι πολύ πλούσιο σε βλέννη με πολυσακχαρίτες και κάνει καλό στο στομάχι.
17. Φασκόµηλο ή αλισφακιά Πρόκειται για ένα φυτό που συνδέεται με τη μακροβιότητα. Είναι αυτοφυές στις χώρες της Μεσογείου, αλλά καλλιεργείται και σε κήπους με σπόρους ή κομμάτια ρίζας.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Τα φύλλα του, που συλλέγονται το καλοκαίρι, αποξηραμένα σε σκιά και σε θερμοκρασία χαμηλότερη των 35° C, αλλά και χλωρά.
Χρήση: Το φυτό έχει αντιμικροβιακές και στυπτικές ιδιότητες. Το έγχυμα χρησιμοποιείται εξωτερικά σε φλεγμονές των βλεννογόνων και εσωτερικά στη δυσπεψία. Επίσης, είναι ιδανικό για γαργάρες και στοματικές πλύσεις.
Προσοχή: Δεν πρέπει να χρησιμοποιείται στην εγκυμοσύνη και τη γαλουχία, ούτε από όσους έχουν επιληψία, υπέρταση και από τα μικρά παιδιά. Επίσης, σε μεγάλες δόσεις μπορεί να προκαλέσει δηλητηριάσεις. Η παρατεταμένη χρήση μπορεί να οδηγήσει σε επιληπτικούς σπασμούς.
18. Τουσσιλάγκο ή βήχιο ή χαµαιλεύκη Πρόκειται για ένα πολύ κοινό πολυετές ελληνικό φυτό που συναντάται σε υγρά μέρη.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Τα άνθη, που συλλέγονται νωρίς την άνοιξη και αποξηραίνονται σε σκιά, και τα φύλλα, που συλλέγονται τον Μάιο και τον Ιούνιο και αποξηραίνονται στον ήλιο.
Χρήση: Ο Ιπποκράτης και ο Διοσκουρίδης το αναφέρουν ως αποχρεμπτικό. Το έγχυμα από το φυτό αυτό χρησιμοποιείται σε οξεία βρογχική καταρροή και σε ήπιες φλεγμονές του στοματικού και φαρυγγικού βλεννογόνου.
Προσοχή: Δεν πρέπει να χρησιμοποιείται περισότερο από 4-6 εβδομάδες συνολικά κατ’ έτος.
Η χρήση παρασκευασμάτων με τουσσιλάγκο αντενδείκνυται σε άτομα με πέτρες στη χοληδόχο κύστη, με απόφραξη του χοληδόχου πόρου και συναφείς παθήσεις.
Εφιστάται η προσοχή κατά την παρασκευή και τη χρήση του, δεδομένου ότι το φυτό περιέχει ηπατοτοξικά συστατικά και η ημερήσια δόση δεν πρέπει να υπερβαίνει συνολικά τα 100 μg σε αυτά τα συστατικά.
19. Χαµοµήλι Είναι ένα πολύ κοινό και γνωστό φυτό στη χώρα μας. Καλλιεργείται μερικές φορές με σπόρους, που σπέρνονται αργά το φθινόπωρο ή την άνοιξη. Το άγριο χαμομήλι ανθίζει από τον Ιούνιο έως τον Σεπτέμβριο.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Τα «κεφάλια», αποξηραμένα σε σκιά και σε θερμοκρασία χαμηλότερη των 35˚ C.
Χρήση: Εσωτερικά -κυρίως ως έγχυμα- χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις στομαχικών διαταραχών και μολύνσεων του στόματος ή του λάρυγγα. Εξωτερικά -με τη μορφή εγχύματος σε κομπρέσες- χρησιμοποιείται σε δερματικά εξανθήματα, σε εγκαύματα και σε φλεγμονές των ματιών.
Προσοχή: Για τις πλύσεις των ματιών με χαμομήλι εφιστάται η προσοχή κατά τη διήθηση του εγχύματος, ώστε να μην υπάρχουν κόκκοι γύρης ή σκόνη στο διήθημα, που μπορεί τελικά να επιδεινώσουν το πρόβλημα. Επίσης, δεν πρέπει να χρησιμοποιείται για παρατεταμένο χρονικό διάστημα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
20. Φλησκούνι ή βληχόνι Είναι είδος συγγενές της μέντας και του δυόσμου και μπορεί να χρησιμοποιηθεί αντί γι’ αυτά. Βρίσκεται αυτοφυές σε ολόκληρη την Ελλάδα, συνήθως κοντά σε νερά και σε παραθαλάσσιες περιοχές, αλλά μπορεί και να καλλιεργηθεί.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Τα φύλλα και τα άνθη, που συλλέγονται από τον Ιούνιο έως τον Οκτώβριο.
Χρήση: Πίνουμε το αφέψημα ή το έγχυμα ως τονωτικό, ευεργετικό για το στομάχι και καταπραϋντικό κατά της βρογχίτιδας, της ημικρανίας, των ιλίγγων και της διάρροιας. Το κατάπλασμα μπαίνει σε αποστήματα και μώλωπες. Επίσης, χρησιμεύει και για να κάνουμε γαργάρες για τις παθήσεις του ρινοφάρυγγα, για το βήχα και γενικά για το άσθμα και τη γρίπη.
21. Ταραξάκο ή πικραλίδα ή αγριοµάρουλο ή αγριοράδικο
Είναι πολύ κοινό φυτό και το συναντάμε σε χωράφια, στις άκρες των δρόμων και σε ακαλλιέργητες περιοχές.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Η ρίζα, η οποία πρέπει να κόβεται κατά μήκος πριν αποξηρανθεί στον ήλιο ή στη σκιά και συλλέγεται το φθινόπωρο. Επίσης τα φύλλα, καθώς και ολόκληρο το φυτό.
Χρήση: Το έγχυμα από τα φύλλα και ο χυμός τους έχουν διουρητική και ορεξιογόνο δράση. Επίσης, διευκολύνουν την έκκριση της χολής.
Προσοχή: Όπως συμβαίνει και με όλα τα φυτά που περιέχουν πικρά συστατικά, μετά την κατανάλωσή του μπορεί να προκληθεί πεπτική δυσανεξία λόγω γαστρικής υπεροξύτητας.
Η χρήση παρασκευασμάτων με ταραξάκο αντενδείκνυται σε άτομα με απόφραξη του χοληδόχου πόρου και συναφείς παθήσεις. Σε περιπτώσεις με πέτρες στη χοληδόχο κύστη μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο κατόπιν ιατρικής συμβουλής.
22. Γεντιανή Είναι πολυετές φυτό, αυτοφυές στην Ελλάδα.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Η αποξηραμένη ρίζα, που ξεθάβεται το φθινόπωρο.
Χρήση: Το έγχυμα δίνεται ως διεγερτικό της όρεξης.
Προσοχή: Γενικά δεν πρέπει να καταναλώνεται σε υπερβολικές δόσεις. Αντενδείκνυται σε άτομα με έλκος στομάχου ή/και δωδεκαδακτύλου. Υπερευαίσθητα άτομα μπορεί να εμφανίσουν πονοκέφαλο.
ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗ δρ. ΕΛΕΝΗ ΣΚΑΛΤΣΑ, αναπληρώτρια καθηγήτρια Φαρμακογνωσίας και Χημείας Φυσικών Προϊόντων στη Φαρμακευτική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.
http://www.vita.gr/ygeia/article/17638/ellhnika-botana-monadika-farmaka/
Ιεροβότανο
Χρήση σύμφωνα με τον Ιπποκράτη: Κατά της στείρωσης.
Σύγχρονη χρήση: Ως έγχυμα είναι εφιδρωτικό και διεγερτικό της λειτουργίας του συκωτιού, της πέψης και του ανοσοποιητικού συστήματος, ενώ χρησιμοποιείται και για την αντιμετώπιση του πυρετού. Παράλληλα, συμβάλλει στην απορρόφηση τροφών από τον οργανισμό και θεωρείται κατάλληλο για την αντιμετώπιση του πονοκεφάλου, της εξάντλησης, του άγχους και της αϋπνίας. Πλύσεις με το έγχυμα συστήνονται για στοματικά έλκη και αδύναμα ούλα.
Ως κατάπλασμα είναι κατάλληλο για μώλωπες, εξαρθρώσεις και τσιμπήματα εντόμων.
Μάραθος
Χρήση σύμφωνα με τον Ιπποκράτη: Για τους πόνους της μήτρας και τη μητρορραγία. Θεωρείτο επίσης ότι βοηθά στη σύλληψη.
Σύγχρονη χρήση: Για τους πόνους των ματιών, την κυστίτιδα, τα αρθριτικά. Προφυλάσσει από τη γρίπη, το βήχα, τον κοκίτη, το άσθμα, τις στομαχικές διαταραχές, τη ναυτία και τους κοιλιακούς πόνους των παιδιών. Oι σπόροι του βοηθούν την πέψη των μωρών. O μάραθος θεωρείται ότι αυξάνει το γάλα στις θηλάζουσες μητέρες, ενώ χρησιμοποιείται για τον καθαρισμό και τον αρωματισμό του στόματος, είναι ευεργετικός για τα μαλλιά και αντιρυτιδικός.
Μύθος: Oι αρχαίοι Έλληνες το έλεγαν... «μάραθρον» και το θεωρούσαν σύμβολο επιτυχίας. Το όνομά του οφείλεται στο ότι φύτρωνε στο Μαραθώνα. O Πλίνιος το αναφέρει σε συνταγές του, ενώ πίστευε ότι τα φίδια έτρωγαν μάραθο για να αλλάζουν δέρμα. Το 10ο αιώνα συνδέθηκε με τη μαγεία, ενώ την περίοδο του Μεσαίωνα ταυτίστηκε με το αδυνάτισμα, γιατί πίστευαν ότι οι σπόροι του έκοβαν την όρεξη.
Μαντζουράνα
Χρήση σύμφωνα με τον Ιπποκράτη: Ως καθαρτικό.
Σύγχρονη χρήση: Ως αναλγητικό σε μυϊκούς πόνους, διαστρέμματα και νευραλγίες. Μύθος: Στην αρχαία Ελλάδα στεφάνωναν με αυτό νιόπαντρα ζευγάρια ως σύμβολο ευτυχίας. Στην Κρήτη το φορούσαν οι ηγέτες ως σύμβολο τιμής. Επίσης, χρησιμοποιήθηκε ως καρύκευμα, ρόφημα και θερμό επίδεμα για την ανακούφιση των μυϊκών πόνων. Oι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι αν ένα κορίτσι βάλει στο κρεβάτι της μαντζουράνα, η Αφροδίτη θα της αποκαλύψει το μελλοντικό της σύζυγο
Δάφνη
Χρήση σύμφωνα με τον Ιπποκράτη: Χρησιμοποιήθηκε σε καταστάσεις υστερίας και θεωρείτο ότι διευκολύνει τον τοκετό.
Σύγχρονη χρήση: ·Ως αφέψημα ή έγχυμα κατά των εντερικών προβλημάτων.
Το αιθέριο έλαιό της είναι αντισηπτικό και μυκητοκτόνο, θεωρείται ισχυρό αναλγητικό και έχει σπασμολυτική δράση. Μύθος: Στην Ελλάδα η δάφνη αναφέρεται ήδη από την εποχή του Oμήρου. Ήταν ιερό δέντρο, αφιερωμένο στο θεό Απόλλωνα. Πρώτα οι Έλληνες και έπειτα οι Ρωμαίοι συνήθιζαν να στεφανώνουν με κλαδιά δάφνης τους νικητές των αγώνων. Έτσι, ακόμα και σήμερα η δάφνη ταυτίζεται με τη δόξα, τη νίκη και την υπεροχή.
Μυρτιά
Χρήση σύμφωνα με τον Ιπποκράτη: Χρησιμοποιήθηκε για τις πλύσεις της ευαίσθητης περιοχής των γυναικών, ενώ ο χυμός από τα βρασμένα φύλλα της θεωρείτο ότι διευκόλυνε τον τοκετό.
Σύγχρονη χρήση: Χρησιμοποιείται στην περίπτωση πονόδοντου, συνιστάται για τη θεραπεία των φλεγμονών και των μολύνσεων του γαστρεντερικού συστήματος, ενώ το έλαιό της έχει αντισηπτικές ιδιότητες. Μύθος: Η αρχαία Μύρτος ήταν αφιερωμένη στη θεά Αφροδίτη και αποτελούσε σύμβολο παρθενίας. Oι αρχαίοι Έλληνες φορούσαν μύρτινα στεφάνια στις διάφορες θυσίες.
Μανδραγόρας
Χρήση σύμφωνα με τον Ιπποκράτη: Ως αναισθητικό και ισχυρό εμμηναγωγό. Το αφέψημα της ρίζας του θεωρήθηκε ιδανικό σε περιπτώσεις μανιοκατάθλιψης.
Σύγχρονη χρήση: Έχει αναισθητική δράση, γι' αυτό και χρησιμοποιείται ως σύμβολο της αναισθησιολογίας. Λέγεται και καλάνθρωπος, επειδή το σχήμα της ρίζας του θυμίζει ανθρώπινη μορφή, ενώ έχει χρησιμοποιηθεί και ως (ψυχότροπο) ναρκωτικό. Μάλιστα, πιστεύεται ότι σε μεγάλη δόση προκαλεί παράνοια.
Ως κατάπλασμα, με τη χρήση των φύλλων και της ρίζας του, είναι αναλγητικό των ρευματικών και αρθριτικών πόνων.
Ως αφέψημα, με τη χρήση της ρίζας του, βοηθά στην αντιμετώπιση δερματικών διαταραχών και ελκών.
Κέδρος
Χρήση σύμφωνα με τον Ιπποκράτη: Ως αναλγητικό μετά τον τοκετό και εναντίον της μητρορραγίας.
Σύγχρονη χρήση: Ως έγχυμα, είναι κατάλληλο για τις στομαχικές διαταραχές, τα κρυολογήματα και τη δυσμηνόρροια. Καταπραΰνει τα νεύρα και δρα κατά των κολικών και των προβλημάτων της ουροδόχου κύστεως. Ως αφέψημα, βοηθά την πέψη, λειτουργεί ως διουρητικό, αιμοκαθαρτικό και τονωτικό όλων των λειτουργιών του οργανισμού. Εξωτερικά χρησιμοποιείται με πλύσεις ως απολυμαντικό και αντισηπτικό.
Εντριβές με το χυμό των καρπών του ανακουφίζουν από τις ισχιαλγίες.
Φασκόμηλο
Χρήση σύμφωνα με τον Ιπποκράτη: Για πνευμονικά νοσήματα και ως αναλγητικό της μήτρας.
Σύγχρονη χρήση:
Ως έγχυμα, αποτελεί εξαιρετικό φάρμακο για το κρυολόγημα, τη λαρυγγίτιδα και την αμυγδαλίτιδα. Διεγείρει την πέψη, τονώνει το νευρικό σύστημα και σταματά την εφίδρωση. Βοηθά σε περιπτώσεις αμηνόρροιας και επώδυνης περιόδου. Oι κομπρέσες του ανακουφίζουν και επουλώνουν κοψίματα, τραύματα και πληγές, ενώ πλύσεις με το έγχυμα καταπολεμούν την πιτυρίδα. · Ως αφέψημα, είναι διουρητικό και αποτοξινωτικό, που ενδείκνυται για τη θεραπεία της αρθρίτιδας.
Το αιθέριο έλαιό του είναι αντισηπτικό, δρα κατά των βακτηρίων και των μυκήτων, ενώ σε χαμηλή δόση είναι διεγερτικό και αποτελεσματικό κατά της αρθρίτιδας.
Δυόσμος
Χρήση σύμφωνα με τον Ιπποκράτη: Ως καθαρτικό της μήτρας.
Σύγχρονη χρήση: Ως έγχυμα, έχει δράση αντισπασμωδική, εφιδρωτική, καταπραϋντική, ηρεμιστική και χωνευτική, ενώ συστήνεται για ναυτία, δυσπεψία, ημικρανία, κολικό, πυρετό, σπασμούς, κράμπες και πέτρες στη χολή.
Ως κατάπλασμα, ανακουφίζει από τους ρευματισμούς και τις νευραλγίες, ενώ δρα κατά ορισμένων δερματοπαθειών. Παράλληλα, μειώνει το πρήξιμο του στήθους κατά το θηλασμό.
Ως αιθέριο έλαιο, χρησιμοποιείται με εντριβές για να ανακουφίσει από τον πονοκέφαλο, τον πυρετό και τους πόνους της περιόδου. Με εισπνοές, βοηθά στη ρινική αποσυμφόρηση και με πλύσεις δρα κατά των δερματικών φλεγμονών, της φαγούρας, των εγκαυμάτων και των τσιμπημάτων από κουνούπια.
Αγριοτριανταφυλλιά
Χρήση σύμφωνα με τον Ιπποκράτη: Ως κατάπλασμα στα οιδήματα και στις φλεγμονές και ως εμμηναγωγό.
Σύγχρονη χρήση: Το έγχυμα των πετάλων είναι διουρητικό και καταπραϋντικό των νεύρων, ωφέλιμο στην αντιμετώπιση της αϋπνίας, της δυσκοιλιότητας και της χρόνιας εντερίτιδας. Το έγχυμα από τα φύλλα του είναι φάρμακο για τη διάρροια και τις πέτρες στα νεφρά. Oι καρποί του θεωρείται ότι έχουν διουρητική, αναζωογονητική και βιταμινούχο δράση.
Το αφέψημα των πετάλων είναι τονωτικό και καθαρτικό. Το αφέψημα από τους καρπούς βοηθά στην αντιμετώπιση της αϋπνίας και της εντερίτιδας, ενώ με εξωτερικές πλύσεις συμβάλλει στη θεραπεία οφθαλμολογικών φλεγμονών.
Ροδιά
Χρήση σύμφωνα με τον Ιπποκράτη: Ως αντιεμετικό και αιμοστατικό.
Σύγχρονη χρήση: Ως αφέψημα με τη χρήση των ανθών του είναι τονωτικό και στυπτικό, ενώ με πλύσεις του στόματος δρα κατά της ουλίτιδας.
O χυμός του ροδιού δίνεται σε περιπτώσεις πυρετού και προβλημάτων του ουροποιητικού συστήματος. Θεωρείται ότι έχει αντιοξειδωτικές ιδιότητες.
http://www.ecozen.gr/evzoia/food/item/794-votana-ton-archaiwn-ellinwn
Τα 10 μαγικά βότανα για λοιμώξεις, μολύνσεις και φλεγμονές
Στη λαϊκή ιατρική το θυμάρι χρησιμοποιείται για γαργάρες που βοηθούν στην καταπολέμηση της λαρυγγίτιδας και της αμυγδαλίτιδας ενώ η αντιμικροβιακή δράση του...ενισχύεται αν συνδυαστεί με άλλα βότανα.
Στην αρχαιότητα, όταν η επιστήμη της ιατρικής βρισκόταν ακόμα σε πρώιμο στάδιο και δεν υπήρχε η δυνατότητα θεραπείας πολύπλοκων ασθενειών, η αντιμετώπιση των φλεγμονών, των λοιμώξεων και των μολύνσεων αποτελούσε την καθημερινότητα, αλλά και το όριο των γιατρών. Μπορούσαν τουλάχιστον να βασιστούν στο οπλοστάσιο της φύσης, καθώς δεκάδες φυτά χρησιμοποιούνταν και χρησιμοποιούνται ακόμη και σήμερα για να αντιμετωπιστούν περιπτώσεις μολύνσεων, λοιμώξεων και φλεγμονών. Στο «Εθνος – Υγεία» παρουσιάζονται σήμερα δέκα από τα βότανα που βοηθούν στην αντιμετώπιση των μολύνσεων, των φλεγμονών και των βακτηρίων. Υπάρχουν ωστόσο πολλά ακόμα με εντυπωσιακή θεραπευτική δράση. Κάποια από αυτά είναι η αγγελική, το δενδρολίβανο, το κάρδαμο, η κετραρία, η λεβάντα, η λεμονιά, το μελισσόχορτο, η πουλμανάρια, το σκόρδο και το τζίνσενγκ.
Βερβερίδα
Για το ήπαρ και τη χολή
Η βερβερίδα είναι ένα από τα καλύτερα βότανα για τη διόρθωση της λειτουργίας του ήπατος και της χολής. Ενδείκνυται σε περιπτώσεις που υπάρχει φλεγμονή της χοληδόχου κύστης ή όταν εντοπίζονται χολόλιθοι. Επίσης έχει ικανοποιητική δράση κατά της ελονοσίας και είναι αποτελεσματική στη θεραπεία πρωτοζωικών λοιμώξεων που οφείλονται σε είδη λεϊσμανίας. Για να παρασκευάσουμε το αφέψημα βερβερίδας, ρίχνουμε ένα κουταλάκι του γλυκού φλοιό σε ένα φλιτζάνι νερό. Στη συνέχεια το βράζουμε για 10-15 λεπτά. Η συνιστώμενη δόση είναι τρία φλιτζάνια την ημέρα. Πρέπει να επισημανθεί ότι για τις παθήσεις της χοληδόχου κύστης η βερβερίδα συνδυάζεται καλά με τη βερονίκη και τον φλοιό του χιονάνθου. Η βερβερίδα πρέπει να αποφεύγεται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
Ινούλα
Για ισχυαλγία και γυναικολογικά
Πριν η ιατρική επιστήμη πάρει το… πάνω χέρι στην αντιμετώπιση των λοιμώξεων, το φαρμακείο της φύσης και η λαϊκή σοφία έκαναν θαύματα.
Η ινούλα ήταν ένα από τα πιο σημαντικά βότανα για τους γιατρούς της αρχαίας Ελλάδας και της αρχαίας Ρώμης. Τη θεωρούσαν θεραπευτική για ένα τεράστιο εύρος ασθενειών, από την ισχιαλγία μέχρι τα γυναικολογικά προβλήματα. Σήμερα πάντως χορηγείται σχεδόν αποκλειστικά για να αντιμετωπίσει προβλήματα του αναπνευστικού συστήματος. Η ρίζα του φυτού βοηθά τον οργανισμό να καταπολεμήσει την αδυναμία που προκαλεί η γρίπη ή η βρογχίτιδα. Είναι επίσης δυνατό αποχρεμπτικό και μαλακώνει τον βήχα. Επιπλέον, αντιμετωπίζει όλα αυτά τα συμπτώματα πολύ αποτελεσματικά όταν πρόκειται για παιδιά. Το αφέψημα χρησιμοποιείται, τέλος, για το άσθμα και τον αλλεργικό πυρετό, ενώ έχει και δράση ως τονωτικό του πεπτικού συστήματος και του ήπατος.
Λυκίσκος
Με αντισηπτική δράση για κολίτιδες ή έλκη
Ο λυκίσκος είναι περισσότερο γνωστός για τις χαλαρωτικές ιδιότητες του. Εχει, ωστόσο, και έντονη αντισηπτική δράση και χορηγείται σε περιπτώσεις βλεννώδους κολίτιδας ή έλκους. Για να φτιάξουμε το έγχυμα, ρίχνουμε ένα φλιτζάνι βραστό νερό στο μπρίκι όπου προηγουμένως έχουμε βάλει μια κουταλιά του γλυκού ξηρά άνθη λυκίσκου. Το αφήνουμε για 10-15 λεπτά. Το έγχυμα χορηγείται μία φορά την ημέρα πριν από τον βραδινό ύπνο και αυτό γιατί έχει πολύ έντονες ηρεμιστικές ιδιότητες. Αν, πάντως, είναι απαραίτητο, η δόση μπορεί να αυξηθεί. Ο λυκίσκος δεν πρέπει να χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις που ο ασθενής πάσχει από κατάθλιψη γιατί η κατάστασή του μπορεί να επιδεινωθεί.
Θυμάρι
Για το αναπνευστικό και το πεπτικό
Το θυμάρι έχει μεταξύ των συστατικών του ένα αιθέριο έλαιο το οποίο περιέχει μια ισχυρή αντισηπτική ουσία με εξαιρετική δράση κατά των μολύνσεων και των φλεγμονών. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί εξωτερικά, σαν λοσιόν, για την αντιμετώπιση μολυσμένων τραυμάτων ή εσωτερικά για αναπνευστικές λοιμώξεις και λοιμώξεις του πεπτικού συστήματος. Στη λαϊκή ιατρική χρησιμοποιείται επίσης για γαργάρες που βοηθούν στην καταπολέμηση της λαρυγγίτιδας και της αμυγδαλίτιδας. Η αντιμικροβιακή δράση του θυμαριού ενισχύεται αν συνδυαστεί με άλλα βότανα όπως η εφέδρα και η λομπέλια. Για να παρασκευάσουμε έγχυμα, ρίχνουμε ένα φλιτζάνι βραστό νερό σε δοχείο το οποίο περιέχει δύο κουταλιές του τσαγιού ξηρό θυμάρι. Αφήνουμε το μείγμα για δέκα λεπτά στο δοχείο πριν το καταναλώσουμε. Η συνιστώμενη δόση είναι τρία φλιτζάνια την ημέρα.
Μάραθος
Για τις παθήσεις στομαχιού και εντέρου
Το μέρος του φυτού που έχει θεραπευτική δράση είναι οι σπόροι, οι οποίοι συλλέγονται το φθινόπωρο αφού ωριμάσουν και σκάσουν. Το μάραθο βοηθά αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση των παθήσεων του στομαχιού και των εντέρων, ενώ θεραπεύει και μολύνσεις των ματιών. Μπορεί επίσης να αντιμετωπίσει και τα συμπτώματα της βρογχίτιδας. Το έγχυμα του μάραθου χορηγείται με κομπρέσες για την αντιμετώπιση της επιπεφυκίτιδας και της βλεφαρίτιδας. Για να το παρασκευάσουμε, ρίχνουμε ένα φλιτζάνι βραστό νερό σε δοχείο το οποίο περιέχει 1 – 2 κουταλιές του τσαγιού ελαφρώς σπασμένους σπόρους μάραθου. Αφήνουμε το μείγμα για δέκα λεπτά και πίνουμε τρία φλιτζάνια την ημέρα.
Καρυδιά
Αφέψημα για γυναικολογική χρήση
Η καρυδιά είναι γνωστή από την αρχαιότητα και κατάγεται από την Ινδία από όπου μεταφέρθηκε αρχικά στην Κίνα και αργότερα στην Ευρώπη. Τα φύλλα της είναι αρωματικά και περιέχουν τανίνη, πτητικά έλαια, χρωστικές ουσίες και μια αλκαλική ουσία, τη γιουγκλόνη. Ο καρπός περιέχει παχύ έλαιο σε ποσοστό 40%-50%, ασβέστιο, σίδηρο, μαγγάνιο και κοβάλτιο. Το πυκνό αφέψημα των φρέσκων φύλλων είναι πολύ ευεργετικό σε περιπτώσεις φλεγμονής των γυναικείων γεννητικών οργάνων όπου είναι απαραίτητες οι πλύσεις. Η διαδικασία της παρασκευής του αφεψήματος από φύλλα καρυδιάς είναι πολύ εύκολη. Βάζουμε 15-30 γραμμάρια φύλλων σε ένα κιλό νερό και βράζουμε το μείγμα. Η συνιστώμενη δόση είναι από δύο έως πέντε φλιτζάνια την ημέρα.
Μελιτζάνα
Τα φύλλα με τις μαλακτικές ιδιότητες
Αν και είναι σήμερα ένα από τα πιο γνωστά φυτά στον πλανήτη, η μελιτζάνα είναι ένα από τα σχετικά λίγα βότανα με θεραπευτική δράση που ήταν άγνωστα στους γιατρούς της αρχαίας Ελλάδας. Κατάγεται από τις Ινδίες και την Κίνα, ενώ στην Ευρώπη έφτασε για πρώτη φορά μόλις τον 16ο αιώνα ταυτόχρονα με την εξάπλωση της στην Αμερική. Στη φαρμακευτική, τα χρήσιμα μέρη του φυτού είναι τα φύλλα και ο μίσχος του καρπού. Τα φύλλα της μελιτζάνας, ως κατάπλασμα για εξωτερική χρήση, έχουν μαλακτικές και επουλωτικές ιδιότητες κυρίως για περιπτώσεις που αφορούν αιμορροΐδες, καλόγερους, εγκαύματα και φλεγμονές. Ειδικά σε ό,τι αφορά τις αιμορροΐδες, στη λαϊκή ιατρική περιγράφεται η παρασκευή μια σκόνης από ψημένα κοτσάνια του καρπού της μελιτζάνας. Η σκόνη αυτή τοποθετείται με βαμβάκι πάνω στις αιμορροΐδες.
Αλόη
Αντιμικροβιακή και αντιμυκητιασική
Η αλόη είναι πολύ γνωστή από την αρχαιότητα, ενώ τα τελευταία χρόνια αναφέρεται πολύ συχνά ως φυτό με θαυματουργή δράση. Οι Ελληνες, οι Ρωμαίοι, οι Αιγύπτιοι και οι Κινέζοι τη χρησιμοποιούσαν για να θεραπεύσουν ασθένειες του δέρματος, ενώ στην Αίγυπτο ήταν ένα από τα βασικά συστατικά για το βαλσάμωμα των νεκρών. Περιέχει περίπου 200 συστατικά, πολλά εκ των οποίων είναι πολύτιμα για τον οργανισμό. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται κάποια πολύτιμα αμινοξέα , σάκχαρα, στερόλες, ένζυμα, λιγνίνη, Β καροτίνη, χολίνη, μηλικό οξύ, βιταμίνες, ασβέστιο, νάτριο, μαγνήσιο, κάλιο κ.λπ. Η ρητίνη κάποιων ποικιλιών αλόης είναι αρωματική και έχει αντιμυκητιασική, αντιβιοτική και αντιφλεγμονώδη δράση. Τις τελευταίες δεκαετίες δεν υπάρχει ανάγκη για την οικιακή παρασκευή αλοιφών ή αφεψημάτων, αφού η αλόη βρίσκεται πολύ εύκολα σε διάφορα φαρμακευτικά προϊόντα.
Βελανιδιά
Θεραπεύει τα οιδήματα
Η φλούδα της βελανιδιάς, που είναι το μέρος του δέντρου με τις μεγαλύτερες θεραπευτικές ιδιότητες, περιέχει μεγάλη ποσότητα τανίνης. Παρά την άσχημη μυρωδιά και τη δυνατή γεύση της η τανίνη έχει σημαντικές ιδιότητες. Το αφέψημα της φλούδας είναι εξαιρετικό στην καταπολέμηση των φλεγμονών και των οιδημάτων του τραχήλου της μήτρας. Το αφέψημα παρασκευάζεται από 15 γραμμάρια φλούδας και 1.500 γραμμάρια νερό. Το μείγμα βράζει μέχρι να μείνει ένα κιλό. Στη συνέχεια χορηγείται με κρασί. Η εσωτερική χρήση της φλούδας πάντως πρέπει να γίνεται με μεγάλη προσοχή, γιατί σε μεγάλες δόσεις για περισσότερο χρονικό διάστημα από το επιτρεπόμενο μπορεί να προκαλέσει καρδιαλγία και βλάβες στο στομάχι.
Πορτοκαλιά
Ενας χυμός για… όλα
Το πορτοκάλι είναι το φρούτο με τις περισσότερες θεραπευτικές ιδιότητες για τον οργανισμό. Η φλούδα του περιέχει αιθέρια έλαια, ενώ ο χυμός του είναι πλούσιος σε βιταμίνες C, D, A και Ρ, ανόργανα άλατα ασβεστίου, καλίου, μαγνησίου, σιδήρου και νατρίου. Κυρίως χάρη στην περιεκτικότητά του σε βιταμίνη C το πορτοκάλι θωρακίζει τον οργανισμό ενάντια σε λοιμώξεις του αναπνευστικού και του μυοσκελετικού συστήματος. Δεν υπάρχουν συνιστώμενα βότανα ή αφεψήματα για το πορτοκάλι, αφού ο καλύτερος τρόπος για να έχουμε όλες τις ευεργετικές επιπτώσεις του είναι να το φάμε νωπό ή να πιούμε τον χυμό του. Δεν είναι λίγοι ωστόσο αυτοί που αποξηραίνουν τις φλούδες και τις βάζουν σε γυάλινα βάζα για να τις χρησιμοποιήσουν αργότερα σε αφεψήματα.
Read more: http://www.newsbomb.gr/ellada/news/story/232330/ta-10-magika-votana-gia-loimoxeis--molynseis-kai-flegmones#ixzz3mj3be2g7
ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΒΟΤΑΝΑ
Στην αρχαία Ελλάδα, όπου ζούσε ο Ιπποκράτης (460-370 π. Χ.), ο πατέρας της Ιατρικής, η χρήση και εφαρμογή των βοτάνων από την ελληνική ύπαιθρο ήταν η βάση της ιατρικής επιστήμης. Οι ιατροφαρμακευτικές ιδιότητες των βοτάνων θεωρόντουσαν μαγικές και μέχρι σήμερα χρησιμοποιούνται ευρέως σε όλη την Ελλάδα, ως συμπλήρωμα στην τυπική ιατρική.
Η Ελλάδα φημίζεται για τα μοναδικά βότανα της, ώστε δεν εκπλήσσει το γεγονός ότι η ελληνική κουζίνα έχει να κάνει με βότανα που το άρωμά τους χαρακτηρίζει την Ελληνική κουζίνα. Το ξερικό καλοκαιρινό κλίμα ευνοεί την ανάπτυξη αρωματικών βοτάνων σε τόση πληθώρα που μπορείτε εύκολα να συλλεξετε και να χρησιμοποιήσετε για το λεπτό και σπάνιο αρωμα τους. Πολλά άτομα επιλέγουν να καλλιεργήσουν σε γλάστρες ή σε κήπους πολλά βότανα όπως βασιλικός, ρίγανη, μέντα και θυμάρι. Ο Έλληνας μάγειρας δεν πρέπει να πληρώνει υπέρογκα ποσά για μια χούφτα των προσυσκευασμένων βότανων απο τα σούπερ μάρκεταλλά τα συλλέγει μόνος του!
Η άριστη ποιότητα των ελληνικών βοτάνων οφείλεται στη μεγάλη ηλιοφάνεια που έχουμε στην Ελλάδα, στα διαφορετικά χώματα και στο διαφορετικό μικροκλίμα κάθε περιοχής. διαφορετικά είδη του τοπίου. Μερικά από τα βότανα της Ελλαδός όπως το χαμομήλι Τσάι του βουνού Tilio (έγχυση τίλιο), φασκόμηλο, θυμάρι, ρίγανη και βασιλικό επιλέγονται από μερικά από τα πιο διάσημα σεφ της Ευρώπης.
Ο αριθμός των βοτάνων που παράγουν τα φυτά που αναπτύσσονται φυσιολογικά στην Ελλάδα είναι εντελώς απίστευτος. Ελληνικά βότανα μπορείτε να βρείτε φρέσκα και αποξηραμένα, σε νιφάδες και ολόκληρα, όπως φύλλα και στελέχη, σπόροι, με τους λοβούς, και άλλες παραλλαγές στο εμπόριο και στις αγορές.
Λόγω των πολλών βότανα και τα καρυκεύματα που χρησιμοποιούνται σε καθημερινή βάση, δεν υπάρχει ένα βότανο που καθορίζει την ελληνική κουζίνα. Όμως, τα ακόλουθα θα είναι χρήσιμα αντικείμενα ντουλάπι κατάστηματος ή κουζίνας .
Ελληνικά βότανα:
Χαμομήλι (camomile)
Το χαμομήλι πήρε το όνομά του από το άρωμά του (μήλο του εδάφους) και ο πρώτος που αναφέρει τις ευεργετικές του ιδιότητες είναι ο πατέρας της Ιατρικής ο Ιπποκράτης. που το θεωρούσε εμμηναγωγό και φάρμακο κατά της υστερίας. Η μονοετής πόα, (Ματρικάρια το χαμαίμηλον) της οικογένειας των Συνθέτων, είναι φυτό αρωματικό και φαρμακευτικό, ύψους μέχρι 35 εκατοστά, με λείο βλαστό, πολύκλαδο και όρθιο. Από τα άνθη του, που συλλέγονται όταν ανοίξουν καλά, παρασκευάζεται ένα από τα καλύτερα ευστόμαχα αφεψήματα. Τα φύλλα είναι φτεροσχιδή και τα άνθη είναι σε ακραία κεφάλια ασπροκίτρινα. Αυτοφύεται σε χέρσα και καλλιεργημένα μέρη και η άνθηση που αρχίζει τον Απρίλιο διαρκεί μέχρι και τον Ιούνιο. Ποικιλίες του χαμομηλιού καλλιεργούνται, γιατί το αφέψημά τους έχει καταπραϋντικές και θεραπευτικές, στις τοπικές φλογώσεις, ιδιότητες. Τα άνθη επίσης θεωρούνται αντιπυρετικά, ευκοίλια, χολαγωγά, σιελογόνα, εμμηνάγωγα, σπασμολυτικά, αντιαλλεργικά, επουλωτικά, καταπραϋντικά των νεύρων, αεραγωγά, ανθιλμινθικά και ορεκτικά. Η χριστιανική παράδοση έχει αφιερώσει το χαμομήλι στον Άγιο Γεώργιο προφανώς γιατί ανθίζει κοντά στην γιορτή του (23 Απριλίου).
Μαντζουράνα (matzourana)
Ποώδες αρωματικό φυτό, της οικογένειας των χειλόμορφων. Φυτό της Ανατολής με λουλούδια σε σφαιρικά στάχυα. Στην Ελλάδα είναι αυτοφυές και το βρίσκουμε κυρίως στα ψηλά οροπέδια, όπου ανθίζει από Ιούλιο μέχρι Σεπτέμβριο.
Για τις θεραπευτικές του ιδιότητες ήταν γνωστό και στους αρχαίους Έλληνες και μάλιστα αναφέρεται από τον Θεόφραστο με το όνομα "αμάρακος ο αείφυλλος" και από τον Διοσκουρίδη ως "σάμψυχο". Ο Ιπποκράτης το χρησιμοποιούσε σαν αντισηπτικό.
Οι ανθισμένες κορυφές χρησιμοποιούνται ως αρωματικό στην κουζίνα, από αυτές βγαίνει και το έλαιο που χρησιμοποιείται στην φαρμακευτική και στην αρωματοποιία. Είναι πολύ καλό αναλγητικό σε μυϊκούς πόνους, διαστρέμματα, στραμπουλήγματα και νευραλγίες. Θεωρείται επίσης έξοχο αντίδοτο στα μικρόβια του τυφοειδούς πυρετού
Μαντζουράνα φύλλα είναι ελαφρύ γκριζωπό-πράσινο και οβάλ σχήμα φτυάρι.
Mέντα ή Δυόσμος (Menta ή diosmos):
Μέντα η πράσινη. Βαθυπράσινη πόα της οικογένειας των Χειλανθών. Τα φύλλα του είναι επιμήκη και τα άνθη του έχουν χρώμα μελανί. Είναι πολυετές και ευδοκιμεί σε υγρά μέρη. Στην Ελλάδα έχουμε 13 είδη και 9 παραλλαγές.
Είδος πασίγνωστο στην Ελλάδα όπου καλλιεργείται στις αυλές και στους κήπους και χρησιμοποιείται στο φαγητό. Όταν το πιάσουμε βγάζει ωραίο ευχάριστο άρωμα. Υπάρχει παντού σαν καλλιεργούμενο και μαζεύεται όλο το χρόνο. Μπορούμε να τον έχουμε πάντα φρέσκο σε μια γλάστρα ή να τον ξεράνουμε και να τον φυλάξουμε σε ένα βάζο.
Στην αρχαιότητα τον χρησιμοποιούσαν στην κατασκευή μύρου αλλά και για φαρμακευτικούς σκοπούς. Ο Διοσκουρίδης, ο Ιπποκράτης και ο Πλίνιος το ανέφεραν συχνά ως φυτό με μεγάλη φαρμακευτική αξία και ωραιότατο άρωμα. Οι αρχαίοι Ελληνες έτριβαν το τραπέζι τους με δυόσμο, πριν καθίσουν να φάνε.
Είναι τονωτικό, χωνευτικό, καταπραϋντικό του στομάχου, αντισπασμωδικό, εναντίον του λόξιγκα, βοηθά στις ημικρανίες και στον πονόδοντο, αν μασήσουμε τα φύλλα. Μερικές σταγόνες επίσης σε χλιαρό νερό γίνονται γαργάρα σε περιπτώσεις αμυγδαλίτιδας, ουλίτιδας και φλεγμονών του ρινοφάρυγγα.
Ο δυόσμος χρησιμοποιείται σαν καρύκευμα ή αφέψημα, σαν αρωματικό και χρησιμοποιείται επίσης στη σαπωνοποιία, τη μυροποιία, τη ζαχαροπλαστική κ.λπ.
http://www.abettergreece.com/Greek%20herbs%20in%20greek.html
Αρχαία γιατρικά, σύγχρονες θεραπείες: 6 βότανα που κάνουν θαύματα
Εκατοντάδες χρόνια πριν, οι πρακτικοί θεραπευτές ανακάλυψαν τις θαυματουργές δοσολογίες των φυτικών φαρμάκων. Διάβασε ποια από αυτά εξακολουθούν να έχουν ισχύ.
Μελισσόχορτο
Ένα βάλσαμο για το μυαλό
Τι λέει η παράδοση: Η melissa officinalis ή αλλιώς μελισσόχορτο, είναι μέλος της οικογενείας του δυόσμου. Εκατοντάδες χρόνια πριν, οι άνθρωποι ανακάλυψαν τη θαυματουργή δράση του σε προβλήματα άγχους, μειωμένης μνήμης, αϋπνίας και δυσπεψίας. «Είναι αποτελεσματικό κατά των δαγκωμάτων από ζώα, βοηθάει στην καλή λειτουργία της καρδιάς και διώχνει μακριά κάθε μελαγχολία και στεναχώρια», έγραφε κατά τους Ελισαβετιανούς χρόνους (1597) ο βοτανολόγος John Gerard.
Τι αποκαλύπτει η έρευνα: «Πρόκειται τις προσεχείς μέρες να υποβληθείς σε κάποιο τεστ, έχεις μία παρουσίαση ή κάποια άλλη διαδικασία που σε γεμίζει με άγχος; Όπως συνέβαινε και τα παλιά χρόνια, ένα ρόφημα από μελισσόχορτο θα σε βοηθήσει να κοιμηθείς βαθιά το προηγούμενο βράδυ και να είσαι ήρεμη και συγκεντρωμένη τη μεγάλη στιγμή», διαβάζουμε σε άρθρο του 2003, που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Neuropsychopharmacology. Οι ερευνητές επίσης θεωρούν το φυτό αυτό πολύ δραστικό σε περιπτώσεις πανικού. «4 εβδομάδες αρωματοθεραπείας με μελισσόχορτο σε ασθενείς με σοβαρή άνοια έχουν αποτέλεσμα τη μείωση της σύγχυσης και της ταραχής που τους καταλαμβάνει», αναφέρει μελέτη του 2002 στην επιθεώρηση Journal of Clinical Psychiatry, ενώ «4 μήνες θεραπείας με αλκοολούχο βάμμα του φυτού δρα πολύ αποτελεσματικά σε ασθενείς με Alzheimer», σύμφωνα με άρθρο του 2003 στο Journal of Neurology, Neurosurgery and Psychiatry. Το βάλσαμο του μελισσόχορτου φαίνεται ότι ηρεμεί τον υπερκινητικό θυρεοειδή αδένα (ασθένεια Grave), σύμφωνα με τον Eric Yarnell, ND, επίκουρο καθηγητή Βοτανολογίας στο Bastyr University. Επίσης πολύ σημαντική είναι η συμβολή του στην καταπολέμηση των ιών, ενώ η αντιβακτηριακή και αντιισταμινική του δράση το καθιστά άριστη θεραπεία για μολύνσεις και αλλεργίες.
Πώς θα ωφεληθείς: Σύμφωνα με τη Βοτανολόγο Linda Different Cloud, PhD, μέλος του τμήματος Εθνοβοτανολογίας του Montana State University, για να λάβεις τις ευεργετικές ιδιότητες του μελισσόχορτου, μπορείς να κάνεις τα εξής: ρίξε 20 πρέζες ξεραμένου φυτού σε ένα λίτρο νερό και πιες 2-4 φλιτζάνια τη μέρα (καταπολεμά τους πόνους της περιόδου) ή φτιάξε αφέψημα με μια μικρή χούφτα βοτάνου σε ένα λίτρο νερό (2 φλιτζάνια τη μέρα για ημικρανίες, ιλίγγους). Ακόμη, για εξωτερική χρήση (λοσιόν, κολπικές πλύσεις, κ.ά.), θα χρειαστείς 1 και 1/2 χούφτα βοτάνου σε 1 λίτρο νερό.
Προσοχή: Αν λαμβάνεις αγωγή για το θυρεοειδή, συμβουλέψου το γιατρό σου, καθώς το βότανο μπορεί να επηρεάσει τη δοσολογία.
Κρεμμύδι
Ένα φυσικό... αναβολικό
Τι λέει η παράδοση: Είναι γνωστό από την αρχαιότητα ακόμα για τις πολύτιμες ιδιότητές του. Στην αρχαία Μεσοποταμία, μάλιστα, θεωρούνταν ότι θεραπεύει σχεδόν τα πάντα, ενώ το συνιστούσαν ιδιαιτέρως για την αντιμετώπιση του διαβήτη. Στις αρχές του 20ού αιώνα, στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο William Boericke, MD, πρότεινε τα κρεμμύδια σε περιπτώσεις ασθενών με αναπνευστικά προβλήματα, αλλά και σε περιστατικά δυσπεψίας. Οι αρχαίοι Έλληνες Ολυμπιονίκες, πάλι, πιστεύοντας ότι τα κρεμμύδια ενισχύουν την αθλητική τους απόδοση, έπιναν το ζωμό τους ή τα ξεφλούδιζαν και τα έτριβαν στο σώμα τους πριν τους αγώνες.
Τι αποκαλύπτει η έρευνα: Μία σειρά από νεότερες έρευνες έχουν επιβεβαιώσει πολλές από τις παλαιότερες χρήσεις των κρεμμυδιών. Τα θειούχα συστατικά τους (thiosulfinates), στα οποία οφείλεται και η έντονη μυρωδιά τους, μειώνουν τα συμπτώματα του διαβήτη και προστατεύουν από καρδιοαγγειακές νόσους.Επιπλέον, το κρεμμύδι αποτελεί την πλουσιότερη πηγή κερκετίνης, μιας αντιοξειδωτικής ουσίας, της οποίας η δράση συνδέεται με την καταπολέμηση του καρκίνου του στομάχου. Βοηθά στην καλή κυκλοφορία του αίματος, μειώνει την ολική χοληστερόλη, αυξάνει την «καλή» HDL χοληστερόλη, αποτρέπει την εμφάνιση θρόμβων, καταπολεμά το άσθμα, τη χρόνια βρογχίτιδα, την αλλεργική ρινίτιδα, την αρτηριοσκλήρυνση και τις μολύνσεις. Διαθέτει αντιφλεγμονώδη, αντιβιοτική και μικροβιοκτόνο δράση και αντικαρκινικές ιδιότητες. Η κερκετίνη διαθέτει επίσης καταπραϋντική δράση. Και τελικά φαίνεται πως οι αρχαίοι Έλληνες είχαν δίκιο: Μία έρευνα του 2009, η οποία καταγράφηκε στην επιθεώρηση «International Journal of Sport Nutrition and Exercise Metabolism», αποκάλυψε ότι η κερκετίνη αυξάνει την αντοχή - μετατρέποντας έτσι το κρεμμύδι στο πιο νόμιμο... αναβολικό.
Πώς θα ωφεληθείς: Οι ειδικοί αναφέρουν στο «Federation of European Biochemical Socities» ότι το κρεμμύδι μπορεί να κρατήσει μακριά το γιατρό περισσότερο απ' ό,τι ένα μήλο, καθώς το σώμα σου απορροφά την κερκετίνη στο κρεμμύδι τρεις φορές περισσότερο από ό,τι στο μήλο. Και όπως μας προτείνει ο Michael Havey, PhD, γενετιστής και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Wisconsin «θα δεσμεύσουμε περισσότερα θειούχα συστατικά από το κρεμμύδι, αν προτιμήσουμε τις πιο ζωηρόχρωμες εκδοχές του. Και επειδή η υψηλή θερμοκρασία ελαττώνει τα θειούχα συστατικά, καλό είναι να τα καταναλώνουμε ωμά ή έστω ελαφρά μαγειρεμένα». Τέλος, «επειδή υπάρχουν πολλοί τύποι και πολλές εκδοχές μαγειρέματος, είναι δύσκολο να συστήσουμε μια αναγκαία ποσότητα κατανάλωσης. Το πιο ασφαλές λοιπόν είναι να το κάνεις μέρος της τυπικής διατροφής σου».
Πιπέρι Καγιέν
Άμεσο καταπραϋντικό
Τι λέει η παράδοση: Η μεταφορά του κόκκινου καγιέν πιπεριού -λέγεται επίσης τσίλι- από το Νέο Κόσμο στον Παλιό (στην Ευρώπη) έχει πιστωθεί στον Χριστόφορο Κολόμβο. Το -εύκολο στην καλλιέργειά του- τσίλι γρήγορα κατέκτησε σημαίνουσα θέση στην παραδοσιακή μαγειρική αλλά είχε και συστηματική χρήση σε γιατροσόφια σε όλο τον κόσμο. Οι πρακτικοί γιατροί μάλιστα το χρησιμοποιούσαν διά πάσα νόσον, τόσο για τους πόνους όσο και για αφροδισιακό. Η καυτερή του γεύση οφείλεται στην ουσία καψαϊκίνη, η οποία είναι γνωστή ως αναλγητική ουσία – καταπραΰνει τους μυϊκούς πόνους, τις μετεγχειρητικές ενοχλήσεις και τους πόνους στις αρθρώσεις. Οι έρευνες έχουν αποδείξει ότι σταματά τις χημικές ενώσεις που μεταφέρουν το μήνυμα του πόνου στον εγκέφαλο.
Τι αποκαλύπτει η έρευνα: Οι πρόσφατες μελέτες υποδεικνύουν ότι το πικάντικο μπαχαρικό μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στον έλεγχο του βάρους. Άρθρο του 2009 στην επιθεώρηση «American Journal of Clinical Nutrition» αναφέρει ότι η καψαϊκίνη βοήθησε τους ανθρώπους που συμμετείχαν να χάσουν κοιλιακό λίπος. Επίσης, το πιπέρι καγιέν φαίνεται ότι ελέγχει τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα. Οι συμμετέχοντες σε έρευνα, οι οποίοι κατανάλωσαν έναν γεύμα που περιείχε ορισμένη ποσότητα καψαϊκίνης, εμφάνισαν υψηλότερα επίπεδα από μια ορμόνη που ελέγχει το σάκχαρο και μικρότερα από την γκρελίνη, την «ορμόνη της πείνας», από εκείνους που κατανάλωσαν ένα ήπιο γεύμα, χωρίς πικάντικες γεύσεις, σύμφωνα με την επιθεώρηση «American Journal of Clinical Nutrition».
Πώς θα ωφεληθείς: Η τακτική χρήση του κόκκινου πιπεριού βελτιώνει την κυκλοφορία του αίματος, ενώ ενδέχεται να βοηθά και στις εγκεφαλοπάθειες, αλλά και στις ψυχικές παθήσεις, τις καρδιοπάθειες, τα προβλήματα από κακή πέψη (διεγείρει την έκκριση των γαστρικών υγρών, αλλά και την παραγωγή των πεπτικών ενζύμων του παγκρέατος και της χολής από το ήπαρ) και τις αρθρίτιδες. Τέλος, βοηθά αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση των αιμορραγιών. Πρόσφατη έρευνα από το Παν/μιο του Νότιγχαμ έδειξε ότι η καψαϊκίνη επιτίθεται στην ενεργειακή πηγή όλων των καρκινικών κυττάρων. Τέλος, χρησιμοποιείται ευρέως ως δραστικό συστατικό θερμαντικών αλοιφών και θεραπειών για την ψωρίαση. Το μόνο μειονέκτημα βρίσκεται στο ότι δεν έχει οριστεί ακόμη η δοσολογία που θα θέσει το βάρος μας υπό έλεγχο. Παρ’ όλα αυτά οι ειδικοί συστήνουν να χρησιμοποιούμε ψιλοκομμένο πιπέρι καγιέν σε όσο περισσότερα φαγητά μπορούμε.
Μαϊντανός
Για την ενίσχυση του ουροποιητικού
Τι λέει η παράδοση: Η ρίζα του μαϊντανού μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τις ασθένειες της ουροδόχου κύστης, έγραφε ο βοτανολόγος John Parkinson σε μια συνταγή που ετοίμαζε για τη βασίλισσα της Αγγλίας εν έτει 1629. Αιώνες αργότερα, το σύγγραμμα του Boericke, «Homeopathic Materia Medica», πρότεινε τη θεραπεία με μαϊντανό σε προβλήματα του ουροποιητικού συστήματος, κάτι στο οποίο συμφωνούσε και η ομάδα των φυσικοπαθητικών γιατρών, οι οποίοι αποκαλούνταν The Eclectics στο σύγγραμμά τους The Eclectic Materia Medica, Pharmacology and Therapeutics. Πάντως, σύμφωνα με τον J. Parkinson, αν φας πολύ κρεμμύδι ή άλλα πικάντικα μπαχαρικά, ο μαϊντανός είναι η λύση που θα δροσίσει τον οισοφάγο σου και θα σε απαλλάξει (και τους γύρω σου, εννοείται) από τη δυνατή μυρωδιά τους.
Τι αποκαλύπτει η έρευνα: Το 2002 η επιθεώρηση «World Journal of Urology» δημοσίευσε άρθρο του Yarnell, το οποίο ανέφερε ότι μια σειρά από μελέτες πάνω σε ζώα έδειξαν ότι ο μαϊντανός όντως βελτιώνει τη λειτουργία του ουροποιητικού. Άλλωστε, η Γερμανική Επιτροπή Ε, ένα θεσμικό όργανο για την υγεία, έχει αποδεχτεί τη χρήση μαϊντανού σε περιπτώσεις κυστίτιδας και άλλων διαταραχών του ουροποιητικού.
Πώς θα ωφεληθείς: Ο μαϊντανός είναι πλούσιος σε μέταλλα και περιέχει περισσότερο σίδηρο από οποιοδήποτε άλλο πράσινο λαχανικό. Είναι πηγή βιταμινών Α και Β και περιέχει τρεις φορές περισσότερη βιταμίνη C απ’ ό,τι τα εσπεριδοειδή. Ο μαϊντανός είναι διουρητικός και άρα καλός για τα νεφρά και την πέτρα στην ουροδόχο κύστη. Είναι πολύ καλό εμμηναγωγό. Τέλος, προλαμβάνει τη ρευματοπάθεια και βοηθά στην αντιμετώπιση πρησμένων αδένων. Αν αισθάνεσαι κάποια ενόχληση στο ουροποιητικό σύστημα, προσπάθησε να πίνεις 3 φλιτζάνια ρόφημα μαϊντανού που θα φτιάξεις με 2 γρ. φύλλων μαϊντανού ή αφέψημα, που θα φτιάξεις ως εξής: θα πάρεις 30 γρ. (μια χούφτα) αποξηραμένα φυλλαράκια μαϊντανού και 2 φλ. κρύο νερό. Θα σκεπάσεις και θα τα αφήσεις να σιγοβράσουν για 20 λεπτά σε χαμηλή φωτιά. Μην τα αφήσεις να βράσουν κανονικά. Σούρωσε και πιες 1 φλ. τρεις φορές τη μέρα. Για να απολαμβάνεις όμως μακροπρόθεσμα τα οφέλη του μαϊντανού, φρόντισε να τρως ωμά φύλλα όσο πιο τακτικά μπορείς και πρόσθεσέ τα και στις ομελέτες, τις σαλάτες και τα ζεστά πιάτα. Κι αν θες ακόμα μια έξτρα ωφέλεια, μάσα φύλλα μαϊντανού για δροσερή αναπνοή, συστήνει ο J. Parkinson.
Πεντάνευρο
Ο φίλος της επιδερμίδας
Τι λέει η παράδοση: Το Αρνόγλωσσο (επιστημονικά Plantago major I και P. Lagopus I) ή κοινώς πεντάνευρo έχει μεγάλα πλατιά σκουροπράσινα φύλλα και πικρή γεύση –παρόμοια με αυτή του σπανακιού. Ο Hildegard von Bingen ένας Βενεδικτίνος μοναχός και θεραπευτής, το χρησιμοποιούσε ως καταπραϋντικό για τα τσιμπήματα των εντόμων και αναφέρεται σε αυτό στη φημισμένη πραγματεία του Physica. Οι ιθαγενείς Αμερικανοί το χρησιμοποιούσαν σε μορφή κρέμας για να επουλώσουν πληγές από δαγκώματα, καψίματα, χτυπήματα κ.ά. Σε μερικούς πολιτισμούς πριν πολλά χρόνια χρησιμοποιούνταν ως πανάκεια για κάθε ασθένεια. Παραδοσιακά χρησιμοποιούνταν και για να αποτρέψει τη μητρική αιμορραγία μετά από τον τοκετό. Οι θεραπευτικές του ιδιότητες αναφέρονται από το Διοσκουρίδη, το Γαληνό και άλλους εξαιρετικούς διάσημους γιατρούς. Παλαιότερα στην Ευρώπη το χρησιμοποιούσαν για τη θεραπεία από τα δαγκώματα των τρελών σκυλιών, του ίκτερου, της επιληψίας, της λέπρας και της φυματίωσης.
Τι αποκαλύπτει η έρευνα: Οι ερευνητές διαπίστωσαν μέσα από τις έρευνές τους τις αντιμικροβιακές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες του πεντάνευρου. Το φυτό βοηθά στην άμεση επούλωση των πληγών και σκασιμάτων στο δέρμα, είναι αντικαταρροϊκό και αποχρεμπτικό, δηλαδή ωφέλιμο σε παθήσεις του αναπνευστικού συστήματος (βήχα, κοκίτη, βρογχικό άσθμα, βρογχίτιδα, φυματίωση, αναπνευστική καταρροή). Είναι διουρητικό, δηλαδή ωφέλιμο σε παθήσεις του ήπατος, των νεφρών και της ουροδόχου κύστης, αλλά και της αιμορραγίας του ουροποιητικού συστήματος. Είναι στυπτικό και ωφέλιμο στη διάρροια, τη δυσκοιλιότητα, την κυστίτιδα, τη γαστρίτιδα, την κολίτιδα, τα πεπτικά έλκη, τη δυσεντερία και το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου.
Πώς θα ωφεληθείς: Επειδή δεν είναι και τόσο εύκολο να το αναγνωρίσεις όταν φύεται ελεύθερα στους αγρούς, είναι προτιμότερο να το αναζητήσεις σε ένα κατάστημα βιολογικών προϊόντων. Για τις παθήσεις του αναπνευστικού αλλά και για το κρυολόγημα χρησιμοποιούμε έγχυμα από πεντάνευρο 1-3 φορές την ημέρα. Αφέψημα της ρίζας του χρησιμοποιείται κατά του σακχαρώδη διαβήτη. Για τις φουσκάλες στα πόδια από το περπάτημα, βάζουμε λίγα φύλλα πεντάνευρου μέσα στα παπούτσια και για τα σκασίματα του δέρματος βουτάμε ένα κομμάτι καθαρού υφάσματος σε ζεστό υγρό όπου έχουμε βράσει το πεντάνευρο και το αφήνουμε πάνω στην πληγή για 30 λεπτά, σύμφωνα με τον Different Cloud. Μπορούμε επίσης να φτιάξουμε αλοιφή και να τη χρησιμοποιήσουμε ως κρέμα νυκτός για τις ρυτίδες. Το πεντάνευρο είναι ασφαλές στη χρήση του.
Προσοχή: Επειδή το πεντάνευρο είναι ένα ισχυρό πηκτικό, θα πρέπει να αποφεύγεται στις περιπτώσεις ασθενών που λαμβάνουν αντιπηκτικά ή από εκείνους που είναι επιρρεπείς σε θρομβώσεις.
Λευκαγκαθιά
Ώθηση στην Καρδιά
Τι λέει η παράδοση: Εδώ και εκατοντάδες χρόνια, από την Κίνα ως την Ευρώπη, τα πράσινα φύλλα με τα λευκά ή ροζ άνθη της λευκαγκαθιάς έχουν χρησιμοποιηθεί για να δυναμώσουν το καρδιαγγειακό σύστημα. «Επιδρούν στο μυ της καρδιάς», είχε πει ο Boericke στις αρχές του 20ού αιώνα και τα συνταγογραφούσε όταν έκρινε ότι οι μύες της καρδιάς είναι αδύναμοι και εξαντλημένοι. Η λευκαγκαθιά αποτελεί ένα παραδοσιακό φυτό για πολλές ευρωπαϊκές και ασιατικές χώρες. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, η πρώτη αναφορά της γίνεται τον 1 μ.Χ. αι. από τον Διοσκουρίδη, Ρωμαίο φυσιολόγο, γνωστό ως θεμελιωτή της Φαρμακολογίας, στο De Materia Medica, το πιο διάσημο φαρμακευτικό εγχειρίδιο για τους επόμενους 16 αιώνες.
Τι αποκαλύπτει η έρευνα: Οι πρόσφατες έρευνες αποδεικνύουν ότι αποτελεί μία πολύ πλούσια πηγή φυσικών αντιοξειδωτικών. Είναι το μόνο γνωστό έως τώρα φυτό που περιέχει μια μεγάλη ποικιλία αντιοξειδωτικών όπως βιταμίνη E και άλλα παράγωγά της, βιταμίνη C, βήτα καροτίνη και άλλα καροτινοειδή όπως λυκοπένιο και σελήνιο. Επίσης, αυξάνει τη ροή του αίματος στις αρτηρίες και μειώνει τις εκδηλώσεις στεφανιαίας νόσου. Οι θεραπευτικές ιδιότητες της λευκαγκαθιάς εκτιμούνται ιδιαίτερα. Το έλαιο της μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε διάφορες δερματικές παθήσεις όπως εκζέματα, εγκαύματα, πληγές και δερματικές βλάβες από ακτινοβολία UV. Οι μελέτες επίσης έχουν δείξει ότι τα φλαβονοειδή που περιέχει εμποδίζουν γενικώς την εμφάνιση καρδιακών παθήσεων.
Πώς θα ωφεληθείς: Εάν υπάρχει διαπιστωμένο καρδιακό νόσημα, υψηλή αρτηριακή πίεση ή ιστορικό καρδιακής ανεπάρκειας σίγουρα βρίσκεσαι υπό την παρακολούθηση ενός ειδικού. Ζήτησέ του να σε συμβουλέψει σχετικά με το πώς μπορείς να χρησιμοποιήσεις τη λευκαγκαθιά, σε μορφή ροφήματος, αφεψήματος ή κάψουλας. Οι έρευνες πάντως έδειξαν οφέλη για την καρδιά από την κατανάλωση 60 mg, 3 φορές τη μέρα.
6 super βότανα
Βασιλικός: Ανακουφίζει από τους στομαχικούς σπασμούς, τη ναυτία αλλά και τη δυσκοιλιότητα.
Πιπερόριζα (τζίντζερ): Έχει αποχρεμπτικές ιδιότητες και βοηθά στην αντιμετώπιση του βήχα και του κρυολογήματος. Οι φρέσκες ρίζες έχουν αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες και καταπραΰνουν τους πόνους των αρθρώσεων.
Δεντρολίβανο: Το ρόφημα είναι αποτελεσματικό για το κρυολόγημα, την κόπωση και τους πονοκεφάλους.
Δυόσμος: Βοηθά στα πεπτικά προβλήματα. Ο δυόσμος σε ξηρή μορφή μπορεί να σε ανακουφίσει από το φούσκωμα.
Τσουκνίδα: Είναι ιδιαίτερα ωφέλιμη σε όσους πάσχουν από χρόνια και οξεία νεφρίτιδα, έλκος στομάχου, βρογχικές παθήσεις, αλλά και χρόνιες διάρροιες.
Κανέλα: Βοηθά στην πέψη.
Από το Ιστολόγιο mothernature.gr
ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ: Η βοτανοθεραπεία στους αρχαίους Έλληνες ιατρούς. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://www.karaberopoulos.gr/karaberopoulos/ergasies/51.asp
Χαρακτηριστικά του Μεσογειακού τρόπου διατροφής. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://www.teicrete.gr/meddiet/
Τα γιατροσόφια της γιαγιάς. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο:http://ionianet.gr/content.php
Τα βότανα της Κρήτης. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://valentine.gr/botana.htm
Τα φαρμακευτικά φυτά του τόπου μας. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://3dim-kater.pie.sch.gr/farmakeftika.htm
Herbs. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://www.creta-ltd.gr/products/herbs.asp
Θεραπεία με βότανα. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://www.geocities.com/artofwise/HealingHerbs.html
Βότανα και θεραπείες. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://www.kairatos.com.gr/afieromata/votanatherapies.htm
Τα βότανα της Μεσογείου. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://www.valentine.gr/mediterranean_herbs_gr.htm
Βότανα αρωματικά και καταπραϋντικά από την κρητική ύπαιθρο. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://www.aretousa.gr/botana.htm
Βότανα: ‘‘ιάματα’’…της φύσης. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://wwworg.euro2day.gr/articles/99188/
Φυσικές θεραπείες και όχι φάρμακα. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://users.forthnet.gr/ath/geohatzi/health/health.html
Η αλόη. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://www.myworld.gr/browse/1283
Βότανα: Αλόη Βέρα, το φυτό που κάνει θαύματα. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://www.noikokyra.gr/modules.php?name=News&file=article&sid=361
‘‘ΑΛΟΕ VERA- ΤΟ ΙΑΜΑΤΙΚΟ ΦΥΤΟ’’. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://www.aloe-hellas.gr/aloevera.htm
ΤΑ ΒΟΤΑΝΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΚΑΙ ΟΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΤΟΥΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ 433 Ελληνική Εταιρία Ομοιοπαθητικής Ιατρικής. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://www.homeopathy.gr/homgreek.htm
ΤΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΒΟΤΑΝΑ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ
Πως επιβίωναν με λίγο φαγητό, πως είχαν τόση δύναμη και αντοχή? Έπερναν βιταμίνες από ένα μόνο φυτό που είναι 50 φορές πιο γλυκό από τη ζάχαρη και φυτρώνει στην Ελλάδα!
– Μηδική η ήμερος, τριφύλλι (Ελλοβόκαρπα ή Χεδρωπά), ο «πατέρας των τροφίμων»
Περιέχει πρωτεΐνες, χλωροφύλλη, βιταμίνες Α, Β12, Κ, C, P, ασβέστιο, μαγνήσιο, φωσφόρο και κάλιο. Η υπόγεια ρίζα της μηδικής μπορεί να επεκταθεί βαθειά αρκετά μέτρα κάτω από την επιφάνεια του εδάφους, μαζεύοντας πολλά μεταλλικά στοιχεία από τα έγκατα της γης. Ένα φυτό με μικρότερη κοντότερη ρίζα δεν μπορεί να το κάνει αυτό. Η μηδική μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως τρόφιμο ή συμπλήρωμα διατροφής. Περιέχει βασικές ορμόνες και ένζυμα που είναι απαραίτητα για να κρατήσουν σε λειτουργία την υπόφυση και τους αδένες των επινεφριδίων. Επίσης την χρησιμοποιούσαν σε σοβαρές εξωτερικές πληγές και γάγγραινες.
Υπάρχει μια ιστορία που μιλάει για μια οικογένεια, η οποία ήταν έγκλειστη σε στρατόπεδο συγκέντρωσης κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής της Ευρώπης. Η συγκεκριμένη οικογένεια βρήκε τη δύναμη να τα καταφέρει μέχρι το τέλος του πολέμου, όπου απελευθερώθηκαν. Το κλειδί ήταν ένα φυτό τριφυλλιού που μεγάλωνε στη γωνία εντός της περίφραξης στην εσωτερική μεριά του φράχτη. Κάθε μέλος της οικογένειας έπαιρνε μυστικά μερικά φύλλα του φυτού κάθε μέρα … επιτρέποντας στο τριφύλλι να αναπληρώνει τα φύλλα του καθ “όλη τη διάρκεια του χρόνου. Η οικογένεια λάμβανε τα αναγκαία θρεπτικά συστατικά από το φυτό. Αυτά τα θρεπτικά συστατικά δεν παρέχονταν από τα κακής ποιότητας και σπάνια συσσίτια. Η οικογένεια διατήρησε την υγεία τους, ενώ άλλοι γύρω τους πέθαιναν από υποσιτισμό.
Φύκια αποξηραμένα και τριμμένα σκόνη ή σε κόκκους
Αυτά τα φυτά κατάγονται από τον ωκεανό (ιθαγενές στις ακτές του Βορείου Ατλαντικού και της Δυτικής μεσογείου). Περιέχουν επίσης απαραίτητη πρωτεΐνη, βιταμίνες (συμπεριλαμβανομένης της Β12), μέταλλα, συν περίπου 35 ιχνοστοιχεία που χρειάζεται ο οργανισμός για να λειτουργήσει καλά. Το οργανικό ιώδιο που παρέχεται από τα φύκια θα ξαναφτιάξει και θα φροντίσει το θυρεοειδή αδένα. Τα φύκια kelp έχουν μια αλμυρή γεύση, λόγου της υψηλής περιεκτικότητας τους σε κάλιο, έτσι θα δώσουν γεύση σε άλλα τρόφιμα ως ένα εξαιρετικό υποκατάστατο αλατιού, χωρίς τις αρνητικές συνέπειες του.
Ένα ζευγάρι ζούσε σε μια παραλία μακριά από τον «πολιτισμό». Όταν τα μανιτάρια και τα άλλα άγρια χόρτα ήταν λίγα και σπάνια στην ενδοχώρα, επιβίωναν με φρέσκια νωπά φύκια kelp που ξεβράζονταν από τη θάλασσα. Συχνά έκαναν σούπα φύκια kelp ή ποτό φυκιών kelp που γλύκαιναν με μέλι και με φρέσκο νερό.
Πτελέα η κοινός φτελιά (Ουλμίδες) – Σκόνη φτελιάς
Έχει υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες και φυτική ζελατίνη. Κάποιος θα μπορούσε να αναπτυχτεί πολύ καλά με Φτελιά και μόνο. Έχουμε παρακολουθήσει αρκετές περιπτώσεις όπου μικρά παιδιά έχαναν βάρος γρήγορα και γίνονταν αδύνατα από κάποια αποδυναμωτική ασθένεια. Συχνά δεν μπορούν να κρατήσουν μέσα τους, κανένα κανονικό φαγητό. Όταν τοποθετήθηκαν σε χυλό Φτελιάς, ένα συνδυασμό σκόνη φτελιάς, νερό και μέλι φτιαγμένο σαν λεπτή πάστα, όχι μόνο επέζησαν, αλλά στην πραγματικότητα κέρδισαν το βάρος και ανέκτησαν την υγεία τους. Η γεύση είναι πάρα πολύ καλή επίσης. Είναι ευχάριστη, θρεπτική και σε «γεμίζει».
Γλυκόριζα η λεία, ρεγολίτσα, αγλυκόρριζα (Χεδρωπά) –Σκόνη ρίζας γλυκόριζας
Τα επινεφρίδια χρειάζονται μία «δύναμη» κάθε 5 ώρες, για να διατηρήσουν την ενέργεια του σώματος. Εάν ένα γεύμα ή κάποια άλλη τροφή δεν είναι διαθέσιμη, η ρίζα της γλυκόριζας θα τροφοδοτήσει τα επινεφρίδια.
Οι στρατιές του Μεγάλου Αλεξάνδρου μετέφεραν ρίζες γλυκόριζας στις μεγάλες πορείες της εκστρατείας τους, για να παίρνουν ενέργεια, δύναμη και αντοχή. Ένα πολύ ανώτερο τονωτικό ενέργειας, από την σημερινή μπάρα, ζάχαρης, σοκολάτας, καραμέλας που δίδονται για τους φτωχούς GI, από τον στρατό. Η γλυκόριζα σταματάει απίσεις τη πείνα και τη δίψα.
Μια κουταλιά της σούπας σκόνη ρίζας γλυκόριζας σε ένα λίτρο νερού (ανακινείται καλά) και λαμβανόμενη με γεμάτες γουλιές κατά τη διάρκεια της ημέρας, θα διατηρήσει την ενέργεια ενός ανθρώπου που χρειάζεται να μείνει σε εγρήγορση, σε ένα μεγάλο ταξίδι με αυτοκίνητο για παράδειγμα.
Το τσάι γλυκόριζας είναι ένα υπέροχο αναζωογονητικό pick-me-up!
Μια ομάδα γυναικών που εργάζονταν νυχτερινή βάρδια σε ένα γνωστό εργοστάσιο ραδιοφώνων φέρονταν νευρικά από τη καφεΐνη που έπαιρναν για να παραμείνουν ξύπνιες. Άλλαξαν σε δισκία γλυκόριζας και διαπίστωσαν ότι η ενέργεια τους μπορούσε να διατηρηθεί καθ “όλη τη νύχτα, χωρίς τις συνέπειες της καφεΐνης.
Η ρίζα γλυκόριζας είναι μια εξαιρετική επιλογή για ένα βότανο αποθήκευσης, έχει βρεθεί ακόμη και σε αιγυπτιακούς τάφους!
Σύμφυτο το φαρμακευτικό, στεκούλι, χοντρούτσικο (Βοραγινίδες)
Symphytum officinale, comfrey (Boraginaceae) -Σκόνη ρίζας ή φύλλα σύμφυτου
Αυτό το βότανο είναι θρεπτικό, καθώς και φάρμακευτικό. Η σκόνη ρίζας ή τα φύλλα σύμφυτου, είναι μία ανυπέρβλητη τροφή. Το σύμφυτο περιέχει υψηλές ποσότητες πρωτεΐνης, καθώς και ασβέστιο. Η ρίζα ή τα φύλλα μπορεί να γίνουν ένα τσάι ή να προστεθούν σε πράσινους χυμούς. Αρκετοί λαοί γνωρίζουμε έχουν χρησιμοποιήσει την σκόνη ρίζας ως πυκνωτικό μέσο σε σούπες και στα βραστά τους: πολύ πιο πολύτιμο από αλεύρι ή άμυλο καλαμποκιού.
Αλθαία η φαρμακευτική, νερομολόχα (Μαλαχίδες) – Ρίζα νερομολόχας
Αυτό είναι ένα ανεκτίμητο βότανο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σαν φυτική τροφή, καθώς και ως καταπραϋντικό λουτρό για την επούλωση των χειρότερων ανοιχτών πληγών, ιδιαίτερα της γάγγραινας. Η σκόνη ρίζας νερομολόχας μπορεί να ανασυσταθεί στη φυσική της κατάσταση και να χρησιμοποιηθεί ως ένα ποτό (ένα τσάι ή παχύτερο αν θέλετε) που μπορεί να κρατήσει κάποιον από την ασιτία. Είναι γεμάτη από φυτικές πρωτεΐνες. Ενισχύει επίσης τη ροή του γάλακτος της μητέρας.
Ραπάνι
Η χρήση του ραπανιού, που στην αρχαιότητα ήταν γνωστό ως ραφανίιδα (Θεόφραστος), αναφέρεται στη θεραπευτική από πολλούς αρχαίους συγγραφείς.
Το συνιστούσαν σαν ορεκτικό, αντιβηχικό, για τη διάλυση νεφρολίθων, χολόλιθων, σαν φάρμακο κατά της υδρωπικίας, του ερυσιπέλατος, της αρθρίτιδας, των ηπατικών παθήσεων, κτλ.
Το όνομα ραφανίς (ραπάνι) είναι πιθανό να προέρχεται από σύντμηση των λέξεων ραδίως - φαίνεσθαι, εξαιτίας της γρήγορης ανάπτυξης του φυτού.
Ρίγανη
Οι Έλληνες ήξεραν εδώ και χιλιάδες χρόνια τη θεραπευτική αξία της ρίγανης και την χρησιμοποιούσαν εσωτερικά (πίνοντας το αφέψημα της) σε σπασμούς, δηλητηριάσεις, κολικούς και εξωτερικά για να ανακουφίζουν πρηξίματα που πονούσαν. Κατά τους Ιπποκρατικούς θερμαίνει και αποβάλλει τα χολώδη προϊόντα.
Ροδιά
Ο καρπός της ροδιάς με τις άφθονες κόκκινες ρόγες του, ήταν στην αρχαία Ελλάδα το σύμβολο της ζωής και της ευκαρπίας.
Η ροδιά είναι αφιερωμένη στην Ήρα, προστάτιδα του γάμου και της γέννησης.
Στο ναό της στο Άργος ο Παυσανίας θαύμασε το χαμένο σήμερα χρυσελεφάντινο άγαλμα της θεάς που κρατούσε στο χέρι ένα ρόδι.
Μ' αυτόν τον συμβολισμό για τη γονιμότητα συνδέεται και ο μύθος της Περσεφόνης.
Οι μύθοι γύρω από τη ροδιά είναι ατέλειωτοι γιατί το δέντρο ήταν αφιερωμένο και στην Αφροδίτη και στην Αθηνά.
Η φλούδα της ρίζας και του καρπού της χρησιμοποιούνταν σαν ταινιοκτόνο και παρασιτοκτόνο των εντέρων.
Σέλινο
Οι αρχαίοι Έλληνες φαίνεται ότι θεωρούσαν το σέλινο φυτό πένθιμο, γιατί στόλιζαν μ’ αυτό τους τάφους.
Οι πενθούντες συγγενείς έφτιαχναν στεφάνια από σέλινο όταν συνόδευαν το νεκρό στη τελευταία του κατοικία.
Με σέλινο στέφονταν οι αθλητές των Νεμέων Αγώνων που γίνονταν στη μνήμη του Αρχέμονα, γιου του βασιλιά της Νεμέας επειδή πέθανε δαγκωμένος από φίδι
που ήταν κρυμμένο μέσα στο σέλινο.
Το εκτιμούσαν σαν φυτό με ωραία μυρωδιά αλλά και σαν φαρμακευτικό.
Απέδιδαν στο σέλινο πολλές θεραπευτικές ιδιότητες: τονωτικό, διουρητικό και αντιπυρετικό.
Επίσης το χρησιμοποιούσαν κατά της δυσπεψίας, της δυσοσμίας του στόματος, της δυσκοιλιότητας, της εμμηνορραγίας και για την επούλωση των τραυμάτων.
Η ρίζα του θεωρείται ερωτικό διεγερτικό.
Σκιλοκρόμυδο ή ασκέλλα
Η κρεμμύδα χρησίμευε από την αρχαιότητα σα φυλαχτό και τη κρεμούσαν πάνω από τις πόρτες των σπιτιών.
Το γιγαντιαίο κρεμμύδι, πού επιζεί στην καλοκαιρινή ξηρασία για να βγάλει το φθινόπωρο τους ψηλούς στάχεις λουλουδιών,
συμβολίζει τη δύναμη πού ήθελαν να περάσουν στα κτήματα και στα σπίτια τους.
Για τους Ιπποκρατικούς η ασκέλλα ήταν ένα από τα πιο αρχαία φαρμακευτικά φυτά και το συνιστούσαν ως διουρητικό,
καρδιοτονωτικό, αποχρεμπτικό και επουλωτικό των τραυμάτων.
Σκόρδο
Το σκόρδο είναι ιθαγενές στις στέπες της κεντρικής Ασίας, αλλά καλλιεργήθηκε από πολύ νωρίς και στις μεσογειακές χώρες.
Ακόμα και οι Αιγύπτιοι γνώριζαν το τονωτικό αυτό ορεκτικό.
Ο Αριστοφάνης έβλεπε στο σκόρδο ένα σύμβολο σωματικής δύναμης. Οι θεοί όμως το περιφρονούσαν για τη μυρωδιά του και κανένας πιστός δεν μπορούσε να πατήσει σε ναό όταν είχε φάει σκόρδο.
Ο Διοσκορίδης αναφέρει μια άγρια ποικιλία σκόρδου πού ονομάζει «οφιόσκορδον» και της αποδίδει διάφορες ιδιότητες:
πρόκληση δίψας, αποβολή της ταινίας του εντέρου, θεραπεία για δαγκώματα από σκύλους, φίδια, κλπ.
Σε ανάμιξη με μέλι το σκόρδο χρησιμοποιούνταν για τη λέπρα και τα εκζέματα.
Σπαράγγι
Ο Διοσκορίδης το ονόμαζε «πετραίο ασπάραγγο».
Συνιστούσε αφέψημα ρίζας σπαραγγιού για να βελτιωθεί η ροή των ούρων, για τη θεραπεία των προβλημάτων των νεφρών, του ίκτερου και της ισχιαλγίας.
Οι Ιπποκρατικοί το συνιστούσαν ως συλληπτικό ή ως αντιδιαρροϊκό φάρμακο.
Στομαχοβότανο - δίκταμο
Οι γιατροί το έδιναν με ξύδι στους σπληνοπαθείς και με κρασί σ' αυτούς που υπόφεραν από το συκώτι.
Το βότανο κάνει καλό στους πόνους του στομαχιού, εκκενώνει την κύστη και επιδρά στα ερεθισμένα μάτια.
Στη σύγχρονη λαϊκή ιατρική το έγχυμα του φυτού συνιστάται για το έλκος του στομαχιού, γι’ αυτό και λέγεται «στομαχοβότανο».
Στόρακας
Σαν θυμίαμα είχαν οι αρχαίοι την αρωματική γόμα του στόρακα , ενός θάμνου με χνουδωτά φύλλα και άσπρα λουλούδια σαν της κυδωνιάς.
Ο Ηρόδοτος συνάντησε τη γόμα αυτή στην Αραβία, όπου την έκαιγαν για να διώξουν από τα δέντρα «φτερωτά φίδια». Αυτά τα φτερωτά φίδια ασφαλώς θα ήταν ακρίδες.
Στην αρχαία Ελλάδα το στοράκι χρησιμοποιούνταν σαν φάρμακο για το βήχα και το άσθμα (Διοσκορίδης).
Στη μυθολογία, ο στόρακας κατάγεται από την Κρήτη. Πρωτοφυτεύτηκε στην ηπειρωτική Ελλάδα, στην Αλίαρτο, όταν κατάφυγε εκεί ο κρητικός ήρωας Ραδάμανθυς
Σχίνος
Είναι είδος φιστικιάς πού έδινε ακόμα και στα παλιά χρόνια ένα διαφανές ρετσίνι.
Στη Χίο, σήμερα παράγεται από μια ποικιλία του φυτού η γνωστή μας μαστίχα.
Στην αρχαιότητα η μαστίχα χρησίμευε για καλλυντικούς σκοπούς, για να κολλούν τα βλέφαρα των ματιών.
Τορδύλιον
Στα κράσπεδα των δρόμων συναντούμε συχνά την καυκαλίδα ή μοσχολάχανο, ένα κοινό μεσογειακό φυτό.
Από τα χρόνια του Διοσκορίδη ήταν γνωστό σαν «τορδύλιον».
Οι γιατροί της αρχαιότητας συνιστούσαν το ζουμί του βλαστού, ανακατεμένο με γλυκό κρασί, για τις αρρώστιες των νεφρών, έπρεπε όμως να παίρνεται για 10 μέρες.
Υοσκύαμος
Σύμφωνα με τον μύθο, η ανακάλυψη του υοσκύαμου οφείλεται στον Ηρακλή.
Οι Ιπποκρατικοί έδιναν τους σπόρους του παραισθησιογόνου αυτού φυτού, ανακατεμένους με κρασί, για τον πυρετό,
τον τέτανο και για παραλύσεις που παρουσιάζονταν μετά από τοκετό.
Ο Διοσκορίδης χαρακτηρίζει αυτό το δύσμορφο και υπνωτικό βότανο σαν ακατάλληλο και το δίνει μόνο για παυσίπονο.
Χαμολεύκη ή βηχάνι
Σήμερα αποτελεί συστατικό για πολλά αντιβηχικά φάρμακα, και την ταυτίζουμε με το «βήχιον» του Διοσκορίδη, δηλαδή φάρμακο για το βήχα.
Το φυτό το χρησιμοποιούσαν ακόμα και οι Ιπποκρατικοί σε αρρώστιες του αναπνευστικού συστήματος δίνοντας τη ρίζα του ανακατεμένη με μέλι και γάλα.
Χαμομήλι
Είναι ένα βότανο με πολύπλευρη δράση.
Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι το χρησιμοποιούσαν ως αντιπυρετικό στους διαλείποντες πυρετούς (Γαληνός), ο Διοσκουρίδης το θεωρούσε εμμηναγωγικό
και ο Ιπποκράτης το συνιστούσε σε υστερίες και λευκόρροια.
Έχει ιδιότητες αντιφλογιστικές και σπασμολυτικές.
Χολοκούκι
Είναι ένας μικρός θάμνος με μακρουλά φύλλα, άσπρα λουλούδια, και κόκκινους καρπούς.
Ίσως είναι η «χαμελαία» του Διοσκορίδη, που την ονομάζει και «κνιδικόν κόκκον», γιατί όπως μας λέει,
το άγαλμα της Αφροδίτης της Κνίδου ήταν στολισμένο με στεφάνι από χολοκούκι.
Με τους καρπούς του φυτού έφτιαχναν το «κνιδικόν έλαιον», που ήταν καθαρκτικό.
http://www.inout.gr/showthread.php?t=36327
Η Πυθία, είχε κάποτε εκμυστηρευθεί στον Απόλλωνα ότι η ρίζα του χρένου άξιζε το βάρος της σε χρυσό και ο μύθος μάλλον αφορούσε μια πολύ σωστή λαϊκή σοφιστεία. Αν και δεν υπάρχουν αναφορές όσον αφορά τη χρήση του στις γαστρονομικές απολαύσεις της εποχής, τα μπαχαρικά και μυρωδικά εκτιμούνταν ιδιαίτερα στην Αρχαία Ελλάδα. Επίσης έχουν διασωθεί μαρτυρίες όσον αφορά τη συστηματική καλλιέργεια και χρήση του ως θεραπευτικό βότανο (medicinal plant) με ανάλογες αναφορές ως «άγριο ραπανάκι», «άγριος ράφανος» και «αμοράκια» από Διοσκουρίδη, Πλίνιο και Κάτωνα. Κατά το μεσαίωνα, ρίζα και φύλλωμα του φυτού χρησιμοποιούνταν εντατικά για θεραπευτικούς σκοπούς, ενώ η ρίζα του προστίθετο ως καρύκευμα για το κρέας και το ψάρι σε χώρες όπως η Γερμανία, η Σκανδιναβία και η Μεγάλη Βρετανία.
Η ιδιαιτερότητα του χρένου έγκειται στα γλυκοσινολικά οξέα, καθώς και το βασικό παράγωγο αποδόμησης αυτών από το ένζυμο μυροσινάση. Τα δύο συστατικά έρχονται σε επαφή με την κοπή της ρίζας και παράγουν ισοθειοκυανικό αλλύλιο (σιναπέλαιο), το οποίο ευθύνεται για την πικάντικη νότα στα φαγητά όπου προστίθεται τρίμμα της ρίζας, ενώ τα γλυκοσινολικά οξέα και οι φαινολικές ενώσεις αντιπροσωπεύουν την πολύπλευρη θεραπευτική δράση του βοτάνου. Άλλα συστατικά του χρένου αφορούν το πλούσιο μικροθρεπτικό του φορτίο με βιταμίνες Β, C και καροτίνη (προβιταμίνη Α), και ανόργανα στοιχεία όπως σίδηρο, κάλιο, μαγνήσιο και ασβέστιο.
Στη μαγειρική το χρένο συνοδεύει κυρίως το ψητό βοδινό και τα λιπαρά ψάρια. Είναι το βασικό συστατικό για τη διάσημη σως (horseradish) . Ωστόσο, πέρα από την πικάντικη γεύση του το χρένο συμβάλλει στη συντήρηση του κρέατος και του ψαριού χάρις στις βακτηριοστατικές και αντισηπτικές του ιδιότητες. Στην Ιαπωνία το χρένο έχει προοδευτικά αντικαταστήσει και το φυτό Wasabia japonica στην ομώνυμη σάλτσα λόγω της σπανιότητας του στη φύση.
Το χρένο ήταν από παλιά πολύ διαδεδομένο ως γιατρικό, καρύκευμα και λαχανικό αλλά στη συμβατική ιατρική δεν είχε ως τώρα μεγάλη σημασία. Το φυτό έχει έντονη μυρωδιά και γεύση και ακόμα και το κόψιμο της ρίζας μπορεί να ερεθίσει τα μάτια. Σημαντικά συστατικά είναι το σιναπέλαιο και οι γλυκοζίτες του σιναπέλαιου, τα φλαβονοειδή, η ασπαραγίνη και η βιταμίνη C, τα οποία δρουν κυρίως αντιμικροβιακά και βακτηριοκτόνα. Στο φυτό αυτό αποδίδονται εφιδρωτικές, αντιρρευματικές, διουρητικές και ορεκτικές ιδιότητες. Η καυτερή γεύση της ρίζας του χρένου οφείλεται στην υψηλή περιεκτικότητα σε σιναπέλαια. Υπερβολική κατανάλωσή της μπορεί να προκαλέσει κολικούς.
Το χρένο χρησιμοποιείται στη θεραπευτική κυρίως λόγω της διουρητικής και χωνευτικής του δράσης. Πρέπει επίσης να υπογραμμιστεί η οφειλόμενη στις εφιδρωτικές ιδιότητες ενέργεια αυτού του φυτού σε περίπτωση καταρροής της άνω αναπνευστικής οδού καθώς και σε περίπτωση πυρετού, κρυολογημάτων και γρίπης. Χρησιμοποιείται επιπλέον και ως βοηθητική θεραπεία για λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος. Πίνετε δύο έως τρεις φορές την ημέρα 1 κουταλάκι μείγματος από τριμμένη ρίζα και μέλι σε αναλογία 1:1.
Οι ρίζες συνοδεύονται πάντα από ξύδι για τον εξής λόγο. Ενώ από μόνες τους δεν έχουν κάποια ιδιαίτερη οσμή ή γεύση, εάν αλεσθούν ή συνθλιβούν, παράγεται ένα έλαιο που τους δίνει πλούσιο άρωμα και καυτή γεύση. Παράλληλα όμως, με το άλεσμα των ριζών απελευθερώνεται ένα αέριο που ερεθίζει τα ρουθούνια και τα πνευμόνια και προκαλεί κλάμα. Το αέριο αυτό αποτελεί αμυντικό μηχανισμό του φυτού που ενεργοποιείται όταν απειλείται. Προσθέτοντας στις τριμμένες ρίζες ξύδι αφενός σταματάει αυτή η χημική αντίδραση αφετέρου σταθεροποιείται το έλαιο που δίνει στο φυτό το άρωμα και τη γεύση του.
http://votanakaifisi.blogspot.gr/
Ο Ιπποκράτης υποστηρίζει πως η τροφή μπορεί να γίνει και φάρμακο. Τα βότανα χρησιμοποιήθηκαν σε θεραπευτικές πρακτικές ως φαρμακευτικά είδη αλλά και ως φορείς της θεϊκής ευλογίας. Οι αρχαίοι Θεοί συνδέθηκαν με τα φυτά και τα δέντρα: Δάφνη - Απόλλωνας, Μαρούλι - Άδωνις ,Λεύκη - Δίας, Ελιά - Αθηνά.
Σημαντικός ήταν ο ρόλος των φυτών στον πόλεμο, αφού οι πληγές των πολεμιστών γιατρεύονταν με βότανα. Η ίδια η θεά Αφροδίτη έψαξε στην Κρήτη και έκοψε δίκταμο για να γιατρέψει το λαβωμένο Αινεία που ο μύθος λέει ότι ήταν γιος της.
Ο διαχωρισμός ανάμεσα στην τροφή και το φάρμακο ήταν δύσκολη υπόθεση. Οι περισσότεροι γιατροί συμφωνούσαν με την άποψη του Ιπποκράτη ότι η τροφή είναι ταυτόχρονα και φάρμακο. Σύμφωνα με τις αντιλήψεις τους υπήρχαν βότανα που αδυνάτιζαν όπως τα σκόρδα, τα κάρδαμα, τα πράσα. Η ρίγανη, η μέντα, ο δυόσμος, το φλισκούνι, η θρούμπα, το θυμάρι προσφέρονταν χλωρά, πριν ξεραθούν, γιατί αν ξεραθούν μετατρέπονται σε φάρμακα.
ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΛΑΤΡΕΙΑ
Η Ελληνική Μυθολογία, η οποία ερμηνεύει κοινωνικά και ψυχολογικά φαινόμενα δια μέσου των μύθων, είναι πλούσια θεματολογικά από μύθους που έχουν σχέση με τα φυτά και αναδεικνύουν την τάση του ανθρώπου να ασχολείται και να ερευνά το φυσικό περιβάλλον, τμήμα του οποίου αποτελεί
και ο ίδιος. Αναφέρουμε μερικούς χαρακτηριστικούς μύθους:
• Θεοποίηση της Χλωρίδος, ως θεάς της βλάστησης
• Δήμητρα, η θεά της Γεωργίας
• Αρπαγή της Ευρώπης από το Δία και η τέλεση του γάμου τους κάτω από τον πλάτανο της Γόρτυνας
• Ο Προμηθέας μετέφερε την κλεμμένη φωτιά στους ανθρώπους κρυμμένη μέσα σ' ένα ξερό βλαστό από το φυτό Νάρθηκα.
• Ο Νάρκισσος
• Η Μίνθη ή Μέντα, νύμφη του Άδη και ερωμένη του Πλούτωνα
Στην τέχνη τα φυτά κατέχουν ξεχωριστή θέση όπως και στη λατρεία.
• Παραστάσεις κρίνων διακοσμούσαν το ανάκτορο της Κνωσσού
• Από μαρτυρίες γνωρίζουμε ότι η αναπαράσταση της φτώχειας γινόταν από γυναίκα μέσα σε κουρέλια δίπλα σε ένα βασιλικό.
• Στη χριστιανική λατρεία ο κρίνος είναι σύμβολο της αναγέννησης και αφιερώνεται στην Παναγία.
Θεραπευτικά φυτά στην αρχαιότητα
Αβρουνιές : Ανήκουν στα βότανα του Κένταυρου Χείρωνα, που ο Διοσκορίδης ονομάζει αγριόκλημα και συνιστά τους καρπούς του για τις φακίδες και τους λεκέδες του δέρματος. Στη σημερινή ομοιοπαθητική, από τη ρίζα της αβρουνιάς, εξάγεται μια ουσία που γιατρεύει τα εγκαύματα του ήλιου.
Αγιάννης : Είναι ψηλό φυτό με δυνατή μυρωδιά, πού φυτρώνει στα βουνά. Στα νεώτερα χρόνια το μεταχειρίζονταν για να κάνουν μοσχάτο το κρασί. Το επιστημονικό όνομα του είδους (Salvia sclarea) προέρχεται από το λατινικό clarus, πού σημαίνει καθαρό, πράγμα πού δείχνει ότι το χρησιμοποιούσαν για τα μάτια. Όταν βάλουμε ένα σπόρο του φυτού κάτω από το βλέφαρο δημιουργείται μια κολλώδης ουσία πού βοηθά αποτελεσματικά στην αποβολή κάθε ξένου σώματος από το μάτι.
Αγκαθιά ή Παπαδίτσα : Ήταν γνωστή στην αρχαιότητα με το όνομα “ηρύγγιον”. Πιθανόν το όνομα να προέρχεται από την ερυγή (ρέψιμο), αφού ο Διοσκορίδης και ο Θεόφραστος συνιστούσαν τη ρίζα του για τα φουσκώματα του στομαχιού.
Αγριοκαπαριά : Οι τοξικές ιδιότητες της αγριοκαππαριάς ή ψόφου ήταν γνωστές στους αρχαίους πού τη χρησιμοποιούσαν σαν δόλωμα για τα ζώα. Τα φύλλα, όπως αναφέρει ο Διοσκορίδης, τα έκαναν μικρά ψωμάκια και τα έδιναν στ' αδέσποτα σκυλιά, στις αλεπούδες και στους λύκους. Όταν τα έτρωγαν τα ζώα πάθαιναν παράλυση στα πόδια τους.
Αμάρανθος : Χρησιμοποιούνταν για φάρμακο των ματιών και των αυτιών, ενώ τα φύλλα του μέσα σε κρασί τα έπαιρναν για την ταινία του εντέρου.
Αμυγδαλιά : Στην αρχαιότητα το δέντρο ήταν γνωστό με τα ονόματα αμυγδαλέα, αμυγδάλη, αμύγδαλος ο δέκαρπος κ.α. Θεωρείται σύμβολο της ξαναγεννημένης φύσης μετά τον πρόσκαιρο χειμερινό θάνατο. Λένε πως ο βασιλιάς της Θράκης Σίθωνας είχε μια θυγατέρα, τη Φυλλίδα, που θέλησε να την παντρέψει με το Δημοφώντα, γιο του ήρωα Θησέα. Ο Δημοφώντας φεύγοντας για μακρινό ταξίδι της υποσχέθηκε πως γρήγορα θα γυρνούσε να την πάρει. Η Φυλλίδα τον αποχαιρέτησε και περίμενε. Πέρασαν πολλά χρόνια και ο Δημοφώντας δεν γύρισε. Απελπισμένη η βασιλοπούλα που τον έχασε για πάντα πήγε και κρεμάστηκε σ΄ ένα δέντρο. Το δέντρο κράτησε την ψυχή της άμοιρης κόρης κι από τότε δεν ξανάβγαλε φύλλα ούτε άνθισε πια. Κάποτε με τα χιόνια του Γενάρη γύρισε ο γιος του Θησέα. Σαν έμαθε τον τραγικό χαμό της αγαπημένης του πήγε, αγκάλιασε το δέντρο και αυτό άρχισε να βγάζει τρυφερά φύλλα και άνθη. Η ψυχή της βασιλοπούλας ένιωσε χαρά με το γυρισμό του Δημοφώντα μα δεν ξαναπήρε την ανθρώπινη μορφή της. Έμεινε δέντρο και κάθε χρόνο το Γενάρη, στολίζεται με κάτασπρα λουλούδια.
Στην Ελλάδα καλλιεργείται από την αρχαιότητα, αφού από τότε ήταν γνωστές οι φαρμακευτικές ιδιότητές της. Ο Έλληνας γιατρός του 1ου μ. Χ. αιώνα Διοσκορίδης αναφέρει πως το αμυγδαλέλαιο το χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι ως φάρμακο καθώς και για την παραγωγή μύρου. Ο Θεόφραστος κάνει λόγο για τη χρήση της ρητίνης του δέντρου στη φαρμακευτική. Ο Ιπποκράτης αναφέρει το αμύγδαλο ως πολύτιμο βοηθό της ιατρικής, ενώ ο Αριστοτέλης εξαίρει τους χυμούς των ανθών του ως τροφή των μελισσών.
Αντράκλα : Είναι αυτοφυής στην Ελλάδα και σκεπάζει το καλοκαίρι με τα ανθεκτικά στη ξηρασία σαρκώδη φύλλα της, τα ακαλλιέργητα μέρη. Οι αρχαίοι γιατροί είχαν αναγνωρίσει στα φύλλα της δροσιστικές ικανότητες. Ο Διοσκορίδης συνιστά την “ανδράχνη”, όπως την ονομάζει, για τον πονοκέφαλο, το έλκος του στομαχιού, τα νοσήματα της κύστης και της σπλήνας, για την καούρα του στομαχιού και για τα μάτια. Στην λαϊκή ιατρική, η αντράκλα θεωρείται ακόμα και σήμερα σαν διουρητική και χρήσιμη στις χολολιθιάσεις.
Ανωνίδα : Ήταν φάρμακο για τα δόντια. Βρασμένη με ξύδι χρησιμοποιούνταν σαν καταπραϋντικό του πονόδοντου, σύμφωνα με τον Διοσκορίδη.
Απήγανος : Ήταν φημισμένος σαν αντίδοτο στα δαγκώματα των φιδιών και άλλων δηλητηριάσεων, αλλά και σαν αποτελεσματικό φάρμακο για τη δύσπνοια σύμφωνα με το Διοσκορίδη. Οι Ιπποκράτειοι χρησιμοποιούσαν τον απήγανο για την υστερία, ενώ κατά τον Ιπποκράτη ήταν το κύριο συστατικό του περίφημου αντίδοτου στο δηλητήριο του Μιθριδάτη. Ό Αθηναίος λεει πώς οι καλεσμένοι του Κλέαρχου από την Ηράκλεια έτρωγαν προληπτικά απήγανο γιατί ήξεραν ότι ο τύραννος είχε σκοπό να τους δηλητηριάσει με ακόνιτον.
Αριστολοχία : Η λέξη αριστολοχία σημαίνει “άριστη γέννα” και αναφέρεται στη παραδοσιακή χρήση του νωπού χυμού του φυτού για την πρόκληση τοκετού και την αποτροπή μολύνσεων μετά τη γέννα. Ο Θεόφραστος αναφέρει ότι το φυτό χρησιμοποιούνταν για να θεραπεύει ανωμαλίες της μήτρας, δείγματα ερπετών και έλκη στο κεφάλι.
Ασφόδελος Στον άλλο κόσμο, o Άδης υποδέχεται τις αδύνατες μορφές των πεθαμένων στον “ασφοδελό λειμώνα”, ένα έρημο λιβάδι όπου φυτρώνουν σπερδούκλια. Σ' αυτό το περιβάλλον ταιριάζει το ωχρό λουλούδι του φυτού. Σ' ένα από αυτά τα λιβάδια, γεμάτα από ασφόδελους, όπως τα βλέπουμε και σήμερα σε απέραντες εκτάσεις στους λόφους και στις ακτές, συναντήθηκαν και οι ψυχές των ηρώων πού είχαν πέσει στην Τροία (Όμηρος, Όδ. 11.539-24.3). Τα χειμωνιάτικα γυμνά κοτσάνια του ασφόδελου τα σύγκριναν οι ποιητές με τις στρατιές των ψυχών πού περιφέρονταν στις όχθες του Αχέροντα. Η δυσάρεστη μυρωδιά του φυτού, μαζί με τ’ άχαρα λουλούδια, ασφαλώς είχαν σχέση με τον ωχρό θάνατο και το λυκόφως του κάτω κόσμου. Το γεγονός ότι οι ρίζες του φυτού έχουν άμυλο, πού είναι μια θρεπτική τροφή, ίσως να έκαναν τους αρχαίους να πιστεύουν ότι φυτεύοντας ασφόδελους στα νεκροταφεία προσφέρανε στους νεκρούς μια έστω και πενιχρή τροφή στην τελευταία κατοικία τους. Ο ασφόδελος δεν τρώγεται από τα πρόβατα και τις κατσίκες γιατί οι βλαστοί του έχουν μικρές κρυστάλλινες βελόνες. Αυτό εξηγεί τη μεγάλη εξάπλωση του φυτού.
Ο ασφόδελος ο κοίλος, με τα ωραία του άσπρα λουλούδια και τα λεπτά φύλλα, ίσως να είναι το άλλο είδος πού στόλιζε τα Ηλύσια Πεδία, εκείνη τη χώρα των νεκρών στην ήπια δυτική πλευρά της γης, όπου πήγαιναν μόνο οι γιοι των θεών και των ηρώων πού είχαν πέσει σε μάχες.
Στην Ελλάδα συναντάμε πέντε είδη. Σύμφωνα με το Θεόφραστο οι κόνδυλοι, οι βλαστοί και τα σπέρματα τρώγονται. Κατά τον Όμηρο τα Ηλύσια Πεδία, κατοικία των νεκρών στην Ελληνική μυθολογία, καλύπτονται από ασφόδελους. Τα φύτευαν στους τάφους και συχνά τα συνέδεαν με την Περσεφόνη. Αυτή η σχέση τους με το θάνατο πιθανόν να οφειλόταν στο γκριζωπό χρώμα των φύλλων του και στα κιτρινωπά άνθη, χρώματα που συμβόλιζαν τη μελαγχολία του κάτω κόσμου και τη χλωμάδα του θανάτου.
Αχίλλειον : Το όνομα της οφείλεται στον Αχιλλέα, που όταν τραυματίστηκε από το δηλητηριασμένο δόρυ του Πάρι στον πόλεμο της Τροίας, η θεά Αφροδίτη τον συμβούλεψε να δέσει την πληγή του μ' αυτό το φυτό για ν' ανακουφιστεί. Και πραγματικά, η αχιλλεία είναι αποτελεσματικό φάρμακο για τις πληγές που έγιναν από ατσάλι. Γι αυτό, αργότερα, ο Διοσκουρίδης τη χρησιμοποιούσε για αιμοστατικό. Στην Ελλάδα υπάρχουν 24 αυτοφυή είδη με το όνομα αχιλλεία, που είναι κοινώς γνωστά ως χιλιόφυλλα ή αγριαψυθιές.
Αψίνθιον ή αψιθιά : Ένα από τα γνωστότερα και τα πιο πικρά φαρμακευτικά φυτά, αλλά και από τα πιο αρωματικά από την εποχή του πατέρα της Ιατρικής Ιπποκράτη. Οι Αρχαίοι Έλληνες την ονόμαζαν “Αρτεμισία”, την είχαν αφιερώσει στην θεά Άρτεμη και, όπως φαίνεται, τη χρησιμοποιούσαν οι παρθένες της εποχής εκείνης για εμμηναγωγό, ενώ μουσκεμένη σε λευκό κρασί για την αντιμετώπιση του τετάνου.
Το διαβάσαμε από το: Τα βότανα στην αρχαία ιατρική. http://thesecretrealtruth.blogspot.com/2012/11/blog-post_9138.html#ixzz3mizHMXtr
ΠΗΓΗ http://thesecretrealtruth.blogspot.com/
Αρχαία Φάρμακα και Βότανα
Eureka, Il genio delgi antichi, 208, Electa Napoli, Italia 2005
Ομοιοπαθητικά φάρμακα. Θέμα: το καρπούζι, από τον Διοσκουρίδη. Νεάπολη, Εθνική Βιβλιοθήκη.
Τα διάφορα φυτά στην αρχαιότητα εκτός από το να καλύπτουν τις διατροφικές ανάγκες των ανθρώπων, χρησιμοποιούνταν επίσης στον καλλωπισμό, αλλά και στην παραγωγή διαφόρων φαρμακευτικών σκευασμάτων. Οι Μινωίτες και οι Μυκηναΐοι χρησιμοποιούσαν ρίζες, ξύλα, φλοιούς, άνθη, βλαστούς, καρπούς, σπόρους, έλαια και ρητίνες από διάφορα φαρμακευτικά φυτά και βότανα τα οποία φύονταν στην Ελλάδα. Ταυτόχρονα πραγματοποιούσαν εισαγωγή πρώτων υλών φυτικής προέλευσης, εξάγοντας παράλληλα δικά τους αρωματικά και φαρμακευτικά προϊόντα. Πολλά μάλιστα από τα προϊόντα αυτά πέρα από το φαρμακευτικό, θρησκευτικό και τελετουργικό ρόλο τους, χρησιμοποιούνταν επίσης και σε διάφορες μαγείες. Ο ελλαδικός χώρος λόγω της συστάσεως του εδάφους, της φυσικής του διαμόρφωσης, αλλά και του κλίματός του, διέθετε πλουσιότατη χλωρίδα από την αρχαιότητα, με την Κρήτη να αποτελεί έναν βοτανολογικό παράδεισο.
Οι Μινωίτες (2500-1400 π.Χ.) γνώριζαν τις φαρμακευτικές και αρωματικές ιδιότητες των φυτών και εκμεταλλεύονταν την πλούσια βλάστηση του νησιού για την παρασκευή αρωμάτων, αλοιφών, καλλυντικών και φαρμάκων. Στις πήλινες πινακίδες μάλιστα της γραμμικής Β περιλαμβάνονται διάφορα φαρμακευτικά και αρωματικά φυτά, όπως ο κορίανδρος (κόλιαντρο), η κύππερις, το σφάκον ή αλελίσφακον του Διοσκουρίδου (φασκομηλιά), το κρίταμον ή Κρίθμον το παράλιον, η μαστίχη από τη ρητίνη της τερεμίνθου, το φοινίκιον ή λάδανον από το φυτό Κίστος ο κρητικός (αγριοροδανιά ή μεταξόχορτο). Επίσης οι Μινωίτες χρησιμοποιούσαν τον κρόκο τον ήμερο, τον κρίνο, τη μυρτιά, την ίριδα, τη μαντζουράνα, το μάραθο, τον άνηθο, τον ασπάλαθο, τη Μήκωνα την υπνοφόρο, τον Στύρακα τον φαρμακευτικό, τον κέδρο, το κυπαρίσσι, το ελαιόλαδο και πολλά άλλα.
Οι Μυκηναΐοι μεταξύ άλλων χρησιμοποιούσαν την κύπερη, το φασκόμηλο, το κύμινο, τον κορίανδο, την ίριδα, το μάραθο, τη μαντζουράνα, το γλυκάνισο, τη μυρτιά, το ελαιόλαδο, ενώ ο Όμηρος αναφέρει διάφορα αρωματικά έλαια, καλλυντικά και φαρμακευτικά σκευάσματα.
Στην ελληνική μυθολογία γίνονται αναφορές σε διάφορα φαρμακευτικά και θαυματουργά βότανα, όπως για παράδειγμα σ' αυτό με το οποίο ο μάντης Πολύιδος ανέστησε το Γλαύκο, γιο του βασιλιά Μίνωα. Στην Οδύσσεια αναφέρεται πως η Κίρκη έριξε μέσα στο κρασί των συντρόφων του Οδυσσέα μαζί με άλλα συστατικά και διάφορα κακά βότανα, τα λυγρά φάρμακα, τα οποία προκαλούσαν αμνησία, για να τους κάνει να λησμονήσουν την πατρίδα τους, ενώ με φάρμακο άλειψε τους συντρόφους για να τους επαναφέρει πάλι στην ανθρώπινη μορφή τους. Ο Ερμής ήταν αυτός που είχε δώσει μόλις πριν στον Οδυσσέα ένα βότανο, το μώλυ, το αντίδοτο των λυγρών φαρμάκων, για να τον προστατέψει από τη μαγεία της Κίρκης. Όμως και οι μεγάλοι γιατροί της αρχαιότητας, όπως ο Ιπποκράτης και ο Γαληνός μιλούν για τη σημασία της διαίτης και των βοτάνων στην πρόληψη και τη θεραπεία των διαφόρων ασθενειών.
Γενικά από την εποχή του Ομήρου ήδη αναφέρονται φάρμακα ανδροφόνα ή θυμοφθόρα, δηλαδή δηλητηριώδη βότανα με τα οποία επάλειφαν τα βέλη ή δηλητηρίαζαν την τροφή, φάρμακα ήπια ή οδυνήφατα τα οποία ήταν παυσίπονα, αλλά και φάρμακα λυγρά τα οποία προκαλούσαν αμνησία, καθώς και το μώλυ, από το μωλύω που σημαίνει αφανίζω, ως αντίδοτο των λυγρών φαρμάκων. Στον Όμηρο αναφέρεται επίσης το νηπενθές, με φαρμακοδυναμική δράση, ως κατευναστικό και παυσίλυπον, καθώς και ένα είδος γάζας η ονομαζόμενη σφενδόνη από καλοστριμμένο μαλλί προβάτου για να περιδένονται τα τραύματα.
Πολλοί αρχαίοι συγγραφείς, όπως ο Ηρόδοτος, ο Θεόφραστος, ο Ιπποκράτης, ο Διοσκουρίδης και άλλοι αναφέρουν λεπτομέρειες σε σχέση με αρώματα, αλοιφές, καλλυντικά και φάρμακα των οποίων η παρασκευή στηρίζονταν σε φαρμακευτικά και αρωματικά φυτά και βότανα.
Περισσότερες Εικόνες
Eureka, Il genio delgi antichi, 208, Electa Napoli, Italia 2005
Ομοιοπαθητικά φάρμακα. Κόλιανδρος και καπνός-χόρτο, από τον Διοσκουρίδη. Νεάπολη, Εθνική Βιβλιοθήκη.
Eureka, Il genio delgi antichi, 208, Electa Napoli, Italia 2005
Ομοιοπαθητικά φάρμακα. Κενταύριο φυτό μεγαλύτερο ή μικρότερο, από τον Διοσκουρίδη. Νεάπολη, Εθνική Βιβλιοθήκη.
Eureka, Il genio delgi antichi, 208, Electa Napoli, Italia 2005
Ομοιοπαθητικά φάρμακα, από τον Διοσκουρίδη. Νεάπολη, Εθνική Βιβλιοθήκη.
Eureka, Il genio delgi antichi, 209, Electa Napoli, Italia 2005
Ομοιοπαθητικά φάρμακα. Ο μανδραγόρας, από τον Διοσκουρίδη. Νεάπολη, Εθνική Βιβλιοθήκη.
Eureka, Il genio delgi antichi, 209, Electa Napoli, Italia 2005
Ίρις και βιολέτα αρωματική, από τον Διοσκουρίδη. Ομοιοπαθητικά φάρμακα. Νεάπολη, Εθνική Βιβλιοθήκη.
Eureka, Il genio delgi antichi, 211, Electa Napoli, Italia 2005
Ομοιοπαθητικά φάρμακα από τον Διοσκουρίδη.
Eureka, Il genio delgi antichi, 211, Electa Napoli, Italia 2005
Ομοιοπαθητικά φάρμακα από τον Διοσκουρίδη.
Η. Βολανάκης, "Αρχαία Ελληνική Τεχνολογία και Τεχνική","Φαρμακευτικά και Αρωματικά Φυτά στον Αρχαίο Ελληνικό Κόσμο", Πρακτικά Συνεδρίου, 343-369,
Ελελίσφακος ο Φαρμακευτικός (Salvia Officinalis).
Η. Βολανάκης, "Αρχαία Ελληνική Τεχνολογία και Τεχνική","Φαρμακευτικά και Αρωματικά Φυτά στον Αρχαίο Ελληνικό Κόσμο", Πρακτικά Συνεδρίου, 343-369,
Δάφνη η Ευγενής (Laurus Nobilis).
Η. Βολανάκης, "Αρχαία Ελληνική Τεχνολογία και Τεχνική","Φαρμακευτικά και Αρωματικά Φυτά στον Αρχαίο Ελληνικό Κόσμο", Πρακτικά Συνεδρίου, 343-369,
Κίστος ο Κρητικός (Cistus Creticus).
Η. Βολανάκης, "Αρχαία Ελληνική Τεχνολογία και Τεχνική","Φαρμακευτικά και Αρωματικά Φυτά στον Αρχαίο Ελληνικό Κόσμο", Πρακτικά Συνεδρίου, 343-369,
Κόνυζα η Βαρύοσμος (Inula Graveolens).
http://www.noesis.edu.gr/aet/thematic_areas/p331.html
Ίρις και βιολέτα αρωματική, από τον Διοσκουρίδη. Ομοιοπαθητικά φάρμακα. Νεάπολη, Εθνική Βιβλιοθήκη.
Eureka, Il genio delgi antichi, 211, Electa Napoli, Italia 2005
Ομοιοπαθητικά φάρμακα από τον Διοσκουρίδη.
Eureka, Il genio delgi antichi, 211, Electa Napoli, Italia 2005
Ομοιοπαθητικά φάρμακα από τον Διοσκουρίδη.
Η. Βολανάκης, "Αρχαία Ελληνική Τεχνολογία και Τεχνική","Φαρμακευτικά και Αρωματικά Φυτά στον Αρχαίο Ελληνικό Κόσμο", Πρακτικά Συνεδρίου, 343-369,
Ελελίσφακος ο Φαρμακευτικός (Salvia Officinalis).
Η. Βολανάκης, "Αρχαία Ελληνική Τεχνολογία και Τεχνική","Φαρμακευτικά και Αρωματικά Φυτά στον Αρχαίο Ελληνικό Κόσμο", Πρακτικά Συνεδρίου, 343-369,
Δάφνη η Ευγενής (Laurus Nobilis).
Η. Βολανάκης, "Αρχαία Ελληνική Τεχνολογία και Τεχνική","Φαρμακευτικά και Αρωματικά Φυτά στον Αρχαίο Ελληνικό Κόσμο", Πρακτικά Συνεδρίου, 343-369,
Κίστος ο Κρητικός (Cistus Creticus).
Η. Βολανάκης, "Αρχαία Ελληνική Τεχνολογία και Τεχνική","Φαρμακευτικά και Αρωματικά Φυτά στον Αρχαίο Ελληνικό Κόσμο", Πρακτικά Συνεδρίου, 343-369,
Κόνυζα η Βαρύοσμος (Inula Graveolens).
http://www.noesis.edu.gr/aet/thematic_areas/p331.html
Τα φάρμακα στην αρχαία Ελλάδα
Ε. Σκαλτσά
Επίκουρη Καθηγήτρια
Τομέας Φαρμακογνωσίας, Τμήμα Φαρμακευτικής, Πανεπιστημιόπολις, Ζωγράφου, Αθήνα, 157 71.
Με τις πρώτες εκδηλώσεις ζωής επί της γης βρίσκουμε και αδιαμφισβήτητες μαρτυρίες ασθενειών. Η ασθένεια πάντοτε συνόδευε τη ζωή. Σκηνές χαραγμένες σε τοίχους σπηλαίων, σε βράχους, ο τρόπος ταφής των νεκρών κ.ά. αποτελούν μαρτυρίες για τον τρόπο αντιμετώπισης των ασθενειών.
Η αναζήτηση των φαρμάκων άρχισε από το περιβάλλον. Όπως και τα ζώα, ο πρωτόγονος άνθρωπος είχε πολύ ανεπτυγμένο το ένστικτο αυτοπροστασίας. Σταδιακά κυριάρχησε η παρατήρηση και ο συσχετισμός των θεραπευτικών μέσων με συγκεκριμμένες ασθένειες. Αναμφίβολα και η τύχη βοήθησε στην ανακάλυψη των φαρμάκων.
Επίκουρη Καθηγήτρια
Τομέας Φαρμακογνωσίας, Τμήμα Φαρμακευτικής, Πανεπιστημιόπολις, Ζωγράφου, Αθήνα, 157 71.
Με τις πρώτες εκδηλώσεις ζωής επί της γης βρίσκουμε και αδιαμφισβήτητες μαρτυρίες ασθενειών. Η ασθένεια πάντοτε συνόδευε τη ζωή. Σκηνές χαραγμένες σε τοίχους σπηλαίων, σε βράχους, ο τρόπος ταφής των νεκρών κ.ά. αποτελούν μαρτυρίες για τον τρόπο αντιμετώπισης των ασθενειών.
Η αναζήτηση των φαρμάκων άρχισε από το περιβάλλον. Όπως και τα ζώα, ο πρωτόγονος άνθρωπος είχε πολύ ανεπτυγμένο το ένστικτο αυτοπροστασίας. Σταδιακά κυριάρχησε η παρατήρηση και ο συσχετισμός των θεραπευτικών μέσων με συγκεκριμμένες ασθένειες. Αναμφίβολα και η τύχη βοήθησε στην ανακάλυψη των φαρμάκων.
Θεωρώντας την θεραπευτική των πρωτογόνων σαν μια ενότητα, που διήρκεσε εκατοντάδες αιώνες πιστεύεται ότι αρχικά ήταν ενστικτώδης και εμπειρική, έπειτα έγινε δαιμονιακή και ανιμιστική και στην τελευταία φάση της υπήρξε μαγική και θεοκρατική. Θρησκεία και θεραπευτική συνδέθηκαν άρρηκτα σ΄ αυτή την τρίτη φάση και ήταν αποκλειστικά κτήμα των ιερέων. Η άγνοια και η φαντασία καλλιεργούμενη από τις εκάστοτε θρησκευτικές αντιλήψεις γέννησε τον φόβο και δημιούργησε την μαγική και συμπτωματική θεραπευτική. Για χιλιάδες χρόνια, η φαρμακευτική χρήση των φυτών περιορίστηκε σχεδόν αποκλειστικά στη θεραπεία πληγών και τραυμάτων, αφού όλες οι μη τραυματικές παθήσεις αποδίδονταν στις πράξεις των θεών. Ταυτόχρονα πιστευόταν ότι, αφού τα φυτά ήταν δώρα των θεών, το σχήμα των φύλλων, των καρπών ή των ριζών τους ήταν ενδεικτικά του οργάνου του ανθρωπίνου σώματος, που μπορούσαν να θεραπεύσουν, π.χ. θεωρείτο αποτελεσματικό για τις πληγές από τρυπήματα το υπερικό (Hypericum perforatum L.), διότι τα φύλλα του είναι διάτρητα.
Η θεοκρατική αντίληψη για την θεραπευτική υπήρχε σε όλους τους αρχαίους λαούς, ακόμη και στους αρχαίους Έλληνες την προϊπποκρατική περίοδο.
Η θεραπευτική των αρχαίων Ελλήνων εξελίχθηκε σε τρείς περιόδους:
Ι. Προϊπποκρατική περίοδο (3000 π.Χ.-5ο αιώνα π. Χ.): κατά τους τελευταίους αιώνες παρατηρείται μια αλλαγή θεώρησης της θεραπευτικής και οι θεοκρατικές απόψεις αντικαθίστανται από φιλοσοφικές αντιλήψεις.
ΙΙ. Ιπποκρατική (5ος-3ος πΧ. αιών): συμπίπτει με το απόγειο του ελληνικού πολιτισμού
ΙΙΙ. Αλεξανδρινή ή ελληνιστική (3ος π Χ. αιών – 641 μ. Χ.). Σ’ αυτήν εντάσσεται και η ελληνο-ρωμαϊκή περίοδος (146 π. Χ., που υποτάχθηκε η Ελλάδα στους Ρωμαίους έως το 395 μ. Χ., που χωρίστηκε το ρωμαϊκό κράτος σε δυτικό και ανατολικό).
Για τη προϊπποκρατική περίοδο δεν υπάρχουν πολλές συστηματικές μαρτυρίες, αλλά περιοριζόμαστε σε έμμεσες πληροφορίες από επιγραφές, αναθηματικές πλάκες και από μη ιατρικά έργα, όπως τα Ομηρικά και τα Ορφικά έπη.
Στα Ορφικά έπη (6ος π. Χ. αιών) αναφέρονται ο κέδρος, το ψύλλιον (Plantago psyllium- Plantaginaceae), ο κνίκος (Carthamus tinctorius- Compositae), η αγχούσα (Anchusa tinctoria L. – Boraginaceae), ο μανδραγόρας, η ανεμώνη κ.ά.
Στη Θεογονία του Ησίοδου (8ος π Χ. αιών) υπάρχει η πρώτη γραπτή αναφορά για την μήκωνα. Ήδη από τους υστερομινωικούς χρόνους ήταν γνωστή η χρήση του οπίου, όπως μαρτυρεί αγαλματίδιο, που ονομάσθηκε «η θεά των μηκώνων», δεδομένου ότι φέρει στην κεφαλή τρεις καρφίδες ομοιώματα των κωδιών.
Στα Ομηρικά έπη αναφέρονται αρκετά φυτά, όμως με ατελείς περιγραφές επειδή πιθανότατα ο Όμηρος ήταν τυφλός. Τα «ανδροφόνα ή θυμοφθόρα φάρμακα» ήταν δηλητηριώδη βότανα με τα οποία επάλειφαν τα βέλη ή δηλητηρίαζαν την τροφή. Τα «ήπια ή οδυνήφατα φάρμακα» ήταν τα παυσίπονα. Τα «λυγρά ή κακά φάρμακα» ήταν αυτά, που προκαλούσαν αμνησία. Πρόκειται για δρόγες με αντιχολινεργική δράση και εντονότατη ψυχοπληγική επίδραση. ΄Όπως φαίνεται, οι αρχαίοι Έλληνες ήδη από την προκλασσική εποχή γνώριζαν την επίδραση επί του ψυχισμού φυτών με αντιχολινεργικά αλκαλοειδή (πχ. τα Σολανώδη: Datura stramonium, Atropa belladonna, Hyoscyamus niger), τα οποία προκαλούν αμνησία και παραλήρημα. Στην ραψωδία κ΄ της Οδύσσειας αναφέρεται ότι η Κίρκη χρησιμοποιούσε λυγρά φάρμακα, τα οποία έριχνε κρυφά σε ένα χυλώδες ρόφημα «τον κυκεώνα» (από Πράμνειο οίνο, κριθάλευρο και τριμμένο τυρί αιγός), στο οποίο προσέθετε και μέλι για να εξαλείψει την πικρή γεύση των φυτών και το προσέφερε στους συντρόφους του Οδυσσέα.
Το μώλυ (από το ρήμα μωλύω= αφανίζω, αδυνατίζω, παραλύω) ήταν το αντίδοτο των λυγρών φαρμάκων (που το έδωσε ο Ερμής στον Οδυσσέα για να αποφύγει την επίδρασή τους). Είχε μαύρη ρίζα και γαλακτόχροα άνθη, η δε εξόρυξή του ήταν δύσκολη. Πολλές απόψεις έχουν διατυπωθεί σχετικά με την ταυτότητα του φυτού. Κατά τον Θεόφραστο ένα ανάλογο φυτό με το μώλυ του Ομήρου εφύετο στην Κυλλήνη, αλλά η εκρίζωσή του ήταν εύκολη. Σύμφωνα με τον Sprengel, πρόκειται για το Allium nigrum (κρόμμυον το μέλαν), όμως αυτό έχει ρόδινα άνθη. Το μώλυ περιγράφεται και από τον Διοσκουρίδη, ο οποίος το αναφέρει ως αλεξιφάρμακον. Ο Πλίνιος εσφαλμένα θεώρησε το μώλυ ως μανδραγόρα. Κατά τον Matthiolus ήταν είδος κρομμύου. Άλλοι το θεώρησαν είδος σκόροδου (Λιναίος) ή το ταύτισαν με τον μέλανα ελλέβορο, ο οποίος έχει μαύρη ρίζα, άσπρα άνθη, εξορύσσεται δύσκολα και φύεται στα Ασιατικά παράλια. Κατά τον καθ. Εμμανουήλ τα μορφολογικά στοιχεία, που περιγράφει ο Όμηρος για το μώλυ προσομοιάζουν με αυτά της Frittilaria ή της Tulipa. Η πιο σωστή άποψη είναι να αναζητηθεί η ταυτότητα του φυτού σε κάποιο αντιχολινεργικό αντίδοτο, οπότε πρέπει να περιέχει αντιχολινεστεράση (πχ. γαλανθαμίνη, που θεραπεύει την αντιχολινεργική δηλητηρίαση από τα αλκαλοειδή του τροπανίου και υπάρχει σε υψηλά ποσοστά στο Galanthus nivalis).
Ένα άλλο φυτό, που αναφέρεται στην δ΄ ραψωδία της Οδύσσειας είναι το νηπενθές, το οποίο αφενός είχε έντονη φαρμακοδυναμική δράση σε συνέργεια με το κρασί και αφετέρου ήταν κατευναστικόν και παυσίλυπον. Περιγράφεται ως φάρμακο, που καταργούσε την συνειδησιακή επαφή προς τα εξωτερικά ερεθίσματα, καθώς και την μνημονική ανάπλαση των γεγονότων, δεν προκαλούσε όμως σύγχυση και ελάττωση της αντιλήψεως των ερεθισμάτων. Επομένως, είχε καταπραϋντική επίδραση επί ορισμένων σχηματισμών του ρινεγκεφαλικού συστήματος, συντελώντας στη μείωση των κατεχολαμινών και της ακετυλοχολίνης και στην αύξηση της σεροτονίνης, προκαλώντας αμνησία. Η ταυτότητα του φυτού, όπως και για το μώλυ, μέχρι σήμερα δεν είναι σαφώς γνωστή. Ο Θεόφραστος ταυτίζει το νηπενθές του Ομήρου με το χαιρώνειον. Κατά τον Πλίνιο ήταν το ελένιο (Inula helenium L.). O Πλούταρχος και ο Γαληνός το ταυτίζουν με το βούγλωσσο (Anchusa italica Retz.). Ορισμένοι το ταύτισαν με τον μανδραγόρα, άλλοι με την ινδική κάνναβι και τέλος με το όπιο.
Επίσης, στον Όμηρο αναφέρεται ένα είδος γάζας η ονομαζόμενη σφενδόνη από καλοστριμμένο μαλλί προβάτου, με την οποία περιέδεναν τα τραύματα. Η σφενδόνη-επίδεσμος αναφέρεται αργότερα και από τον Ιπποκράτη και από τον Γαληνό.
Προς το τέλος της προϊπποκρατικής περιόδου, η θεραπευτική έπαυσε να έχει ερμητικό χαρακτήρα και να ασκείται μόνο από τους ιερείς, αλλά και οι φιλόσοφοι ασχολήθηκαν με την θεραπευτική, οι οποίοι όμως περιέπιπταν σε διάφορες άσκοπες θεωρίες. Έτσι εμφανίσθηκαν οι φιλόσοφοι-ιατροί.
Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο υπήρχαν ιατρικές Σχολές και πριν από την ιπποκρατική περίοδο (Κυρήνης, Ρόδου, Κρότωνα, Κνίδου κ.ά), όπου οι Ασκληπιάδες δίδασκαν μυστικώς στους απογόνους τους την ιατρική, αλλά σταδιακά την μάθαιναν και ξένοι. Η θεραπευτική διδάσκετο, επίσης, από τους περιοδευτές, που ήταν πλανώδιοι θεραπευτές και από τους ιατροσοφιστές, που δεν ήταν ιατροί, αλλά σοφιστές και εκμεταλλευόταν την αμάθεια και την ευπιστία. Ακόμη υπήρχαν οι στρατιωτικοί ιατροί, οι αλειπτές ή μειγματοπώλες, που εμπορεύοντο φάρμακα, δηλητήρια, καλλυντικά κλπ., οι φαρμακείς ή φαρμακίδες, γυναίκες, που ασχολούντο με τη συλλογή βοτάνων, οι μυροπώλες, που πωλούσαν μύρα, αλοιφές, θυμιάματα κλπ και οι μαιές, γυναίκες καταγόμενες συνήθως από τη Φρυγία και την Θεσσαλία, που εκτός των άλλων ασχολούντο με τα εκτρωτικά φάρμακα.
Ο Ιπποκράτης (460 π. Χ. – 377 ή 356 π. Χ.) έζησε την περίοδο, που μεσουράνησε ο ελληνικός πολιτισμός και χάρις στο έργο του η θεραπευτική απέκτησε δική της υπόσταση ως ανεξάρτητη επιστήμη. Η παρατηρητικότητά του και η κρίση του τον ανέδειξαν στον σπουδαιότερο ιατρό της αρχαιότητας. Με τον όρο Ιπποκρατική Ιατρική δηλώνεται όχι μόνο η ιατρική του Ιπποκράτη, αλλά και των μαθητών και των οπαδών του, που εργάστηκαν εμπνευσμένοι από το παράδειγμα και την διδασκαλία του. Απομάκρυνε την θεραπευτική από την μαγεία και την δεισιδαιμονία και την στήριξε στην άμεση παρατήρηση και το πείραμα.
Στο έργο του Ιπποκράτη αριθμούνται 336 δρόγες χωρίς περιγραφή, πιθανόν διότι τα θεωρούσε γνωστά από τους ριζοτόμους.
Πίν. 1. Φαρμακολογική κατάταξη των δρογών στο έργο του Ιπποκράτη
Ιατρικά καθαρτικά
μέλας ελλέβορος (Helleborus officinalis), λευκός ελλέβορος (Veratrum album), ευφόρβιες: τιθύμαλλος (Euphorbia characias L.), ιπποφαές (E. spinosa L.), πέπλος (E.peplus L.), κυπαρυσσία (E. cyparissias L.), σίλφιο (Ferula assa- foetida L.), κνέστρον (Daphne gnidium), κνέωρον, κνίκος (Carthamus tinctorius L.), κολοκυνθίς αγρία (Citrullis colocynthis L.) κλπ.
Διαιτητικά καθαρτικά
Λινόζωστις (Merculialis annua L.), κράμβη (Brassica oleracea L.), σκόροδο, πράσο, κρόμμυο, σέλινο, γλήχων (Mentha pulegium), ορίγανον, καλαμίνθη, θύμβρα, θύμος, εύζωμον (Eruca sativa L.), σκολοπένδριον (Asplenium ceterach L.) κλπ
Ανθελμινθικά
Άγνος (Vitex agnus-castus L.), κεδρέλαιο, κρόμμυα κλπ
Εμετικά
σκαμμωνία (Convolvulus scammonia L.), θαψία (Thapsia garganica L-Umbelli-ferae), ύσσωπος, σκόροδον κλπ
Σε διαρκείς εμέτους : βασιλικός
Σε αιματεμέσεις: τορδύλιο, σήσαμον
Αποχρεμπτικά
διάφορα χειλανθή, λιβανωτός, σμύρνα (Balsamodendron myrrha Nees), χαλβάνη (Ferula galbaniflua Boiss. et Buhse), βήχιον (Tussilago farfara L.), τρίφυλλον (Psoreabituminosa L.) κλπ
Γαργαρίσματα, εισπνοές
ορίγανον, θύμβρα, πήγανον, άνισον, μύρρα, ρους (Rhus coriaria L.-Anacardiaceae)
Διουρητικά
σκόροδον, κρόμμυον, πράσον, πετροσέλινο, κρίθμον (Crithmum maritimum L.-Umbelliferae), βούπρηστις (ζωική δρόγη, πιθανόν ανάλογη των κανθαρίδων) κλπ
Εφιδρωτικά
τρίφυλλον, χυμός σιλφίου
Στυπτικά εντερικού σωλήνος
μήκων, σίδια (=ο φλοιός από τα ρόδια), μέσπιλα, κυδώνια, λίνον, ερυδρόδανον (Gallium aparine L. ή Rubia tinctoria L. ή R. lucida L.), κορίαννον
Πταρμικά
ελλέβορος, βέρατρον, σίλφιον, πέπερι, κρόμμυα, σκίλλα κλπ
Καυστικά
ελλέβορος, ελατήριο (Ecbalium elaterium L.), χυμός συκής, ευάνθεμον (Matricariachamomilla L.), χαμαιλέων μέλας (Carthamus corymbosus L.?)
Δερματικά
γλίσχρασμα κριθής, ρίζα και σπέρματα κράμβης, χυμός σεύτλου, ρίζα ελατηρίου, λάπαθο άγριο, αλκυόνειο (Alcyoneum cortoneum Pall. ή A. papilosum Pall. ή A.palmatum Pall.)
Ψηκτικά
σεύτλον, σέλινο, βάτος (Rubus sp.), ράμνος (Rhamnus oleoides L.) κλπ.
Τριχαυξητικά
κύμινο, ομφάκιο (χυμός από άωρα σταφύλια)
Τραυματικά
κόμμι, κηρόπισσος, ρητίνη, λιβανωτός, μύρρα, ρητίνη τερμινθίνη (Pistacia terebinthusL.), μαστίχα κλπ.
Στυπτικά
κηκίδες (οι καρποί της βελανιδιάς), μυρίκη (Τamarix africana Desf.), κέδρος (Juniperus oxycedrus L.), πίτυς (πεύκο, Pinus pinea), νάρθηξ (Ferula glauca L.), πολύκνημον (Mentha vulgaris L. ή Prunella vulgaris L ή Melissa sp.)
Οφθαλμικά
μύρρα, κρόκος, έβενος, όπιο, ανεμώνη, αίγειρος (Populus nigra L.). Ως έκδοχον χρησιμοποιείτο το νέτωπον (πικραμυγδαλέλαιο)
Επί μητρικών νόσων
μελάνθιο (Nigella sativa L.- Ranunculaceae), ψευδομελάνθιο (τα εργότια της ερυσιβώδους όλυρας)
Επί γυναικολογικών νόσων
μάραθο, κύμινο, άνισο, γλήχων, μύρρα, κρόκος, ακτή (Sambucus nigra L.), μίνθη, πετροσέλινο, ελελίφασκος, χαμαίμηλο, κιννάμωμο, κασσία (Canella alba Murr.?), κορίαννον κλπ
Τα ιπποκρατικά φάρμακα παρουσιάζουν ασάφεια, διότι μόνο το όνομά τους αναφέρεται, ουσιαστικά η Φαρμακογνωσία αρχίζει με τον Θεόφραστο και τον Διοσκουρίδη.
Ο Θεόφραστος (372-287 π. Χ.) γεννήθηκε στην Ερεσσό της Λέσβου. Υπήρξε μαθητής του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη, τον οποίο και διαδέχθηκε στην Περιπατητική Σχολή.
Φαρμακογνωστικά έργα του είναι :
"Περί φυτών Ιστορία": 9 βιβλία, όπου αναφέρονται ονομαστικά τα φυτά, η γένεσή τους, η ανάπτυξη, ο πολ/σμός, η μορφολογία, η γεωγραφική προέλευσή τους και τέλος η ιαματική τους δύναμη. Το ένατο βιβλίο είναι κυρίως φαρμακολογικό.
"Περί φυτών αιτίαι": 6 βιβλία. Είναι συνέχεια του προηγούμενου και ερμηνεύει βάσει των αριστοτελικών δογμάτων την γένεση, τον πολ/σμό και τις θεραπευτικές ιδιότητες των φυτών.
Περιγράφεται η χλωρίδα πολλών περιοχών της Ελλάδας (Όλυμπος, Μακεδονία, Στρυμώνας, Ροδόππη, Κωπαΐδα, Αρκαδία) και της Κυρηναϊκής (αναφορές στα Palmaceae της Λιβύης). Δεν γνωρίζουμε αν όλες οι βοτανικές περιγραφές είναι δικές του ή και των βοηθών του, αλλά λόγω της αξιοθαύμαστης ακρίβειας συμπεραίνεται ότι οι περισσότερες στηρίζονται στις προσωπικές του παρατηρήσεις.
Κατά την ελληνιστική περίοδο, το κέντρο του πολιτισμού από την Αθήνα μεταφέρεται στην Αλεξάνδρεια, όπου ιδρύθηκε το ονομαζόμενο "Μουσείο", που ήταν το πρώτο Πανεπιστήμιο, με κυριώτερη Σχολή την Ιατρική. Χωρίς ακόμη να διαχωριστεί η Φαρμακευτική από την Ιατρική, εντούτοις γινόταν διάκριση σε τρεις κλάδους: Χειρουργική, Διαιτητική (που ασχολείτο με την παθολογία) και Φαρμακευτική.
Δύο σημαντικές Σχολές ιδρύθηκαν: η Εμπειρική από τον Ηρόφιλο (3ος π. Χ. αιών) και η Δογματική από τον Ερασίστρατο (3ος π. Χ. αιών).
Οι οπαδοί της Εμπειρικής Σχολής δεν αναζητούσαν τα αίτια της νόσου, συσχέτιζαν απλώς τα περιστατικά και χρησιμοποιούσαν όμοια φάρμακα με αυτά παρεμφερών περιπτώσεων. Τελικώς κατέληγαν στην πολυφαρμακία.
Ο Ερασίστρατος απέκρουσε την πολυφαρμακία, ήταν υπέρ των απλών φαρμάκων και απέρριπτε το όπιο και τα καθάρσια σε αντίθεση με τον Ιπποκράτη. Συμφωνούσε, όμως, μαζί του στην διαιτητική και την φυσική αγωγή.
Κατά την ιπποκρατική και ελληνιστική περίοδο υπήρξαν πολλοί ριζοτόμοι. Ο ακριβής χαρακτηρισμός τους είναι δυσχερής. Ασχολούντο με την εξόρυξη των ριζών, την συλλογή των βοτάνων και την καλλιέργεια των φαρμακευτικών φυτών. Πολλοί ήταν συγχρόνως ιατροί και συγγραφείς βοτανολογίων, που ονομάζονται "Ριζοτομικά" ή "Ριζοτομούμενα". Κυρίως χρησιμοποιούσαν θεραπευτικά τις ρίζες. Ορισμένοι ριζοτόμοι κατά την συλλογή των φυτών επιδίδοντο και σε δεισιδαιμονίες για να προσδώσουν στο έργο τους μεγαλύτερη σημασία. Σχετικά με την συμβολή τους στην επιστήμη διχογνώμησαν τόσον οι σύγχρονοι τους ιατροί (Ιπποκράτης, Γαληνός κ.ά.), όσο και μεταγενέστεροι. Άλλοι τους θεώρησαν πρόδρομους των φαρμακοποιών και άλλοι διαφώνησαν.
Άριστος ριζοτόμος υπήρξε ο Κρατεύας ο ΙΙ (1ος π. Χ. αιών). Έγραψε το πρώτο βοτανολόγιο με έγχρωμες εικόνες με τίτλο "Ριζοτομικόν", όπου περιγράφοντο αλφαβητικώς τα φαρμακευτικά φυτά, παρατίθεντο οι έγχρωμες εικόνες και ακολουθούσαν οι θεραπευτικές τους ιδιότητες. Το έργο του έχει χαθεί, αλλά γνήσια αποσπάσματα υπάρχουν στον Κων/πολιτικό κώδικα του Διοσκουρίδη. Ήταν ιατρός του Μιθριδάτη του Ευπάτορος, κατ’ εντολή του οποίου παρασκεύασε το μιθριδάτειο έκλειγμα, ως αντίδοτο δηλητηρίων, που περιείχε 54 απλά φάρμακα.
Αργότερα ο Ανδρόμαχος ο πρεσβύτερος (1ος μ. Χ. αιών) κατ’ εντολή του Νέρωνα τροποποίησε το μιθριδάτειο έκλειγμα. Αύξησε την ποσότητα του οπίου, αφαίρεσε αδρανή συστατικά και προσέθεσε, άλλα κυρίως τροχίσκους από δηλητήριο έχιδνας, σκίλλα, αριστολόχεια κλπ. Το έκλειγμα αυτό προτιμάτο και ονομάσθηκε θηριακή του Ανδρομάχου (Theriaca Andromachi). Από τον ίδιο τον Ανδρόμαχο, η θηριακή του ονομάσθηκε Γαλήνη, λόγω των θεραπευτικών ιδιοτήτων της. Το σκεύασμα αυτό αναγραφόταν σε διάφορες κρατικές Φαρμακοποιίες και χρησιμοποιείτο μέχρι και τον 18ο αιώνα, συνεχώς δε τροποποιείτο. Στον Μεσαίωνα απέκτησε παγκόσμια φήμη. Αργότερα παρασκευαζόταν επισήμως από την Εταιρεία Φαρμακοποιών κάθε χρόνο. Πολλές φορές τα συστατικά εξέταζαν επιτροπές και μετά σφραγιζόταν από το Κράτος. Όταν έπαυσε η επίσημη παρασκευή της κυκλοφόρησε ως ιδιοσκεύασμα.
Ο Πεδάνιος Διοσκουρίδης (1ος μ. Χ.) υπήρξε ο διασημότερος φαρμακο-γνώστης-φαρμακολόγος της αρχαιότητος. Γεννήθηκε στην Ανάζαρβα της Κιλικίας. Για την ζωή του λίγα είναι γνωστά. Υποστηρίζεται ότι δεν ακολούθησε κάποια συγκεκριμένη Σχολή και ότι ήταν στρατιωτικός ιατρός, γι’ αυτό και έκανε πολλά ταξίδια. Το έργο του "Περί ιατρικής ύλης" ήταν προϊόν προσωπικών παρατηρήσεων, απαλλαγμένο από προλήψεις και δεισιδαιμονίες,. Μέχρι και τον 16ο αιώνα σ’ αυτό ανέτρεχαν οι ασχολούμενοι με την Φαρμακευτική. Μεταφράσθηκε σε πολλές γλώσσες κατά τις διάφορες εποχές. Ήταν το πρώτο βιβλίο, που τυπώθηκε μετά την Αγία Γραφή. Χειρόγραφοι κώδικες του Διοσκουρίδη σώζονται πολλοί, εικονογραφημένοι, γνήσιοι, νόθοι ή διασκευασμένοι. Σπουδαιότεροι είναι ο Κωνσταντινοπολιτικός (527 μ Χ., γραμμένος σε περγαμηνές με καλλιγραφικά κεφαλαία γράμματα), ο Νεαπολιτικός και ο Λαυρεωτικός (10ος αιών, με 440 εικόνες).
Στον πρόλογο του έργου του αναφέρει τους λόγους, που τον ώθησαν να γράψει το έργο αυτό. Έκρινε ανεπαρκείς, ατελείς και αντιφάσκουσες τις επιστημονικές παρατηρήσεις των προγενέστερων ιατρών. Κατέταξε τα φυτά σε ομάδες με βάση τα βοτανικά τους γνωρίσματα. Έγραψε τα συνώνυμα των φυτών αλφαβητικά κατά λαούς (πχ. Αθηναίοι, Αιγύπτιοι, Βάρβαροι, Βοιωτοί κλπ.) και κατά πρόσωπα (Ανδρέας, Κρατεύας κλπ). Το έργο διαιρείται σε 5 βιβλία:
1ο βιβλίο: αλοιφές, αρώματα, μύρα, βάλσαμα, ρητίνες, έλαια.
2ο βιβλίο: ζώα και ζωικής προέλευσης δρόγες
3ο βιβλίο: φυτικής προέλευσης δρόγες
4ο βιβλίο: συνέχεια του τρίτου
5ο βιβλίο: οίνοι, ορυκτά και ανόργανα φάρμακα
Συνολικά περιγράφει 600 φυτικά φάρμακα. Θεωρούσε ότι η ιαματική τους δύναμη προέρχεται από τις τέσσερις θεμελιώδεις ιδιότητες: του θερμού, του ψυχρού, του ξηρού και του υγρού.
Κατωτέρω παρατίθεται πίνακας με τα περισσότερα είδη οίνων, που αναφέρονται στο έργο του Διοσκουρίδη. Πρόκειται για φαρμακοτεχνικές μορφές (κατ’ αναλογία προς τα βάμματα), που απουσιάζουν σήμερα από την θεραπευτική.
Κοινή δύναμις οίνου: «κοινώς δε πας αμιγής οίνος και ακέραιος, αυστηρός δε την φύσιν, θερμαντικός, υπνοποιός, ευστόμαχος, ορεκτικός, θρεπτικός, ρωστικός, ευχροίας παρασκευαστικός. ικανώς δε ποθείς βοηθεί τοις κώνειον ή κόριον ή φαρικόν ή μηκώνιον ή λιθάργυρον ή σμίλακα ή ακόνιτον ή μύκητας ειληφόσι, προς τε ερπετών δηγμούς και πληγάς πάντων, όσα πλήξαντα ή δακόντα κατά ψύξιν αναιρεί ή ανατρέπει τον στόμαχον, ποεί και προς εμπνευμάτωσιν χρόνιον και εντέρων και κοιλίας ρευματισμόν και αφιδρούσι και διαφορουμένους αρμόζουσι…»
Πίν. 2. Οίνοι, που περιγράφονται στο έργο του Διοσκουρίδη "Περί ιατρικής ύλης"
αβροτονίτης (πιθανόν από Absinthium ponticum L. ή Artemisia abrotonum L.)
σε δυσπεψία, ανορεξία, υποχον-δριακούς πόνους
ακορίτης (Acorus calamus L.), ο από γλυκυρρίζης
σε πόνους του θώρακα και των πλευρών, διουρητικοί
απίτης (Pirus communis L.-Rosaceae), ο των μεσπίλων (Crataegus tanacetifolia Pers. ή Mespilus azarolus Smith.-Rosaceae): παρασκευάζονται όμοια, προστίθεται και μέλι
στυπτικοί, ευστόμαχοι
αρωματίτης
(παρασκευάζεται δια φοίνικος, ασπαλάθου, καλάμου, Κελτικής νάρδου)
σε πόνους του θώρακα, των πλευρών, σε δυσουρία, σε παθήσεις των νεφρών και της ουροδόχου κύστεως, υπναγωγό.
ασαρίτης (Asarum europeum L.- Aristolochiaceae)
διουρητικό, σε υδρωπικία, ίκτερο
αψινθίτης (συνήθως εξ αψινθίου Ποντικού: Artemisiaabsinthium L.- Compositae)
ευστόμαχον, διουρητικόν, ανθελμινθικόν, εμμηναγωγόν
δαυκίτης (Athamantha cretensis L. ή Ammi majus L.-Umbelliferae)
εμμηναγωγό, άφυσο, αντι-βηχικό, αντισπασμωδικό, σε υστερία, σε πόνους του θώρακα
δικταμνίτης
εμμηναγωγό
ελελιφασκίτης
σε πόνους των νεφρών, της κύστεως, αντιβηχικό
ελλεβορίτης (από μέλανα ελλέβορο)
εκτρωτικό
θυμβρίτης, θυμίτης, οριγανίτης, καλαμινθίτης, γληχωνίτης
σε δυσπεψία, ανορεξία, υποχον-δριακούς πόνους
κέδρινος, κυπαρίσσινος, ελάτινος, δάφνινος, πιτύινος, αρκεύθινος
διουρητικοί, θερμαντικοί, υπο-στύφοντες
κεδρίτης
θερμαντικός, σε χρόνιο βήχα χωρίς πυρετό, σε πόνους του θώρακα και των πλευρών, σε έλκος, σε ωταλγίες, καθώς και σε δήγματα από θηρία και ερπετά
κονυζίτης (Εrigeron viscosum L. ή Erigeron graveolens L. ή Inula brittanica- Compositae)
θηριακός
κυδωνίτης ή μηλίτης (προστίθεται και μέλι)
στυπτικό, σε δυσεντερία
μανδραγορίτης (από τον φλοιό της ρίζης )
υπνωτικό
μελιτίτης (διαφέρει από τον οινομέλιτα, καθότι ο δεύτερος παρασκευάζεται από πεπαλαιωμένο οίνο και λίγο μέλι)
ευστόμαχο και υπακτικό σε περιπτώσεις χρονίων πυρετών, διουρητικό, σε αρθρτιτικά και σε προβλήματα των νεφρών
μυρσινίτης (Myrtus communis L.- Myrtaceae), τερμίνθινος (Pistacia terebinthus L.-Anacardiaceae), σχίνινος (Pistacialentiscus L.-Anacardiaceae)
σε αχώρας, εξανθήματα, πυορροούντα ώτα, ούλα, παρίσθμια, κατά του ιδρώτα
μυρτίτης (από τα μαύρα μύρτα)
στυπτικός, ευστόμαχος, μαυρίζει τα μαλλιά
ο δια της αγρίας νάρδου (από ρίζα Valeriana sp.)
άφυσο, ευστόμαχο, σε δυσουρία
ο δια Συριακής νάρδου (Patrinia scabiosaefolia Fisch.) και Κελτικής (Valeriana celtica L.) και μαλαβάθρου (πιθανόν τα φύλλα της ινδικής νάρδου= Valeriana sp. ή Patriniajatamansi Jones)
σε ίκτερο, δυσουρία, σε παθήσεις των νεφρών και του ήπατος
νεκταρίτης (από ρίζα Ελενίου = Inula helenium L.-Compositae)
ευστόμαχον, διουρητικόν
οινάνθινος (από το άνθος της αγρίας αμπέλου)
σε ανορεξία
ομφακίτης (παρασκευάζετo κυρίως στη Λέσβο)
στυπτικό, ευστόμαχο, σε ειλεό
πανακίτης (Ferula opopanax Spr., Opopanax chironium-Umbelliferae)
σε σπασμούς, θλάσεις, σε βρα-δυπεψία, εμμηναγωγό, εκτρω-τικό
πισσίτης (εκ πίσσης υγράς και γλεύκους)
θερμαντικός, πεπτικός, ανακα-θαρτικός, σε άλγη κοιλίας, ήπατος, σπλήνα χωρίς πυρετό
ρητινίτης (από την ρητίνη του πεύκου)
σε κεφαλαλγίες, δυσεντερία, υδρωπικία, διουρητικός
ροΐτης (από τους καρπούς της Punica granatum L.-Punicaceae=ρόδια)
σε πυρετούς, διουρητικό, ευ-στόμαχον
ροδίτης (από τους καρπούς της Rosa sp.- Rosaceae)
σε πόνους του στομάχου χωρίς πυρετό, σε δυσεντερία
σελινίτης, ανήθινος, μαραθίτης, πετροσελινίτης
ορεξιογόνα, σε δυσουρία
σκαμμωνίτης (από την ρίζα του Convolvulus scammonia L.-Convolvulaceae)
χολαγωγό ο από της σκίλλης (Scilla maritima L.-Liliaceae)
σε στομαχικά και κοιλιακά προβλήματα, σε ίκτερο, υδρω-πικία, δυσουρία κ. ά.
υσσωπίτης (Εκ του Κιλικίου υσσώπου- Labiatae)
σε παθήσεις του θώρακος και σε άσθμα, διουρητικό, εμμηνα-γωγό.
φθόριος εμβρύων (από ελλέβορο ή άγρια σικύ ή σκαμμωνία )
εκτρωτικό
χαμαιδρυίτης (Teucrium chamaedrys L.- Labiatae)
θερμαντικός, κατάλληλος για σπασμούς, ίκτερο, βραδυπεψία
Οι φαρμακοτεχνικές μορφές, που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι Έλληνες ήταν οι ακόλουθες:
Αλοιφές. Στον Όμηρο αλοιφή ήταν το χοιρινό λίπος. Μύρα: ελαιώδη έλαια. Κηρωτές ή κηρωτά ή κηρώματα: είδος εμπλάστρου. Έμπλαστρα,επιθέματα: είδος αλοιφών. Τα έμπλαστρα με την σημερινή μορφή χρησιμοποιήθηκαν μετά τον 1ο μΧ. αιώνα. Μαλάγματα: καταπλάσματα με φυτικές κόνεις.Αποζέματα: φυτικά κατεργάσματα με έγχυση ή αφέψηση. Βάλανοι: είδος υποθετού. Γαργαρίσματα. Διαπάσματα: εύοσμοι κοσμητικές κόνεις για το πρόσωπο και το σώμα. Αρσικάκοσμα: αποσμητικά. Εκλεικτά: περιείχαν τα κύρια φάρμακα. Περιείχαν μέλι, οπότε ήταν γλυκά και παχύρρευστα. Επιχρίσματα: ψιμύθια για το πρόσωπο. Θυμιάματα: εγίνοντο με καύση αρωματικών ουσιών σε αναμμένα κάρβουνα. Ο ασθενής κάθετο σε διάτρητο κάθισμα και υφίστατο την αναθυμίαση. Καταπότια. Κολλύρια. Παραπαστά: κόνεις επιπάσεων. Πεσσοί: τεμάχιο υφάσματος ξαντό μάλλινο ή λινό ποτισμένο με το φάρμακο, το οποίο τοποθετείτο στις πληγές ή στις κοιλότητες του σώματος. Είδος υποθετού. Ποτήματα. Πταρμικά. Υποκλύσματα. Φθοΐσκοι ή τροχίσκοι.
Τα σιρόπια δεν ήταν γνωστά στους αρχαίους Έλληνες, οι οποίοι αντ’ αυτών χρησιμοποιούσαν τα οξυμέλιτα. Εισήχθηκαν στη θεραπευτική από του Άραβες.
Επίσης δεν γνώριζαν τα ιουλάπια, μια φαρμακοτεχνική μορφή, που εισήχθηκε στη θεραπευτική από τους Άραβες. Τα ιουλάπια ήταν ποτήματα, προερχόμενα από την διάλυση κόμμεως και καλαμοσακχάρου σε νερό. Η χρήση τους διατηρήθηκε μέχρι και τον 20ο αιώνα (Εμμανουήλ, 1931).
Στην αρχαιότητα για τον καθορισμό των μονάδων αρχικά λαμβανόταν ως αφετηρία το ανθρώπινο σώμα. Ο Ιπποκράτης και οι μετά από αυτόν για μονάδες όγκου χρησιμοποίησαν τους όρους: χειροπληθής, χειροπληθιαίος (ό,τι γεμίζει το χέρι), δραγμίς, όσον λαμβάνεται από τρία δάκτυλα, «όσον αστράγαλον» (όσον το μέγεθος ζωικού αστραγάλου), «μαγίς» (ψίχουλο). Επίσης, γινόταν συγκρίσεις με κόκκους κέγχρου, φασιόλου «όσον κυάμου» και υπήρχαν και κάποιες αόριστες εκφράσεις, όπως «ολίγον», «πολύ» κλπ. Τα μέτρα και σταθμά ήταν διαφορετικά στις διάφορες πόλεις της Ελλάδος.
Δοχείον μάζας χρησιμοποιούσαν το λιτραίον κέρας, το οποίο ήταν ένα κέρας που είχε καταστεί διαφανές δια ξέσεως και ήταν διηρημένο με χαραγές.
Οι μονάδες βάρους και όγκου των αρχαίων Ελλήνων, όπως διαμορφώθηκαν τελικά και αναφέρονται από τον Διοσκουρίδη ήταν οι εξής:
Μέτρα και σταθμά χρησιμιποιούμενα για την παρασκευή των φαρμάκων
Μονάδες βάρους
Γραμμάρια
Κεράτιον
Siliqua
Θέρμος= 2 κεράτια
Όβολος= 3 κεράτια
Κύαμος αιγύπτιος= 1 ½ όβολοι
Τριόβολον= 3 όβολοι
Δραχμή, ολκή= 3 γράμματα
Κάρυον ποντικόν
Κάρυον βασιλικόν
Ουγγία= 8 δραχμές
Ξέστης = 1/6 λίτρας
Τέταρτον
Λίτρα= 12 ουγγίες
Μνά
Μονάδες όγκου
Κοχλιάριον, κόχλος
Χήμη, κόγχη
Κύαθος
Μύστρον μέγα
Οξύβαφον
Κοτύλη, τρυβλίον
Ξέστης
Χοίνιξ
Χους
Ούρνα
Αμφορεύς, κεράμιον
Οι δοσολογίες των φαρμάκων συνήθως αναγραφόταν σε δραχμές.
Το μύστρον και το κοχλιάριον ήταν κυμαινόμενες μονάδες.
Εκτός από φυτά, οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν και ζωικές δρόγες, καθώς και ορυκτά και ανόργανα συστατικά.
Πίν. 4. Κυριώτερες ζωικές δρόγες των αρχαίων Ελλήνων
Θερμαντικό, κατά της λέπρας και των λειχήνων
Όρχις κάστορος
Σε γυναικείες νόσους
Στέαρ χηνός και μυελός οστών
Γάλα γυναικείο
Κατά της φθίσης
Κηρός, πρόπολις
Μέλι
Γλυκαντικό, διαιτητικό, θεραπευτικό μέσο
Ιχθυόκολλα
Σε έμπλαστρα και σε "τετάνωθρα" (μάσκα) προσώπου
Οίσυπος
Η σύγχρονη λανολίνη
Σκώληκες
Παρασκευάζεται αλοιφή με λίπος από χήνα ή έλαιο
Βδέλλες
Πίν. 5. Ανόργανα και ορυκτά φάρμακα
Αιθάλη λιβανωτού ή στύρακος
Ακόνη Ναξία
Είδος σμύριδος ή μίγμα σιδήρου. Σε αλωπεκία (επιχρίσεις) και εσωτερικώς με όξος σε επιληψία
Άλας αιγύπτιο
Σε αρθριτικά
Άλας θηβαϊκό
εμμηναγωγό
Αλός άνθος (πιθανόν σόδα αναμεμιγμένη με εμπυρευματικές ουσίες)
Σε κακοήθη έλκη των γεννητικών οργάνων, σε πυόρροια των ώτων
Αλός άχνη (αφρός θαλάσσης επικαθή-μενος στους βράχους-περιέχει χλωριούχα και θειικά άλατα αποξηραμένα)
Ίδια χρήση με το προηγούμενο
Άλς, άλες (χλωριούχο νάτριο)
Σε ατμόλουτρα, με μέλι ως καθαιρετικό, με έλαιο και αφέψημα κριθής σε υποκλυσμούς, σε οφθαλμικές παθήσεις, σε δήγματα ερπετών, σε ερυσίπελας, σε ωταλγίες κλπ.
Άλμη (διάλυμα άλατος σε νερό)
Στυπτικό, σε κλύσματα επί δυσεντερίας
Άμμος (διαπυρωμένη από τον ήλιο)
Σε αμμόλουτρα υδρωπικών
Αντίσποδον και αντισπόδιον
Είχε ιδιότητες μεταλλικών οξειδίων. Λαμβανόταν από την τέφρα μίγματος φύλλων μύρτου, κυδωνίων, σχίνου κλπ
Αρμένιον (πιθανόν χαλκούχο ορυκτό-αζουρίτης ή άργιλος εμποτισμένη με άλας χαλκού)
Δράση παρόμοια, αλλά ηπιώτερη της χρυσόκολλας
Αρσενικόν ή αρρενικόν (κίτρινη σανδαράχη, As2S3)
Καυστικό, εσχαρωτικό, αποψιλωτικό
Ασβόλη, αιθάλη
Στυπτικό, σε εγκαύματα, επουλωτικό σε έλκη
Άσφαλτος
Με χοίρειο στέαρ σε εγκαύματα, με θείο σε υποκαπνισμούς κατά της υστερίας
Γη αμπελίτις ή φαρμακίτις
Σε τριχοβαφές
Γη ερετριάς (άργιλος ή κρητίς)
Στυπτικό, μαλακτικό
Γη κιμωλία (λευκή και ερυθρή γη)
Με όξος κατά παρωτίδος, εγκαυμάτων και φλογώσεων
Γη λημνία (ερυθρή άργιλος)
«Η δε Λημνία λεγομένη γή έστιν εκ τινος υπονόμου αντρώδους αναφερομένη και μειγνυμένη αίματι αιγείω, ήν οι εκεί άνθρωποι αναπλάσσοντες και σφραγιζόμενοι εικόνι αιγός σφραγίδα καλούσιν….»
Εμετικό, αντίδοτο δηλητηρίων, θερα-πευτικό πληγών.
Γη μηλία (άργιλος)
Κατά της λέπρας
Γη πνιγίτις (άργιλλος)
Δράση ανάλογη της κιμωλίας γης, αλλά ηπιότερη
Γη σαμία (άργιλος ή κρητίς)
Σε γυναικολογικές παθήσεις
Γη χία (άργιλος)
Ψιμύθιο για το πρόσωπο
Γύψος (θειικό ασβέστιο)
Με σιτάλευρο, ως ποτό, σε μητρορραγίες
Διφρυγές (υπολείμματα από την εκκαμί-νευση χαλκού και ψευδαργύρου)
Στυπτικό, ξηραντικό, επουλωτικό. Με τερεβινθίνη ή κηρωτή στη θεραπεία των αποστημάτων
Θείον
Σε υποκαπνισμούς επί υστερίας, σε επιχρίσεις κατά της λέπρας, με ρητίνη σε δήγματα από σκορπιούς
Ινδικόν
Σε έλκη
Ιός σιδήρου (οξείδιο του σιδήρου)
Στυπτικό σε υποθέματα σε λευκόρροια των γυναικών. Με όξος (οξικός σίδηρος) σε επιχρίσεις κατά του ερυσιπέλατος και σε αλοιφές κατά της αλωπεκίας
Καδμεία ή πομφόλυξ (οξείδιο του ψευδαργύρου)
Στυπτικό, επουλωτικό σε κακοήθη έλκη και στην οφθαλμιατρική
Κεραμίτις (άργιλος)
Ξηραντική σε πυώδη έλκη
Κιννάβαρι (θειούχος υδράργυρος)
Σε οφθαλμικές νόσους, στυπτικό και με κηρωτή σε εξανθήματα
Κοράλλιον ή κουράλιον (ο εξ ανθρακι-κού ασβεστίου σκελετός του)
Στυπτικό, επουλωτικό
Κύανος (πιθανόν λαζούλιθος)
Κατασταλτικόν, εσχαρωτικό
Λεπίς στομώματος
Καθαρτικό
Λιθόκολλα (μίγμα κόνεως από παριανό μάρμαρο και ταυρόκολλας)
Για ανακόλληση των βλεφαρίδων
Λίθος αετίτης (οξυπυριτικόν ορυκτό)
Σε αλοιφές επί επιληψίας
Λίθος αιματίτης (ορυκτό οξείδιο του σιδήρου)
Στυπτικό σε αιμοπτύσεις, οφθαλμικά νοσήματα και διουρητικό με οίνο
Λίθος αλαβαστρίτης ή όνυξ (ίσως αλάβαστρο-θειικό ασβέστιο)
Με κηρωτή σε στομαχικούς πόνους
Λίθος αραβικός (λευκό μάρμαρο ή αραγωνίτης)
Οδοντόσκονη
Λίθος άσσιος (αγνώστου συστάσεως)
Απισχναντικό, σε δοθιήνες
Λίθος γαγάτης (φαιάνθραξ)
Μαλακτικό, σε υποκαπνισμούς σε υστερικούς σπασμούς και σε αλοιφές κατά της ποδάγρας
Λίθος γαλακτίτης (πιθανόν ανθρακικό ή φωσφορικό ασβέστιο)
Σε οφθαλμικά αποστήματα
Λίθος γεώδης (άργιλος)
Στυπτικός, ξηραντικός, σε οφθαλμικές νόσους
Λίθος θρακίας (σκληρός φαιάνθραξ)
Ίδιες χρήσεις με τον γαγάτη λίθο
Λίθος θυΐτης (φωσφορικόν αργίλιο)
Σε οφθαλμικές νόσους
Λίθος ίασπις (οξυπυριτικό ορυκτό άγνω-στης συστάσεως)
Ωκυτόκιο μέσο, που έδεναν στο μηρό της επιτόκου
Λίθος ιουδαϊκός (άγνωστης χημικής συστάσεως)
Διουρητικό και σε νεφρολιθίαση
Λίθος μαγνήτης (Fe3O4)
Με μελίκρατο
Λίθος μελιτίτης (πιθανόν αργιλούχο ορυκτό)
Χρήσεις ανάλογες με τον γαλακτίτη
Λίθος μεμφίτης (άγνωστης συστάσεως)
Αναισθητικό εγχειρήσεων
Λίθος μόροχθος (τάλκης ή στεατίτης)
Σε πόνους της κύστης και σε αιμοπτύσεις
Λίθος ο εν τοις σπόγγοις (ανθρακικό ασβέστιο)
Με οίνο σε λιθίαση
Λίθος οστρακίτης (πιθανόν όστρακο θαλασσίων ζώων ή κόκκαλο σουπιάς)
Με οίνο ως ποτό για επίσχεση των εμμήνων, ψίλωθρο γυναικών (=αποτρι-χωτικό)
Λίθος οφίτης (ένυδρο πυριτικό μαγνήσιο)
Σε κεφαλαλγίες και οφιόδηκτους
Λίθος πυρίτης (κατά τον Διοσκουρίδη ο χαλκοπυρίτης, κατά τον Πλίνιο ο μυλόλιθος)
Αποκαθαρτικό
Λίθος σεληνίτης (γύψος)
Σε επιληψία
Λίθος σχιστός (είδος αιματίτου)
Σε ραγάδες και κήλη
Λίθος φρύγιος (αργιλούχο ορυκτό ή ηφαίστειος σκωρία)
Στυπτικό, εσχαρωτικό, με κηρωτή σε εγκαύματα
Μελαντηρία (αμφίβολη η σύστασή του, ίσως ακάθαρτος θειικός σίδηρος των βυρσοδεψών)
Χρήσεις, όπως και το μίσυ
Μίλτος (σιδηρούχος άργιλος, κοκκινό-χωμα)
Στυπτικό, σε έμπλαστρα
Μίσυ (σιδηροπυρίτης, FeS2)
Καθαιρετικό, στην παρασκευή εμπλά-στρων, με οίνο σε γυναικολογικές παθή-σεις και στην οφθαλμιατρική
Μόλυβδος: πολλά είδη
Μόλυβδος ο μεταλλικός
Πεπλυμένος (μολυβδόσκονη με κάποιο οξείδιο)
Κεκαυμένος (οξείδια του μολύβδου)
Σκωρία μολύβδου (μίγμα οξειδίων του μολύβδου)
Μολυβδοειδής λίθος (ίσως γαληνίτης)
Ψιμύθιο (βασικός ανθρακικός μόλυβδος)
Σάνδυξ (πυρωθέν ψιμύθιο)
Μίνιο
Μολύβδαινα (ασαφής η σύσταση, πιθα-νόν μίγμα από οξείδια μολύβδου, αργύ-ρου και ασβέστου)
Σε επίδεση πληγών
Αιμοστατικό επί κονδυλωμάτων και αιμορροΐδων
Ισχυρότερος του προηγουμένου
Στυπτικότερος του κεκαυμένου
Ως η σκωρία
Σε οφθαλμικά κολλύρια
Ως το ψιμύθιο
Χρωστική
Σε νόσους της μήτρας, των ώτων κλπ
Νίτρον και αρχαιότερα λίτρον (η ορυκτή σόδα και όχι το νιτρικό νάτριο ή κάλιο)
Σε τροχίσκους, εισαγόμενους στα γεννη-τικά όργανα για σύλληψη
Νιτρούχο ύδωρ
Αφρός νίτρου (ποτάσσα)
Εσωτερικά σε κωλικούς, σε εγχύσεις σε νόσους των ώτων και εξωτερικά σε έμπλαστρα για λέπρα
Όστρακα (κέραμοι ψημένοι)
Με όξος σε κνησμό, εξανθήματα. Σε αλοιφή για τις χοιράδες
Πομφόλυξ
Χρήσεις, όπως και η καδμεία
Σανδαράκη ερυθρή (As2S3)
Καθαιρετικό. Σε σκόνη σε ωτίτιδες, με τερεβινθίνη σε αλωπεκία, με έλαιο σε φθειρίαση και σε καταπότια κατά του άσθματος. Συστατικό του καρικού φαρμάκου (αλοιφή για πληγές)
Σανδαράκη ψευδής (είδος οξειδίου του μολύβδου)
Σάπφειρος (δεν πρόκειται περί του πολυτίμου λίθου, αλλά για κάποιο ορυκτό με χαλκό)
Ως ποτό σε σκορπιόδηκτους, σε κηλίδες του κερατοειδούς
Σμύρις (λίθος)
Σε ουλίτιδες και για καθαρισμό των οδόντων
Στίμμι και στίβι (ορυκτός αντιμονίτης-Sb2S3)
Επουλωτικό ελκών, με στέαρ κατά των εγκαυμάτων
Στυπτηρία (αργιλούχα ορυκτά)
Ουλίτιδες, σε φαγέσορες, ξηραντικό πληγών, στυπτικό, σε αιμορραγίες
Σώρυ (πιθανόν ορυκτός θειικός χαλκός, ενέχων και ακάθαρτο θειικό σίδηρο με περίσσεια οξέος)
Σε οδονταλγίες, τερηδόνα, για τα μαλλιά ως μαύρη βαφή
Τέφρα κληματίνη (ανθρακικό κάλιο, προερχόμενο από την αποτέφρωση φυτών)
Με όξος ως επιθέματα σε δήγματα από ερπετά και σκύλους και ως αντίδοτο σε δηλητηριάσεις από
Τρυξ (το ίζημα από παλαιό οίνο, ανθρακικό κάλιο και μεταλλική σκωρία)
Σε τροχίσκους αντί σάπωνος, στυπτικό, αντιρρευματικό
Υδράργυρος
Δηλητήριο, διαβρωτικό. Αντίδοτο: γάλα
Χαλκός: πολλά χαλκούχα φάρμακα
Κεκαυμένος χαλκός
Στυπτικό, εμετικό, επιπαστικό, επουλω-τικό
Άνθος χαλκού (κάποιο οξείδιο)
Επουλωτικό, σε αιμορροΐδες κλπ
Χαλκίτις
Εσχαρωτικό, αντιψωρικό κλπ
Στυπτικό, ανθελμινθικό, εμετικό, εσχα-ρωτικό κλπ
Χρυσόκολλα (πολλές ουσίες, ίσως μαλαχίτης)
Μαλακτικό, ξηραντικό, σμηκτικό ούλων
Ιός (βασικός ανθρακικός χαλκός)
Λίτρα= 12 ουγγίες
Μνά
Μονάδες όγκου
Κοχλιάριον, κόχλος
Χήμη, κόγχη
Κύαθος
Μύστρον μέγα
Οξύβαφον
Κοτύλη, τρυβλίον
Ξέστης
Χοίνιξ
Χους
Ούρνα
Αμφορεύς, κεράμιον
Οι δοσολογίες των φαρμάκων συνήθως αναγραφόταν σε δραχμές.
Το μύστρον και το κοχλιάριον ήταν κυμαινόμενες μονάδες.
Εκτός από φυτά, οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν και ζωικές δρόγες, καθώς και ορυκτά και ανόργανα συστατικά.
Πίν. 4. Κυριώτερες ζωικές δρόγες των αρχαίων Ελλήνων
Θερμαντικό, κατά της λέπρας και των λειχήνων
Όρχις κάστορος
Σε γυναικείες νόσους
Στέαρ χηνός και μυελός οστών
Γάλα γυναικείο
Κατά της φθίσης
Κηρός, πρόπολις
Μέλι
Γλυκαντικό, διαιτητικό, θεραπευτικό μέσο
Ιχθυόκολλα
Σε έμπλαστρα και σε "τετάνωθρα" (μάσκα) προσώπου
Οίσυπος
Η σύγχρονη λανολίνη
Σκώληκες
Παρασκευάζεται αλοιφή με λίπος από χήνα ή έλαιο
Βδέλλες
Πίν. 5. Ανόργανα και ορυκτά φάρμακα
Αιθάλη λιβανωτού ή στύρακος
Ακόνη Ναξία
Είδος σμύριδος ή μίγμα σιδήρου. Σε αλωπεκία (επιχρίσεις) και εσωτερικώς με όξος σε επιληψία
Άλας αιγύπτιο
Σε αρθριτικά
Άλας θηβαϊκό
εμμηναγωγό
Αλός άνθος (πιθανόν σόδα αναμεμιγμένη με εμπυρευματικές ουσίες)
Σε κακοήθη έλκη των γεννητικών οργάνων, σε πυόρροια των ώτων
Αλός άχνη (αφρός θαλάσσης επικαθή-μενος στους βράχους-περιέχει χλωριούχα και θειικά άλατα αποξηραμένα)
Ίδια χρήση με το προηγούμενο
Άλς, άλες (χλωριούχο νάτριο)
Σε ατμόλουτρα, με μέλι ως καθαιρετικό, με έλαιο και αφέψημα κριθής σε υποκλυσμούς, σε οφθαλμικές παθήσεις, σε δήγματα ερπετών, σε ερυσίπελας, σε ωταλγίες κλπ.
Άλμη (διάλυμα άλατος σε νερό)
Στυπτικό, σε κλύσματα επί δυσεντερίας
Άμμος (διαπυρωμένη από τον ήλιο)
Σε αμμόλουτρα υδρωπικών
Αντίσποδον και αντισπόδιον
Είχε ιδιότητες μεταλλικών οξειδίων. Λαμβανόταν από την τέφρα μίγματος φύλλων μύρτου, κυδωνίων, σχίνου κλπ
Αρμένιον (πιθανόν χαλκούχο ορυκτό-αζουρίτης ή άργιλος εμποτισμένη με άλας χαλκού)
Δράση παρόμοια, αλλά ηπιώτερη της χρυσόκολλας
Αρσενικόν ή αρρενικόν (κίτρινη σανδαράχη, As2S3)
Καυστικό, εσχαρωτικό, αποψιλωτικό
Ασβόλη, αιθάλη
Στυπτικό, σε εγκαύματα, επουλωτικό σε έλκη
Άσφαλτος
Με χοίρειο στέαρ σε εγκαύματα, με θείο σε υποκαπνισμούς κατά της υστερίας
Γη αμπελίτις ή φαρμακίτις
Σε τριχοβαφές
Γη ερετριάς (άργιλος ή κρητίς)
Στυπτικό, μαλακτικό
Γη κιμωλία (λευκή και ερυθρή γη)
Με όξος κατά παρωτίδος, εγκαυμάτων και φλογώσεων
Γη λημνία (ερυθρή άργιλος)
«Η δε Λημνία λεγομένη γή έστιν εκ τινος υπονόμου αντρώδους αναφερομένη και μειγνυμένη αίματι αιγείω, ήν οι εκεί άνθρωποι αναπλάσσοντες και σφραγιζόμενοι εικόνι αιγός σφραγίδα καλούσιν….»
Εμετικό, αντίδοτο δηλητηρίων, θερα-πευτικό πληγών.
Γη μηλία (άργιλος)
Κατά της λέπρας
Γη πνιγίτις (άργιλλος)
Δράση ανάλογη της κιμωλίας γης, αλλά ηπιότερη
Γη σαμία (άργιλος ή κρητίς)
Σε γυναικολογικές παθήσεις
Γη χία (άργιλος)
Ψιμύθιο για το πρόσωπο
Γύψος (θειικό ασβέστιο)
Με σιτάλευρο, ως ποτό, σε μητρορραγίες
Διφρυγές (υπολείμματα από την εκκαμί-νευση χαλκού και ψευδαργύρου)
Στυπτικό, ξηραντικό, επουλωτικό. Με τερεβινθίνη ή κηρωτή στη θεραπεία των αποστημάτων
Θείον
Σε υποκαπνισμούς επί υστερίας, σε επιχρίσεις κατά της λέπρας, με ρητίνη σε δήγματα από σκορπιούς
Ινδικόν
Σε έλκη
Ιός σιδήρου (οξείδιο του σιδήρου)
Στυπτικό σε υποθέματα σε λευκόρροια των γυναικών. Με όξος (οξικός σίδηρος) σε επιχρίσεις κατά του ερυσιπέλατος και σε αλοιφές κατά της αλωπεκίας
Καδμεία ή πομφόλυξ (οξείδιο του ψευδαργύρου)
Στυπτικό, επουλωτικό σε κακοήθη έλκη και στην οφθαλμιατρική
Κεραμίτις (άργιλος)
Ξηραντική σε πυώδη έλκη
Κιννάβαρι (θειούχος υδράργυρος)
Σε οφθαλμικές νόσους, στυπτικό και με κηρωτή σε εξανθήματα
Κοράλλιον ή κουράλιον (ο εξ ανθρακι-κού ασβεστίου σκελετός του)
Στυπτικό, επουλωτικό
Κύανος (πιθανόν λαζούλιθος)
Κατασταλτικόν, εσχαρωτικό
Λεπίς στομώματος
Καθαρτικό
Λιθόκολλα (μίγμα κόνεως από παριανό μάρμαρο και ταυρόκολλας)
Για ανακόλληση των βλεφαρίδων
Λίθος αετίτης (οξυπυριτικόν ορυκτό)
Σε αλοιφές επί επιληψίας
Λίθος αιματίτης (ορυκτό οξείδιο του σιδήρου)
Στυπτικό σε αιμοπτύσεις, οφθαλμικά νοσήματα και διουρητικό με οίνο
Λίθος αλαβαστρίτης ή όνυξ (ίσως αλάβαστρο-θειικό ασβέστιο)
Με κηρωτή σε στομαχικούς πόνους
Λίθος αραβικός (λευκό μάρμαρο ή αραγωνίτης)
Οδοντόσκονη
Λίθος άσσιος (αγνώστου συστάσεως)
Απισχναντικό, σε δοθιήνες
Λίθος γαγάτης (φαιάνθραξ)
Μαλακτικό, σε υποκαπνισμούς σε υστερικούς σπασμούς και σε αλοιφές κατά της ποδάγρας
Λίθος γαλακτίτης (πιθανόν ανθρακικό ή φωσφορικό ασβέστιο)
Σε οφθαλμικά αποστήματα
Λίθος γεώδης (άργιλος)
Στυπτικός, ξηραντικός, σε οφθαλμικές νόσους
Λίθος θρακίας (σκληρός φαιάνθραξ)
Ίδιες χρήσεις με τον γαγάτη λίθο
Λίθος θυΐτης (φωσφορικόν αργίλιο)
Σε οφθαλμικές νόσους
Λίθος ίασπις (οξυπυριτικό ορυκτό άγνω-στης συστάσεως)
Ωκυτόκιο μέσο, που έδεναν στο μηρό της επιτόκου
Λίθος ιουδαϊκός (άγνωστης χημικής συστάσεως)
Διουρητικό και σε νεφρολιθίαση
Λίθος μαγνήτης (Fe3O4)
Με μελίκρατο
Λίθος μελιτίτης (πιθανόν αργιλούχο ορυκτό)
Χρήσεις ανάλογες με τον γαλακτίτη
Λίθος μεμφίτης (άγνωστης συστάσεως)
Αναισθητικό εγχειρήσεων
Λίθος μόροχθος (τάλκης ή στεατίτης)
Σε πόνους της κύστης και σε αιμοπτύσεις
Λίθος ο εν τοις σπόγγοις (ανθρακικό ασβέστιο)
Με οίνο σε λιθίαση
Λίθος οστρακίτης (πιθανόν όστρακο θαλασσίων ζώων ή κόκκαλο σουπιάς)
Με οίνο ως ποτό για επίσχεση των εμμήνων, ψίλωθρο γυναικών (=αποτρι-χωτικό)
Λίθος οφίτης (ένυδρο πυριτικό μαγνήσιο)
Σε κεφαλαλγίες και οφιόδηκτους
Λίθος πυρίτης (κατά τον Διοσκουρίδη ο χαλκοπυρίτης, κατά τον Πλίνιο ο μυλόλιθος)
Αποκαθαρτικό
Λίθος σεληνίτης (γύψος)
Σε επιληψία
Λίθος σχιστός (είδος αιματίτου)
Σε ραγάδες και κήλη
Λίθος φρύγιος (αργιλούχο ορυκτό ή ηφαίστειος σκωρία)
Στυπτικό, εσχαρωτικό, με κηρωτή σε εγκαύματα
Μελαντηρία (αμφίβολη η σύστασή του, ίσως ακάθαρτος θειικός σίδηρος των βυρσοδεψών)
Χρήσεις, όπως και το μίσυ
Μίλτος (σιδηρούχος άργιλος, κοκκινό-χωμα)
Στυπτικό, σε έμπλαστρα
Μίσυ (σιδηροπυρίτης, FeS2)
Καθαιρετικό, στην παρασκευή εμπλά-στρων, με οίνο σε γυναικολογικές παθή-σεις και στην οφθαλμιατρική
Μόλυβδος: πολλά είδη
Μόλυβδος ο μεταλλικός
Πεπλυμένος (μολυβδόσκονη με κάποιο οξείδιο)
Κεκαυμένος (οξείδια του μολύβδου)
Σκωρία μολύβδου (μίγμα οξειδίων του μολύβδου)
Μολυβδοειδής λίθος (ίσως γαληνίτης)
Ψιμύθιο (βασικός ανθρακικός μόλυβδος)
Σάνδυξ (πυρωθέν ψιμύθιο)
Μίνιο
Μολύβδαινα (ασαφής η σύσταση, πιθα-νόν μίγμα από οξείδια μολύβδου, αργύ-ρου και ασβέστου)
Σε επίδεση πληγών
Αιμοστατικό επί κονδυλωμάτων και αιμορροΐδων
Ισχυρότερος του προηγουμένου
Στυπτικότερος του κεκαυμένου
Ως η σκωρία
Σε οφθαλμικά κολλύρια
Ως το ψιμύθιο
Χρωστική
Σε νόσους της μήτρας, των ώτων κλπ
Νίτρον και αρχαιότερα λίτρον (η ορυκτή σόδα και όχι το νιτρικό νάτριο ή κάλιο)
Σε τροχίσκους, εισαγόμενους στα γεννη-τικά όργανα για σύλληψη
Νιτρούχο ύδωρ
Αφρός νίτρου (ποτάσσα)
Εσωτερικά σε κωλικούς, σε εγχύσεις σε νόσους των ώτων και εξωτερικά σε έμπλαστρα για λέπρα
Όστρακα (κέραμοι ψημένοι)
Με όξος σε κνησμό, εξανθήματα. Σε αλοιφή για τις χοιράδες
Πομφόλυξ
Χρήσεις, όπως και η καδμεία
Σανδαράκη ερυθρή (As2S3)
Καθαιρετικό. Σε σκόνη σε ωτίτιδες, με τερεβινθίνη σε αλωπεκία, με έλαιο σε φθειρίαση και σε καταπότια κατά του άσθματος. Συστατικό του καρικού φαρμάκου (αλοιφή για πληγές)
Σανδαράκη ψευδής (είδος οξειδίου του μολύβδου)
Σάπφειρος (δεν πρόκειται περί του πολυτίμου λίθου, αλλά για κάποιο ορυκτό με χαλκό)
Ως ποτό σε σκορπιόδηκτους, σε κηλίδες του κερατοειδούς
Σμύρις (λίθος)
Σε ουλίτιδες και για καθαρισμό των οδόντων
Στίμμι και στίβι (ορυκτός αντιμονίτης-Sb2S3)
Επουλωτικό ελκών, με στέαρ κατά των εγκαυμάτων
Στυπτηρία (αργιλούχα ορυκτά)
Ουλίτιδες, σε φαγέσορες, ξηραντικό πληγών, στυπτικό, σε αιμορραγίες
Σώρυ (πιθανόν ορυκτός θειικός χαλκός, ενέχων και ακάθαρτο θειικό σίδηρο με περίσσεια οξέος)
Σε οδονταλγίες, τερηδόνα, για τα μαλλιά ως μαύρη βαφή
Τέφρα κληματίνη (ανθρακικό κάλιο, προερχόμενο από την αποτέφρωση φυτών)
Με όξος ως επιθέματα σε δήγματα από ερπετά και σκύλους και ως αντίδοτο σε δηλητηριάσεις από
Τρυξ (το ίζημα από παλαιό οίνο, ανθρακικό κάλιο και μεταλλική σκωρία)
Σε τροχίσκους αντί σάπωνος, στυπτικό, αντιρρευματικό
Υδράργυρος
Δηλητήριο, διαβρωτικό. Αντίδοτο: γάλα
Χαλκός: πολλά χαλκούχα φάρμακα
Κεκαυμένος χαλκός
Στυπτικό, εμετικό, επιπαστικό, επουλω-τικό
Άνθος χαλκού (κάποιο οξείδιο)
Επουλωτικό, σε αιμορροΐδες κλπ
Χαλκίτις
Εσχαρωτικό, αντιψωρικό κλπ
Στυπτικό, ανθελμινθικό, εμετικό, εσχα-ρωτικό κλπ
Χρυσόκολλα (πολλές ουσίες, ίσως μαλαχίτης)
Μαλακτικό, ξηραντικό, σμηκτικό ούλων
Ιός (βασικός ανθρακικός χαλκός)
Εσχαρωτικό, επουλωτικό
Ιός σκώληκος (οξείδιο του χαλκού)
στυπτικό
Λεπίς χαλκού (οξείδιο του χαλκού)
Στυπτικό, επουλωτικό, στην οφθαλμο-λογία
Σποδός (μεταλλικό οξείδιο)
Σποδός κυπρίη (οξείδιο του χαλκού)
Σποδός ιλλυρίη (οξείδιο του χαλκού)
Σποδός χρυσίη μετά μίσυος (άγνωστο)
Μέλαν το κύπριον (ίσως οξείδιο του χαλκού)
Επουλωτικό σε οφθαλμικές νόσους, σε έμπλαστρα
Επουλωτικό πληγών
Σε έμπλαστρα γυναικολογικών παθήσεων
Σε πεσσούς γυναικολογικών παθήσεων
Ώχρα (ορυκτό από άργιλο και οξείδιο του σιδήρου)
Στυπτικό, διαλυτικό φυμάτων και σαρκωμάτων
Η σημαντικότερη φυσιογνωμία της ελληνο-ρωμαϊκής περιόδου ήταν ο Γαληνός (131-201 μ.Χ.). Γεννήθηκε στην Πέργαμο. Ταξίδευσε αρκετά και έτσι γνώρισε την θεραπευτική διαφόρων Σχολών. Εγκαταστάθηκε στη Ρώμη, όπου ίδρυσε επί της Ιεράς οδού κατάστημα, στο οποίο παρασκεύαζε ο ίδιος τα φάρμακα, σε αντίθεση με τους συγχρόνους συναδέλφους του, οι οποίοι δεν παρασκεύαζαν τα φάρμακα είτε από άγνοια, είτε από οκνηρία. Πειραματιζόταν στον εαυτό του και σε ζώα. Δεν περιέγραψε τα φυτά, απλώς τα κατονόμασε. Σημαντικές για την εποχή του ήταν οι έρευνές του για τις νοθείες των απλών φαρμάκων. Έκανε δοκιμασίες, που αφορούσαν τα φυσικά τους γνωρίσματα (χρώμα, οσμή, γεύση), αλλά και τη σύστασή τους.
Πολυγραφότατος, από τα ιατρικά του έργα διασώθηκαν 83 γνήσια και μερικά αμφισβητούμενα. Τα βιβλία αυτά ήταν η βιβλιοθήκη του φαρμακείου του.
Η θεωρία του για τη νόσο στηριζόταν στα τέσσερα στοιχεία του ανθρωπίνου σώματος, που αποτελείται όπως και όλο το σύμπαν από γη, ύδωρ, αέρα και πυρ. Τα στοιχεία αυτά αντιπροσωπεύουν τις τέσσερις ιδιότητες του σώματος: ψυχρό, υγρό, ξηρό, θερμό. Για να διατηρηθεί η υγεία τα ενάντια στοιχεία πρέπει να βρίσκονται ανά δύο σε ισορροπία., δηλ. θερμό με ψυχρό, ξηρό με υγρό, σε αντιστοιχία με τους τέσσερις χυμούς του σώματος, όπως τους περιέγραψε ο Ιπποκράτης.
Τα διάφορα απλά φάρμακα (δρόγες) έχουν αυτές τις τέσσερις ιδιότητες σε ποικίλλουσα αναλογία. Κατά τον Γαληνό, πρέπει να χρησιμοποιείται ένας συνδυασμός από δρόγες, ο οποίος να έχει την ικανότητα να αποκαταστήσει την διαταραχθείσα ισορροπία. Έτσι, ο Γαληνός παρασκεύαζε σύνθετα φάρμακα (με πολλές δρόγες), το οποία είχαν τις τέσσερις αυτές ιδιότητες στον κατάλληλο βαθμό, ώστε να επανέλθει η ισορροπία των χυμών του οργανισμού. Το αποτέλεσμα ήταν να οδηγηθεί στην πολυφαρμακία.
Μετά τον Γαληνό, η πρόοδος της θεραπευτικής επιβραδύνεται, διότι οι θεράποντες ιατροί και συγγραφείς αρκούνται σε παλαιότερα ιατρικά έργα, τα οποία αντέγραφαν. Έτσι σήμερα υπάρχουν Βυζαντινοί Κώδικες, που περιέχουν τα έργα των αρχαίων. Συχνά βρίσκουμε και δικές τους προσθήκες. Πολλοί βυζαντινοί ενσωμάτωσαν στα έργα τους κείμενα των παλαιοτέρων, όπως π.χ. ο Ορειβάσιος (4ος μ. Χ. αιών) στο έργο "Εβδομηκοντάβιβλος", στα κεφάλαια ι-ιε΄, αναφέρει τα φάρμακα, τις παρασκευές τους και τις δράσεις τους, όπως ανευρίσκονται στα έργα του Διοσκουρίδη και του Γαληνού. Επίσης, ο Αέτιος ο Αμιδηνός (6ος μ. Χ. αιών) στον 13ο Λόγο του αντέγραψε με ελάχιστες τροποποιήσεις τα "Αλεξιφάρμακα" του Νίκανδρου του Κολοφώνιου (2ος π. Χ. αιών), όπου περιγράφονται αντίδοτα δηλητηρίων.
Δρόγες, που δεν γνώριζαν οι αρχαίοι Έλληνες και εισήχθηκαν αργότερα στη θεραπευτική είναι οι ακόλουθες:
Καφουρά, άμπαρ, που είναι πιθανόν νοσώδη συγκρίματα κητών της Ινδικής θάλασσας και χρησιμοποιείτο ως τονωτικό της καρδιάς και της κεφαλής), μόσχος, ξηρανθέν έκκριμα από αδένα άρρενος ζώου της Κ. Ασίας, ισχυρό αντισπασμωδικό, λόγω μιας ετεροκυκλικής κετόνης που περιέχει. Οι δρόγες αυτές προέρχονται από τους Άραβες.
Επίσης, οι αρχαίοι Έλληνες αγνοούσαν τα καρυόφυλλα (Jambosa caryo-phyllus Sprengel et Niedenzu- Myrtaceae). Οι πρώτες πληροφορίες για την χρήση τους ανάγονται στην εποχή του Μεγ. Κων/νου.
Στον πίνακα που ακολουθεί παρατίθενται δρόγες, οι οποίες αναφέρονται στα έργα του Ιπποκράτη, του Διοσκουρίδη και αναγράφονται στην Ελληνική Φαρμακοποιία Ι, καθώς και σε μια ανεπίσημη Φαρμακοποιία, που τυπώθηκε στη Σμύρνη το 1835. Η πρώτη στήλη με τα ονόματα των δρογών είναι καταγραφή των φυτών, που αναφέρονται στο έργο του βυζαντινού Συμεώνος Σηθ (11ος μ. Χ. αιών) «Σύνταγμα κατά στοιχείον περί τροφών δυνάμεων»
Ρωννύει τα σπλάχνα
Συμπερασματικά μπορεί να διατυπωθεί η άποψη ότι οι αρχαίοι Έλληνες με βάση το πείραμα και την παρατήρηση, με κριτικό πνεύμα και επιστημονική θεώρηση επέλεξαν από το φυσικό περιβάλλον εκείνες τις δρόγες, που η χρήση τους υπήρξε διαχρονική, η δε μελέτη τους με τα σύγχρονα επιστημονικά μέσα τεκμηριώνει την ορθή επιλογή τους.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Berendes J., 1902, Des Pedanies Dioskurides aus Anazarbos Arneimittellehre, Stuttgart, ανατύπωση Wiesbaden 1970.
Ελληνική Φαρμακοποιία, 1835, (ερανισθείσα εκ διαφόρων λατινικών και γαλλικών χημικοφαρμακευτικών Συγγραφέων) Μέρος πρώτο. Λεξικόν της Φαρμακοποιίας. Σμύρνη.
Εμμανουήλ Ε., 1931, Φαρμακοποιία-Φαρμακοτεχνία, Αθήνα.
Εμμανουήλ Ε., 1948, Ιστορία της Φαρμακευτικής. Πυρσός, Αθήνα.
Galen, 1979, On the Natural Faculties, Introduction, p. IX-XL, Loeb Classical Library, Harvard University Press.
Κυριακόπουλος Π., 1983, Η ιπποκρατική φιλοσοφία και οι επιδράσεις σ’ αυτή των προσωκρατικών. Διατριβή επί διδακτορία. Ιωάννινα.
Λάνδερερ Ξ., 1837, 1868, Ελληνική Φαρμακοποιία Ι, Αθήνα.
Λυπουρλής Δ., 1983, Ιπποκρατική ιατρική. Διατριβή επί διδακτορία.Θες/νίκη.
Σκαλτσά Ε., Φιλιάνος Σ., 1992, Συμεώνος Σηθ: "Σύνταγμα κατά στοιχείον περί τροφών δυνάμεων". Φαρμακογνωστική εκτίμηση . 5ο Παν/νιο Συνέδριο Ιστορίας, Φιλοσοφίας και Κοινωνιολογίας των Ιατρικών Επιστημών, Κως, Σεπτέμβριος.
Théophraste, 1988, Recherches sur les plantes. Tome I, Introduction. p. VII-LIV. Ed. Les belles lettres.
Tschirch A., 1933, Handbuch der Pharmakognosie, Abteilung III, Band I, Leipzig
Χατζηιωάννου Δ. Ε., 1981, Συμβολή εις την μελέτην των παρ’ Ομήρω φαρμάκων και της αντιλήψεως υγιεινής δια της καθαριότητος. Διατριβή επί διδακτορία. Αθήνα.
Wellmann M., 1958, Pedanii Dioscuridis Anazarbei De Materia Medica. Vol.I-III. Berlin.
http://www.iama.gr/ethno/oropos/skaltsa.htm
Ελληνικά βότανα, μοναδικά φάρμακα
Η χρήση των βοτάνων ως φαρμάκων έχει τις ρίζες της στο βαθύ παρελθόν και ξεκινά μαζί με την εμφάνιση του ανθρώπου στη Γη. Πρόκειται μάλιστα για μια πρακτική που συνεχίστηκε μέχρι πολύ πρόσφατα, όταν η φαρμακοβιομηχανία άρχισε να παρασκευάζει χημικά φάρμακα για να αντικαταστήσει τη βαλεριάνα, την μπελαντόνα, τη μαντζουράνα και πολλά άλλα βότανα, που όμως τα τελευταία χρόνια αρχίζουν να ξανακερδίζουν το ενδιαφέρον, όχι μόνο των απλών ανθρώπων, αλλά και των επιστημόνων, που αναζητούν τις θεραπευτικές τους δυνάμεις που είχαν επισημάνει τόσο οι αρχαίοι Έλληνες όσο και πολλοί γιατροί αργότερα. Σήμερα, περίπου το 80% του παγκόσμιου πληθυσμού χρησιμοποιεί αποκλειστικά φαρμακευτικά φυτά, ενώ περίπου το 50% των φαρμάκων έχουν ως βάση κάποια φυσική ουσία.
Στα όσα ακολουθούν ξαναβρίσκουμε τα ελληνικά φαρμακευτικά βότανα, όχι βέβαια με την πρόθεση να αντικαταστήσουν τον γιατρό ή τη φαρμακευτική αγωγή, που ποτέ δεν πρέπει να αγνοούμε, αλλά με τη διάθεση να δημιουργήσουν ένα μικρό φυσικό φαρμακείο στο σπίτι μας για ήπιες διαταραχές.
Ενότητα 1η: Οδηγίες χρήσης
Τα φαρμακευτικά βότανα πρέπει να καταναλώνονται με προσοχή και με τη σύμφωνη γνώμη του γιατρού, κυρίως από όσους παίρνουν άλλα φάρμακα ή έχουν σοβαρά προβλήματα υγείας, αλλά και από τις εγκύους, τις θηλάζουσες και βέβαια τα παιδιά και τους εφήβους.
Τα φαρμακευτικά βότανα δεν αποτελούν πανάκεια, ούτε πρέπει να τα καταναλώνουμε χωρίς μέτρο και με την προσδοκία ότι θα γιατρέψουν όλες τις ασθένειες.
Οτιδήποτε είναι φυσικό δεν σημαίνει ότι είναι και απολύτως ασφαλές. Έτσι, τα φαρμακευτικά φυτά πρέπει να χρησιμοποιούνται με σύνεση και βάσει των συμβουλών των ειδικών, που τα γνωρίζουν καλά.
Δοσολογία
Οι ποσότητες στις οποίες μπορούμε ή πρέπει να καταναλώνουμε τα φαρμακευτικά φυτά είναι πολύ δύσκολο να καθοριστούν με ακρίβεια. Η σωστή δοσολογία εξαρτάται κάθε φορά από πολλούς παράγοντες, όπως η ηλικία, η σωματική διάπλαση, η ασθένεια του ατόμου που τα καταναλώνει, καθώς επίσης και από το αν παίρνει άλλα φάρμακα ή αν έχει και άλλα προβλήματα υγείας. Από την άλλη πλευρά, χρειάζεται να έχουμε υπόψη μας ότι δεν είναι όλα τα βότανα, από όπου κι αν προέρχονται, της ίδιας δραστικότητας, καθώς αυτή ποικίλλει ανάλογα με διάφορους παράγοντες, καλλιέργειας, συγκομιδής, αποξήρανσης, φύλαξης κ.λπ. Γενικά μπορούμε να πούμε ότι μία επαρκής ποσότητα για έναν ενήλικο που έχει λάβει υπόψη όλες τις αντενδείξεις είναι ένα φλιτζάνι έγχυμα ή αφέψημα τη φορά. Για περισσότερες συμβουλές, ή για συστηματική χρήση, θα πρέπει να συμβουλευτούμε τον γιατρό ή τον φαρμακοποιό μας.
Οι μορφές τουςΑφέψηµα
Το φυτό βράζει μαζί με το νερό, συνήθως για 5-10΄, και στη συνέχεια το διηθούμε. Χρησιμοποιείται για τα ξυλώδη μέρη, όπως οι ρίζες ή οι φλοιοί.
Έγχυµα Είναι μέθοδος που ενδείκνυται για τα φύλλα, τα άνθη και τα πέταλα, αλλά όχι για τις ρίζες. Επίσης, χρησιμοποιείται και όταν δεν θέλουμε να φύγουν τα πτητικά συστατικά, όπως στις περιπτώσεις των αρωματικών φυτών. Για να το παρασκευάσουμε, βράζουμε το νερό, το κατεβάζουμε από τη φωτιά και προσθέτουμε το βότανο. Κατόπιν, αφήνουμε το μείγμα έτσι για 5-10΄ και στη συνέχεια το διηθούμε.
Πού βρίσκουμε τα δραστικότερα; Είναι διαδεδομένη η λανθασμένη άποψη ότι τα άγρια φυτά είναι πιο δραστικά από τα καλλιεργούμενα. Όταν στα καλλιεργούμενα φυτά οι ποικιλίες που καλλιεργούνται, η περιποίηση των φυτών και η εποχή συλλογής, η φύλαξη (μέρη σκοτεινά και όχι υγρά) και η αποξήρανση (όταν χρειάζεται) είναι σωστές, τότε δεν παρατηρούνται ουσιαστικές διαφορές από τα άγρια. Επίσης, είναι σημαντικό να καταναλώνουμε τα βότανα σε διάστημα όχι μεγαλύτερο του ενός χρόνου από τη στιγμή της συλλογής τους.
Ενότητα 2η: Η ταυτότητά τους
1. Βαλεριάνα, κέντρανθος (κόκκινη βαλεριάνα) Η βαλεριάνα είναι γνωστή από την αρχαιότητα. Από τον 18ο αιώνα χρησιμοποιείται ως κατευναστικό του κεντρικού νευρικού συστήματος. Η κόκκινη βαλεριάνα έχει ανάλογη δράση και χρησιμοποιείται στην κεντρική Ευρώπη, κυρίως στη Γερμανία. Τη βαλεριάνα τη βρίσκουμε κοντά σε ποτάμια και καταρράκτες, σε ελώδεις περιοχές και σε δάση. Το φυτό μπορεί να καλλιεργηθεί με σπόρους και μεταφυτεύοντας τις παραφυάδες σε βάθος 30 εκ. σε ελαφρύ έδαφος. Προτιμάει εδάφη ξηρά και πολύ ήλιο.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Οι ρίζες της, οι οποίες συλλέγονται το φθινόπωρο και αποξηραίνονται στη σκιά, αφού πρώτα τις πλύνουμε καλά.
Χρήση: Σε μορφή εγχύματος λειτουργεί ως ήπιο κατευναστικό, αλλά βοηθά και στην αντιμετώπιση προβλημάτων αϋπνίας.
Προσοχή: Οι υψηλές και συνεχείς δόσεις μπορεί να προκαλέσουν πονοκέφαλο. Δεν πρέπει να χρησιμοποιείται για περισσότερες από 8 συνεχείς ημέρες. Επίσης, πρέπει να έχουμε υπόψη ότι ενισχύει τη δράση των υπνωτικών φαρμάκων. Σκόπιμο είναι να αποφεύγεται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και της γαλουχίας.
2. Δυόσµος Η καλλιέργειά του γίνεται με παραφυάδες σε ελαφρύ, όχι πολύ στεγνό έδαφος.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Τα υπέργεια τμήματα του φυτού, που συλλέγονται ακριβώς πριν την άνθιση και αποξηραίνονται όσο το δυνατόν γρηγορότερα σε σκιά και σε θερμοκρασία χαμηλότερη των 35° C.
Χρήση: Το αιθέριο έλαιο χρησιμοποιείται εξωτερικά σε μυαλγίες και νευραλγίες. Πρέπει όμως να αποφεύγεται η επαφή των παρασκευασμάτων που περιέχουν αιθέριο έλαιο με το πρόσωπο και με τη μύτη. Ως έγχυμα χρησιμοποιείται κατά της γαστρίτιδας, των κολικών και της δυσπεψίας. Διευκολύνει την έκκριση της χολής. Επίσης, υποβοηθά την εφίδρωση στον πυρετό και τη γρίπη. Το βράσιμο των φύλλων σε νερό και η εισπνοή των υδρατμών βοηθά κατά του κρυολογήματος.
Προσοχή: Πρέπει να αποφεύγεται η παρατεταμένη χρήση του αιθέριου ελαίου για εισπνοές. Δεν πρέπει να δίνεται σε παιδιά για διάστημα μεγαλύτερο από 3 ημέρες, ενώ πρέπει να αποφεύγεται στα βρέφη. Μπορεί να μειώσει τη ροή του γάλακτος, γι’ αυτό πρέπει να χρησιμοποιείται με προσοχή κατά τη γαλουχία. Επίσης, πρέπει να χρησιμοποιείται με μεγάλη προσοχή κατά την κύηση. Η χρήση παρασκευασμάτων με δυόσμο αντενδείκνυται σε άτομα με απόφραξη του χοληδόχου πόρου ή/και με σοβαρή ηπατική βλάβη.
3. Γλυκοριζα Είναι ένα πολυετές φυτό που το συναντάμε ως αυτοφυές κυρίως στη Μακεδονία. Συλλέγεται από το φθινόπωρο μέχρι το τέλος Μαρτίου.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Οι ρίζες και τα ριζίδια, που πλένονται καλά και αποξηραίνονται.
Χρήση: Το αφέψημα έχει σπασμολυτική δράση και χρησιμοποιείται σε ενοχλήσεις στομάχου. Επίσης, είναι πολύ αποτελεσματικό στον ξηρό βήχα ως μαλακτικό και αποχρεμπτικό.
Προσοχή: Γενικά δεν πρέπει να καταναλώνεται σε υψηλές δόσεις, επειδή προκαλεί υπέρταση, οίδημα και υποκαλιαιμία. Πρέπει οπωσδήποτε να αποφεύγεται από τους υπερτασικούς. Επίσης, αντενδείκνυται σε άτομα με προβλήματα στη χοληδόχο κύστη, ηπατική κίρρωση, νεφρική ανεπάρκεια, αλλά και στην κύηση.
4. Αγριάδα ή άγρωστις ή αγρόπυρο
Πρόκειται για ένα ζιζάνιο που βρίσκεται σε αγρούς και άγονες περιοχές και συλλέγεται την άνοιξη και το φθινόπωρο. Μπορούμε, επίσης, να το καλλιεργήσουμε και με σπόρους.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Το ρίζωμα, που αποξηραίνεται στη σκιά, αφού πρώτα πλυθεί καλά.
Χρήση: Κυρίως πίνεται ως αφέψημα και ως διουρητικό για τις πέτρες στα νεφρά.
Προσοχή: Ακριβώς επειδή είναι πολύ δραστική, η αγριάδα πρέπει να καταναλώνεται με προσοχή. Το αφέψημα χρειάζεται να είναι πολύ αραιωμένο, καθώς υπάρχει περίπτωση εάν διαλυθούν απότομα οι πέτρες να τραυματίσουν την ουροδόχο κύστη ή/και τους ουρητήρες και να παρατηρηθεί αίμα στα ούρα.
5. Βερβάσκο ή φλόµος Πρόκειται για ένα πολύ κοινό φυτό στη χώρα μας, που μπορεί επίσης να πολλαπλασιαστεί και με την καλλιέργεια σπόρων.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Τα άνθη, αποξηραμένα σε σκιά σε ξηρές εποχές, στον αέρα. Τα συλλέγουμε από τα διετή φυτά από τον Ιούλιο μέχρι τον Σεπτέμβριο.
Χρήση: Το έγχυμα ενδείκνυνται για τον παραγωγικό βήχα και τη βρογχική καταρροή.
Προσοχή: Το έγχυμα πρέπει να διηθείται με πανί, για να απομακρύνονται οι τρίχες που έχει το φυτό.
6. Γλυκάνισο ή άνισο Είναι ένα μονοετές φυτό με χαρακτηριστική ωραία μυρωδιά, του οποίου η καλλιέργεια γίνεται με σπόρους που φυτεύονται την άνοιξη σε σειρές.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Ο καρπός (αποξηραμένος), που συλλέγεται τον Ιούλιο ή τον Αύγουστο.
Χρήση: Το πίνουμε για να αντιμετωπίσουμε τη βρογχική καταρροή.
Προσοχή: Αντενδείκνυται σε άτομα με υπερευαισθησία στον άνισο ή στη μινθόλη. Μπορεί να προκαλέσει ποικίλες αλλεργικές αντιδράσεις (δερματικές, αναπνευστικές, γαστρεντερικές).
7. Δεντρολίβανο ή αρισµαρές Είναι ένας μεσογειακός θάμνος που πολλαπλασιάζεται με βλαστούς που αφήνονται να βγάλουν ρίζες ή αναπτύσσονται από σπόρους. Το συλλέγουμε φρέσκο όλο τον χρόνο.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Τόσο τα ξηρά (αποξηραίνονται σε θερμοκρασία χαμηλότερη των 35° C), όσο και τα χλωρά φύλλα.
Χρήση: Εξωτερικά χρησιμοποιείται σε ερεθισμούς του δέρματος και σε εντριβές για ρευματικές παθήσεις, διότι προκαλεί τοπική υπεραιμία. Όταν λαμβάνεται εσωτερικά, δρα ως τονωτικό, σαν εμμηναγωγό και εκτρωτικό. Το έγχυμα μπορεί επίσης να χρησιμεύσει και κατά της πιτυρίδας, ως τελευταίο ξέπλυμα στα μαλλιά.
Προσοχή: Δεν πρέπει να χρησιμοποιείται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Επίσης, σε μεγάλες δόσεις μπορεί να προκαλέσει σπασμούς και ίλιγγο.
8. Θυµάρι Θάμνος που βρίσκεται σε άγρια κατάσταση ή καλλιεργείται με σπόρους που φυτεύονται σε σειρές.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Τα κλαδιά του, που συλλέγονται πριν την άνθιση και κατά τη διάρκειά της το καλοκαίρι. Το φυτό αποξηραίνεται σε σκιά και σε θερμοκρασία χαμηλότερη των 35° C.
Χρήση: Το έγχυμα χρησιμοποιείται για λοιμώξεις του θώρακα και ως αποχρεμπτικό σε βρογχική καταρροή.
Προσοχή: Δεν πρέπει να χρησιμοποιείται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Επίσης, σε πολύ υψηλές τοξικές δόσεις μπορεί να προκαλέσει πονοκέφαλο, ίλιγγο και νεφρικές διαταραχές.
9, Μαϊντανός ή πετροσέλινο Είναι αυτοφυές στην Ελλάδα, αλλά καλλιεργείται και με σπόρους.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Κυρίως τα υπέργεια τμήματα, αλλά και οι ρίζες, που αποξηραίνονται σε θερμοκρασία χαμηλότερη των 40° C.
Χρήση: Το αφέψημα είναι διουρητικό και εμμηναγωγό.
Προσοχή: Δεν πρέπει να χρησιμοποιείται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και σε περιπτώσεις φλεγμονής των νεφρών. Μπορεί να λαμβάνεται με εξαιρετική προσοχή σε περιπτώσεις οιδήματος που έχει προκληθεί από καρδιακή ή/και νεφρική ανεπάρκεια. Έχουν αναφερθεί περιστασιακές αλλεργικές αντιδράσεις από το δέρμα και τους βλεννογόνους. Επίσης, σε μεγάλες δόσεις προκαλεί μέθη.
10. Μάραθο ή µάλαθρο Χρησιμοποιείται από τους ρωμαϊκούς χρόνους και πιστεύεται ότι βοηθάει στο αδυνάτισμα. Μάλιστα, λέγεται ότι το όνομά του προέρχεται από το ρήμα μαραίνω που σημαίνει αδυνατίζω. Στην Ελλάδα το συναντούμε ως αυτοφυές σε ξηρούς τόπους. Η καλλιέργειά του γίνεται με σπόρους που σπέρνονται σε σειρές.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Οι ώριμοι καρποί (αποξηραμένοι), που συλλέγονται το φθινόπωρο.
Χρήση: Το έγχυμα και το αφέψημα χρησιμοποιούνται ως φάρμακα του πεπτικού συστήματος, για τη δυσπεψία, τους κοιλιακούς και στομαχικούς πόνους, αλλά και για τους κολικούς. Το έγχυμα (με την προσθήκη μελιού) χρησιμοποιείται για τη βρογχική καταρροή (και σε παιδιά).
Προσοχή: Δεν πρέπει να χρησιμοποιείται στην εγκυμοσύνη και στη γαλουχία. Έχουν αναφερθεί περιστασιακές αλλεργικές αντιδράσεις από το δέρμα και τους βλεννογόνους. Επίσης, σε μεγάλες δόσεις προκαλεί μέθη.
11. Μαντζουράνα Είναι αυτοφυής στην Ελλάδα, αλλά καλλιεργείται και με σπόρους.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Τα υπέργεια τμήματα του φυτού, που συλλέγονται από τον Ιούλιο μέχρι τον Αύγουστο και αποξηραίνονται στη σκιά.
Χρήση: Το αφέψημα είναι ορεκτικό, ευεργετικό για το στομάχι, αντισπασμωδικό, διουρητικό. Το κατάπλασμα με οινόπνευμα χρησιμεύει στον καθαρισμό των πληγών.
Πολλές θεραπευτικές ιδιότητες αποδίδονται στη μαντζουράνα, αλλά μέχρι στιγμής δεν είναι καλά τεκμηριωμένες επιστημονικά.
Προσοχή: Σε μεγάλες δόσεις μπορεί να γίνει ηπατοτοξική, γι’ αυτό και η κατάχρηση του αφεψήματος είναι επικίνδυνη. Προσοχή επίσης χρειάζεται και στην εξωτερική εφαρμογή του φυτού. Πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ότι περιέχει σε χαμηλές συγκεντρώσεις αρβουτίνη και υδροκινόνη, που οδηγούν σε αποχρωματισμό του δέρματος.
12. Νεροµολόχα ή αλθέα Είναι ένα φυτό πολύ κοινό στην Ελλάδα που καλλιεργείται κιόλας. Πολλαπλασιάζεται με τη ρίζα, σπανίως και με σπόρους.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Οι ρίζες, οι οποίες συλλέγονται στο τέλος του φθινοπώρου, αποθηκεύονται σε δροσερό μέρος και στη συνέχεια ξεφλουδίζονται και ξηραί-νονται σε θερμοκρασία 50-60° C. Επίσης, τα φύλλα και τα άνθη, που συλλέγονται το καλοκαίρι.
Χρήση: Τα φύλλα και τα άνθη χρησιμοποιούνται όμοια με τη μολόχα. Επιπλέον, οι ρίζες έχουν αντιφλεγμονώδη δράση σε ήπιες φλεγμονές του γαστρικού βλεννογόνου.
Προσοχή: Η ταυτόχρονη χρήση με άλλα φάρμακα μπορεί να επιβραδύνει την απορρόφησή τους.
13. Μελισσόχορτο ή µέλισσα Το βότανο αυτό ήταν δημοφιλές μεσαιωνικό ελιξήριο νεότητας. Στη χώρα μας το συναντάμε παντού ως αυτοφυές. Επίσης, καλλιεργείται με σπόρους, που βλασταίνουν αργά, ή με διαίρεση φυτών. Προτιμά καλά εδάφη που δεν είναι πολύ στεγνά.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Τα φύλλα (αποξηραμένα ή φρέσκα), που συλλέγονται πριν την άνθιση. Τα φύλλα αποξηραίνονται σε σκιά και σε θερμοκρασία χαμηλότερη των 35° C, όσο το δυνατόν γρηγορότερα, γιατί γίνονται καφέ αν αποξηρανθούν πολύ αργά.
Χρήση: Σε μορφή εγχύματος, ως κατευναστικό.
14. Μολόχα Είναι ένα μονοετές φυτό πολύ κοινό στην Ελλάδα, που συναντάται σε υγρές περιοχές, σε αγρούς και στην άκρη των δρόμων.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Τα άνθη ή/και τα φύλλα, που συλλέγονται από τον Ιούνιο έως τον Αύγουστο και αποξηραίνονται γρήγορα στη σκιά.
Χρήση: Σχεδόν πάντα δίνεται ως αφέψημα σε ερεθισμούς του στοματικού βλεννογόνου και του λάρυγγα, όταν συνοδεύονται από ξηρό βήχα. Είναι καταπραϋντικό. Εξωτερικά χρησιμοποιείται σε φλεγμονές του δέρματος.
15. Ρίγανη
Είναι ένα βότανο διαδεδομένο από την αρχαιότητα. Η σύγχρονη έρευνα έχει ανακαλύψει τις αντιμικροβιακές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητές της. Είναι αυτοφυές σε ασβεστούχα και πυριτιούχα εδάφη σε ζεστές περιοχές, σε φτωχά βοσκοτόπια, στην άκρη των δρόμων και αλλού. Μπορεί και να καλλιεργηθεί όταν πάρουμε ολόκληρο το φυτό και το μεταφυτέψουμε.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Τα υπέργεια τμήματα του ανθισμένου φυτού, αποξηραμένο σε σκιά και σε θερμοκρασία χαμηλότερη των 35° C.
Χρήση: Το έγχυμα δίνεται κατά του βήχα, σε βρογχική καταρροή και γενικά στις παθήσεις των αναπνευστικών οδών. Χρησιμοποιείται ως διουρητικό, σε ενοχλήσεις του ουροποιητικού συστήματος, σε κοιλιακά άλγη, καθώς και για γαργάρες και πλύσεις του στόματος. Είναι αντιφλεγμονώδες για τον λάρυγγα και τα ούλα. Το μάσημα ριγανόξυλου ανακουφίζει τον πονόδοντο.
Προσοχή: Δεν υπάρχει μέχρι στιγμής επαρκής επιστημονική τεκμηρίωση για την αποτελεσματικότητα του φυτού και αυτό πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη ως προς την αναμενόμενη θεραπευτική του δράση.
16. Τίλιο ή φλαµούρι Βρίσκεται στα δάση, αλλά καλλιεργείται κιόλας.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Από το δέντρο, που ανθίζει τον Μάιο με Ιούλιο, χρησιμοποιούμε φαρμακευτικά τα άνθη, που συλλέγονται μόλις ανοίξουν τελείως και ξηραίνονται σε σκιά και σε θερμοκρασία χαμηλότερη των 35° C.
Χρήση: Τα άνθη χρησιμοποιούνται σε περιπτώσεις κρυολογήματος και ως εφιδρωτικό φάρμακο. Το ελληνικό τίλιο είναι πολύ πλούσιο σε βλέννη με πολυσακχαρίτες και κάνει καλό στο στομάχι.
17. Φασκόµηλο ή αλισφακιά Πρόκειται για ένα φυτό που συνδέεται με τη μακροβιότητα. Είναι αυτοφυές στις χώρες της Μεσογείου, αλλά καλλιεργείται και σε κήπους με σπόρους ή κομμάτια ρίζας.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Τα φύλλα του, που συλλέγονται το καλοκαίρι, αποξηραμένα σε σκιά και σε θερμοκρασία χαμηλότερη των 35° C, αλλά και χλωρά.
Χρήση: Το φυτό έχει αντιμικροβιακές και στυπτικές ιδιότητες. Το έγχυμα χρησιμοποιείται εξωτερικά σε φλεγμονές των βλεννογόνων και εσωτερικά στη δυσπεψία. Επίσης, είναι ιδανικό για γαργάρες και στοματικές πλύσεις.
Προσοχή: Δεν πρέπει να χρησιμοποιείται στην εγκυμοσύνη και τη γαλουχία, ούτε από όσους έχουν επιληψία, υπέρταση και από τα μικρά παιδιά. Επίσης, σε μεγάλες δόσεις μπορεί να προκαλέσει δηλητηριάσεις. Η παρατεταμένη χρήση μπορεί να οδηγήσει σε επιληπτικούς σπασμούς.
18. Τουσσιλάγκο ή βήχιο ή χαµαιλεύκη Πρόκειται για ένα πολύ κοινό πολυετές ελληνικό φυτό που συναντάται σε υγρά μέρη.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Τα άνθη, που συλλέγονται νωρίς την άνοιξη και αποξηραίνονται σε σκιά, και τα φύλλα, που συλλέγονται τον Μάιο και τον Ιούνιο και αποξηραίνονται στον ήλιο.
Χρήση: Ο Ιπποκράτης και ο Διοσκουρίδης το αναφέρουν ως αποχρεμπτικό. Το έγχυμα από το φυτό αυτό χρησιμοποιείται σε οξεία βρογχική καταρροή και σε ήπιες φλεγμονές του στοματικού και φαρυγγικού βλεννογόνου.
Προσοχή: Δεν πρέπει να χρησιμοποιείται περισότερο από 4-6 εβδομάδες συνολικά κατ’ έτος.
Η χρήση παρασκευασμάτων με τουσσιλάγκο αντενδείκνυται σε άτομα με πέτρες στη χοληδόχο κύστη, με απόφραξη του χοληδόχου πόρου και συναφείς παθήσεις.
Εφιστάται η προσοχή κατά την παρασκευή και τη χρήση του, δεδομένου ότι το φυτό περιέχει ηπατοτοξικά συστατικά και η ημερήσια δόση δεν πρέπει να υπερβαίνει συνολικά τα 100 μg σε αυτά τα συστατικά.
19. Χαµοµήλι Είναι ένα πολύ κοινό και γνωστό φυτό στη χώρα μας. Καλλιεργείται μερικές φορές με σπόρους, που σπέρνονται αργά το φθινόπωρο ή την άνοιξη. Το άγριο χαμομήλι ανθίζει από τον Ιούνιο έως τον Σεπτέμβριο.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Τα «κεφάλια», αποξηραμένα σε σκιά και σε θερμοκρασία χαμηλότερη των 35˚ C.
Χρήση: Εσωτερικά -κυρίως ως έγχυμα- χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις στομαχικών διαταραχών και μολύνσεων του στόματος ή του λάρυγγα. Εξωτερικά -με τη μορφή εγχύματος σε κομπρέσες- χρησιμοποιείται σε δερματικά εξανθήματα, σε εγκαύματα και σε φλεγμονές των ματιών.
Προσοχή: Για τις πλύσεις των ματιών με χαμομήλι εφιστάται η προσοχή κατά τη διήθηση του εγχύματος, ώστε να μην υπάρχουν κόκκοι γύρης ή σκόνη στο διήθημα, που μπορεί τελικά να επιδεινώσουν το πρόβλημα. Επίσης, δεν πρέπει να χρησιμοποιείται για παρατεταμένο χρονικό διάστημα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
20. Φλησκούνι ή βληχόνι Είναι είδος συγγενές της μέντας και του δυόσμου και μπορεί να χρησιμοποιηθεί αντί γι’ αυτά. Βρίσκεται αυτοφυές σε ολόκληρη την Ελλάδα, συνήθως κοντά σε νερά και σε παραθαλάσσιες περιοχές, αλλά μπορεί και να καλλιεργηθεί.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Τα φύλλα και τα άνθη, που συλλέγονται από τον Ιούνιο έως τον Οκτώβριο.
Χρήση: Πίνουμε το αφέψημα ή το έγχυμα ως τονωτικό, ευεργετικό για το στομάχι και καταπραϋντικό κατά της βρογχίτιδας, της ημικρανίας, των ιλίγγων και της διάρροιας. Το κατάπλασμα μπαίνει σε αποστήματα και μώλωπες. Επίσης, χρησιμεύει και για να κάνουμε γαργάρες για τις παθήσεις του ρινοφάρυγγα, για το βήχα και γενικά για το άσθμα και τη γρίπη.
21. Ταραξάκο ή πικραλίδα ή αγριοµάρουλο ή αγριοράδικο
Είναι πολύ κοινό φυτό και το συναντάμε σε χωράφια, στις άκρες των δρόμων και σε ακαλλιέργητες περιοχές.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Η ρίζα, η οποία πρέπει να κόβεται κατά μήκος πριν αποξηρανθεί στον ήλιο ή στη σκιά και συλλέγεται το φθινόπωρο. Επίσης τα φύλλα, καθώς και ολόκληρο το φυτό.
Χρήση: Το έγχυμα από τα φύλλα και ο χυμός τους έχουν διουρητική και ορεξιογόνο δράση. Επίσης, διευκολύνουν την έκκριση της χολής.
Προσοχή: Όπως συμβαίνει και με όλα τα φυτά που περιέχουν πικρά συστατικά, μετά την κατανάλωσή του μπορεί να προκληθεί πεπτική δυσανεξία λόγω γαστρικής υπεροξύτητας.
Η χρήση παρασκευασμάτων με ταραξάκο αντενδείκνυται σε άτομα με απόφραξη του χοληδόχου πόρου και συναφείς παθήσεις. Σε περιπτώσεις με πέτρες στη χοληδόχο κύστη μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο κατόπιν ιατρικής συμβουλής.
22. Γεντιανή Είναι πολυετές φυτό, αυτοφυές στην Ελλάδα.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Η αποξηραμένη ρίζα, που ξεθάβεται το φθινόπωρο.
Χρήση: Το έγχυμα δίνεται ως διεγερτικό της όρεξης.
Προσοχή: Γενικά δεν πρέπει να καταναλώνεται σε υπερβολικές δόσεις. Αντενδείκνυται σε άτομα με έλκος στομάχου ή/και δωδεκαδακτύλου. Υπερευαίσθητα άτομα μπορεί να εμφανίσουν πονοκέφαλο.
ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗ δρ. ΕΛΕΝΗ ΣΚΑΛΤΣΑ, αναπληρώτρια καθηγήτρια Φαρμακογνωσίας και Χημείας Φυσικών Προϊόντων στη Φαρμακευτική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.
http://www.vita.gr/ygeia/article/17638/ellhnika-botana-monadika-farmaka/
Ιεροβότανο
Χρήση σύμφωνα με τον Ιπποκράτη: Κατά της στείρωσης.
Σύγχρονη χρήση: Ως έγχυμα είναι εφιδρωτικό και διεγερτικό της λειτουργίας του συκωτιού, της πέψης και του ανοσοποιητικού συστήματος, ενώ χρησιμοποιείται και για την αντιμετώπιση του πυρετού. Παράλληλα, συμβάλλει στην απορρόφηση τροφών από τον οργανισμό και θεωρείται κατάλληλο για την αντιμετώπιση του πονοκεφάλου, της εξάντλησης, του άγχους και της αϋπνίας. Πλύσεις με το έγχυμα συστήνονται για στοματικά έλκη και αδύναμα ούλα.
Ως κατάπλασμα είναι κατάλληλο για μώλωπες, εξαρθρώσεις και τσιμπήματα εντόμων.
Μάραθος
Χρήση σύμφωνα με τον Ιπποκράτη: Για τους πόνους της μήτρας και τη μητρορραγία. Θεωρείτο επίσης ότι βοηθά στη σύλληψη.
Σύγχρονη χρήση: Για τους πόνους των ματιών, την κυστίτιδα, τα αρθριτικά. Προφυλάσσει από τη γρίπη, το βήχα, τον κοκίτη, το άσθμα, τις στομαχικές διαταραχές, τη ναυτία και τους κοιλιακούς πόνους των παιδιών. Oι σπόροι του βοηθούν την πέψη των μωρών. O μάραθος θεωρείται ότι αυξάνει το γάλα στις θηλάζουσες μητέρες, ενώ χρησιμοποιείται για τον καθαρισμό και τον αρωματισμό του στόματος, είναι ευεργετικός για τα μαλλιά και αντιρυτιδικός.
Μύθος: Oι αρχαίοι Έλληνες το έλεγαν... «μάραθρον» και το θεωρούσαν σύμβολο επιτυχίας. Το όνομά του οφείλεται στο ότι φύτρωνε στο Μαραθώνα. O Πλίνιος το αναφέρει σε συνταγές του, ενώ πίστευε ότι τα φίδια έτρωγαν μάραθο για να αλλάζουν δέρμα. Το 10ο αιώνα συνδέθηκε με τη μαγεία, ενώ την περίοδο του Μεσαίωνα ταυτίστηκε με το αδυνάτισμα, γιατί πίστευαν ότι οι σπόροι του έκοβαν την όρεξη.
Μαντζουράνα
Χρήση σύμφωνα με τον Ιπποκράτη: Ως καθαρτικό.
Σύγχρονη χρήση: Ως αναλγητικό σε μυϊκούς πόνους, διαστρέμματα και νευραλγίες. Μύθος: Στην αρχαία Ελλάδα στεφάνωναν με αυτό νιόπαντρα ζευγάρια ως σύμβολο ευτυχίας. Στην Κρήτη το φορούσαν οι ηγέτες ως σύμβολο τιμής. Επίσης, χρησιμοποιήθηκε ως καρύκευμα, ρόφημα και θερμό επίδεμα για την ανακούφιση των μυϊκών πόνων. Oι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι αν ένα κορίτσι βάλει στο κρεβάτι της μαντζουράνα, η Αφροδίτη θα της αποκαλύψει το μελλοντικό της σύζυγο
Δάφνη
Χρήση σύμφωνα με τον Ιπποκράτη: Χρησιμοποιήθηκε σε καταστάσεις υστερίας και θεωρείτο ότι διευκολύνει τον τοκετό.
Σύγχρονη χρήση: ·Ως αφέψημα ή έγχυμα κατά των εντερικών προβλημάτων.
Το αιθέριο έλαιό της είναι αντισηπτικό και μυκητοκτόνο, θεωρείται ισχυρό αναλγητικό και έχει σπασμολυτική δράση. Μύθος: Στην Ελλάδα η δάφνη αναφέρεται ήδη από την εποχή του Oμήρου. Ήταν ιερό δέντρο, αφιερωμένο στο θεό Απόλλωνα. Πρώτα οι Έλληνες και έπειτα οι Ρωμαίοι συνήθιζαν να στεφανώνουν με κλαδιά δάφνης τους νικητές των αγώνων. Έτσι, ακόμα και σήμερα η δάφνη ταυτίζεται με τη δόξα, τη νίκη και την υπεροχή.
Μυρτιά
Χρήση σύμφωνα με τον Ιπποκράτη: Χρησιμοποιήθηκε για τις πλύσεις της ευαίσθητης περιοχής των γυναικών, ενώ ο χυμός από τα βρασμένα φύλλα της θεωρείτο ότι διευκόλυνε τον τοκετό.
Σύγχρονη χρήση: Χρησιμοποιείται στην περίπτωση πονόδοντου, συνιστάται για τη θεραπεία των φλεγμονών και των μολύνσεων του γαστρεντερικού συστήματος, ενώ το έλαιό της έχει αντισηπτικές ιδιότητες. Μύθος: Η αρχαία Μύρτος ήταν αφιερωμένη στη θεά Αφροδίτη και αποτελούσε σύμβολο παρθενίας. Oι αρχαίοι Έλληνες φορούσαν μύρτινα στεφάνια στις διάφορες θυσίες.
Μανδραγόρας
Χρήση σύμφωνα με τον Ιπποκράτη: Ως αναισθητικό και ισχυρό εμμηναγωγό. Το αφέψημα της ρίζας του θεωρήθηκε ιδανικό σε περιπτώσεις μανιοκατάθλιψης.
Σύγχρονη χρήση: Έχει αναισθητική δράση, γι' αυτό και χρησιμοποιείται ως σύμβολο της αναισθησιολογίας. Λέγεται και καλάνθρωπος, επειδή το σχήμα της ρίζας του θυμίζει ανθρώπινη μορφή, ενώ έχει χρησιμοποιηθεί και ως (ψυχότροπο) ναρκωτικό. Μάλιστα, πιστεύεται ότι σε μεγάλη δόση προκαλεί παράνοια.
Ως κατάπλασμα, με τη χρήση των φύλλων και της ρίζας του, είναι αναλγητικό των ρευματικών και αρθριτικών πόνων.
Ως αφέψημα, με τη χρήση της ρίζας του, βοηθά στην αντιμετώπιση δερματικών διαταραχών και ελκών.
Κέδρος
Χρήση σύμφωνα με τον Ιπποκράτη: Ως αναλγητικό μετά τον τοκετό και εναντίον της μητρορραγίας.
Σύγχρονη χρήση: Ως έγχυμα, είναι κατάλληλο για τις στομαχικές διαταραχές, τα κρυολογήματα και τη δυσμηνόρροια. Καταπραΰνει τα νεύρα και δρα κατά των κολικών και των προβλημάτων της ουροδόχου κύστεως. Ως αφέψημα, βοηθά την πέψη, λειτουργεί ως διουρητικό, αιμοκαθαρτικό και τονωτικό όλων των λειτουργιών του οργανισμού. Εξωτερικά χρησιμοποιείται με πλύσεις ως απολυμαντικό και αντισηπτικό.
Εντριβές με το χυμό των καρπών του ανακουφίζουν από τις ισχιαλγίες.
Φασκόμηλο
Χρήση σύμφωνα με τον Ιπποκράτη: Για πνευμονικά νοσήματα και ως αναλγητικό της μήτρας.
Σύγχρονη χρήση:
Ως έγχυμα, αποτελεί εξαιρετικό φάρμακο για το κρυολόγημα, τη λαρυγγίτιδα και την αμυγδαλίτιδα. Διεγείρει την πέψη, τονώνει το νευρικό σύστημα και σταματά την εφίδρωση. Βοηθά σε περιπτώσεις αμηνόρροιας και επώδυνης περιόδου. Oι κομπρέσες του ανακουφίζουν και επουλώνουν κοψίματα, τραύματα και πληγές, ενώ πλύσεις με το έγχυμα καταπολεμούν την πιτυρίδα. · Ως αφέψημα, είναι διουρητικό και αποτοξινωτικό, που ενδείκνυται για τη θεραπεία της αρθρίτιδας.
Το αιθέριο έλαιό του είναι αντισηπτικό, δρα κατά των βακτηρίων και των μυκήτων, ενώ σε χαμηλή δόση είναι διεγερτικό και αποτελεσματικό κατά της αρθρίτιδας.
Δυόσμος
Χρήση σύμφωνα με τον Ιπποκράτη: Ως καθαρτικό της μήτρας.
Σύγχρονη χρήση: Ως έγχυμα, έχει δράση αντισπασμωδική, εφιδρωτική, καταπραϋντική, ηρεμιστική και χωνευτική, ενώ συστήνεται για ναυτία, δυσπεψία, ημικρανία, κολικό, πυρετό, σπασμούς, κράμπες και πέτρες στη χολή.
Ως κατάπλασμα, ανακουφίζει από τους ρευματισμούς και τις νευραλγίες, ενώ δρα κατά ορισμένων δερματοπαθειών. Παράλληλα, μειώνει το πρήξιμο του στήθους κατά το θηλασμό.
Ως αιθέριο έλαιο, χρησιμοποιείται με εντριβές για να ανακουφίσει από τον πονοκέφαλο, τον πυρετό και τους πόνους της περιόδου. Με εισπνοές, βοηθά στη ρινική αποσυμφόρηση και με πλύσεις δρα κατά των δερματικών φλεγμονών, της φαγούρας, των εγκαυμάτων και των τσιμπημάτων από κουνούπια.
Αγριοτριανταφυλλιά
Χρήση σύμφωνα με τον Ιπποκράτη: Ως κατάπλασμα στα οιδήματα και στις φλεγμονές και ως εμμηναγωγό.
Σύγχρονη χρήση: Το έγχυμα των πετάλων είναι διουρητικό και καταπραϋντικό των νεύρων, ωφέλιμο στην αντιμετώπιση της αϋπνίας, της δυσκοιλιότητας και της χρόνιας εντερίτιδας. Το έγχυμα από τα φύλλα του είναι φάρμακο για τη διάρροια και τις πέτρες στα νεφρά. Oι καρποί του θεωρείται ότι έχουν διουρητική, αναζωογονητική και βιταμινούχο δράση.
Το αφέψημα των πετάλων είναι τονωτικό και καθαρτικό. Το αφέψημα από τους καρπούς βοηθά στην αντιμετώπιση της αϋπνίας και της εντερίτιδας, ενώ με εξωτερικές πλύσεις συμβάλλει στη θεραπεία οφθαλμολογικών φλεγμονών.
Ροδιά
Χρήση σύμφωνα με τον Ιπποκράτη: Ως αντιεμετικό και αιμοστατικό.
Σύγχρονη χρήση: Ως αφέψημα με τη χρήση των ανθών του είναι τονωτικό και στυπτικό, ενώ με πλύσεις του στόματος δρα κατά της ουλίτιδας.
O χυμός του ροδιού δίνεται σε περιπτώσεις πυρετού και προβλημάτων του ουροποιητικού συστήματος. Θεωρείται ότι έχει αντιοξειδωτικές ιδιότητες.
http://www.ecozen.gr/evzoia/food/item/794-votana-ton-archaiwn-ellinwn
Τα 10 μαγικά βότανα για λοιμώξεις, μολύνσεις και φλεγμονές
Στη λαϊκή ιατρική το θυμάρι χρησιμοποιείται για γαργάρες που βοηθούν στην καταπολέμηση της λαρυγγίτιδας και της αμυγδαλίτιδας ενώ η αντιμικροβιακή δράση του...ενισχύεται αν συνδυαστεί με άλλα βότανα.
Στην αρχαιότητα, όταν η επιστήμη της ιατρικής βρισκόταν ακόμα σε πρώιμο στάδιο και δεν υπήρχε η δυνατότητα θεραπείας πολύπλοκων ασθενειών, η αντιμετώπιση των φλεγμονών, των λοιμώξεων και των μολύνσεων αποτελούσε την καθημερινότητα, αλλά και το όριο των γιατρών. Μπορούσαν τουλάχιστον να βασιστούν στο οπλοστάσιο της φύσης, καθώς δεκάδες φυτά χρησιμοποιούνταν και χρησιμοποιούνται ακόμη και σήμερα για να αντιμετωπιστούν περιπτώσεις μολύνσεων, λοιμώξεων και φλεγμονών. Στο «Εθνος – Υγεία» παρουσιάζονται σήμερα δέκα από τα βότανα που βοηθούν στην αντιμετώπιση των μολύνσεων, των φλεγμονών και των βακτηρίων. Υπάρχουν ωστόσο πολλά ακόμα με εντυπωσιακή θεραπευτική δράση. Κάποια από αυτά είναι η αγγελική, το δενδρολίβανο, το κάρδαμο, η κετραρία, η λεβάντα, η λεμονιά, το μελισσόχορτο, η πουλμανάρια, το σκόρδο και το τζίνσενγκ.
Βερβερίδα
Για το ήπαρ και τη χολή
Η βερβερίδα είναι ένα από τα καλύτερα βότανα για τη διόρθωση της λειτουργίας του ήπατος και της χολής. Ενδείκνυται σε περιπτώσεις που υπάρχει φλεγμονή της χοληδόχου κύστης ή όταν εντοπίζονται χολόλιθοι. Επίσης έχει ικανοποιητική δράση κατά της ελονοσίας και είναι αποτελεσματική στη θεραπεία πρωτοζωικών λοιμώξεων που οφείλονται σε είδη λεϊσμανίας. Για να παρασκευάσουμε το αφέψημα βερβερίδας, ρίχνουμε ένα κουταλάκι του γλυκού φλοιό σε ένα φλιτζάνι νερό. Στη συνέχεια το βράζουμε για 10-15 λεπτά. Η συνιστώμενη δόση είναι τρία φλιτζάνια την ημέρα. Πρέπει να επισημανθεί ότι για τις παθήσεις της χοληδόχου κύστης η βερβερίδα συνδυάζεται καλά με τη βερονίκη και τον φλοιό του χιονάνθου. Η βερβερίδα πρέπει να αποφεύγεται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
Ινούλα
Για ισχυαλγία και γυναικολογικά
Πριν η ιατρική επιστήμη πάρει το… πάνω χέρι στην αντιμετώπιση των λοιμώξεων, το φαρμακείο της φύσης και η λαϊκή σοφία έκαναν θαύματα.
Η ινούλα ήταν ένα από τα πιο σημαντικά βότανα για τους γιατρούς της αρχαίας Ελλάδας και της αρχαίας Ρώμης. Τη θεωρούσαν θεραπευτική για ένα τεράστιο εύρος ασθενειών, από την ισχιαλγία μέχρι τα γυναικολογικά προβλήματα. Σήμερα πάντως χορηγείται σχεδόν αποκλειστικά για να αντιμετωπίσει προβλήματα του αναπνευστικού συστήματος. Η ρίζα του φυτού βοηθά τον οργανισμό να καταπολεμήσει την αδυναμία που προκαλεί η γρίπη ή η βρογχίτιδα. Είναι επίσης δυνατό αποχρεμπτικό και μαλακώνει τον βήχα. Επιπλέον, αντιμετωπίζει όλα αυτά τα συμπτώματα πολύ αποτελεσματικά όταν πρόκειται για παιδιά. Το αφέψημα χρησιμοποιείται, τέλος, για το άσθμα και τον αλλεργικό πυρετό, ενώ έχει και δράση ως τονωτικό του πεπτικού συστήματος και του ήπατος.
Λυκίσκος
Με αντισηπτική δράση για κολίτιδες ή έλκη
Ο λυκίσκος είναι περισσότερο γνωστός για τις χαλαρωτικές ιδιότητες του. Εχει, ωστόσο, και έντονη αντισηπτική δράση και χορηγείται σε περιπτώσεις βλεννώδους κολίτιδας ή έλκους. Για να φτιάξουμε το έγχυμα, ρίχνουμε ένα φλιτζάνι βραστό νερό στο μπρίκι όπου προηγουμένως έχουμε βάλει μια κουταλιά του γλυκού ξηρά άνθη λυκίσκου. Το αφήνουμε για 10-15 λεπτά. Το έγχυμα χορηγείται μία φορά την ημέρα πριν από τον βραδινό ύπνο και αυτό γιατί έχει πολύ έντονες ηρεμιστικές ιδιότητες. Αν, πάντως, είναι απαραίτητο, η δόση μπορεί να αυξηθεί. Ο λυκίσκος δεν πρέπει να χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις που ο ασθενής πάσχει από κατάθλιψη γιατί η κατάστασή του μπορεί να επιδεινωθεί.
Θυμάρι
Για το αναπνευστικό και το πεπτικό
Το θυμάρι έχει μεταξύ των συστατικών του ένα αιθέριο έλαιο το οποίο περιέχει μια ισχυρή αντισηπτική ουσία με εξαιρετική δράση κατά των μολύνσεων και των φλεγμονών. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί εξωτερικά, σαν λοσιόν, για την αντιμετώπιση μολυσμένων τραυμάτων ή εσωτερικά για αναπνευστικές λοιμώξεις και λοιμώξεις του πεπτικού συστήματος. Στη λαϊκή ιατρική χρησιμοποιείται επίσης για γαργάρες που βοηθούν στην καταπολέμηση της λαρυγγίτιδας και της αμυγδαλίτιδας. Η αντιμικροβιακή δράση του θυμαριού ενισχύεται αν συνδυαστεί με άλλα βότανα όπως η εφέδρα και η λομπέλια. Για να παρασκευάσουμε έγχυμα, ρίχνουμε ένα φλιτζάνι βραστό νερό σε δοχείο το οποίο περιέχει δύο κουταλιές του τσαγιού ξηρό θυμάρι. Αφήνουμε το μείγμα για δέκα λεπτά στο δοχείο πριν το καταναλώσουμε. Η συνιστώμενη δόση είναι τρία φλιτζάνια την ημέρα.
Μάραθος
Για τις παθήσεις στομαχιού και εντέρου
Το μέρος του φυτού που έχει θεραπευτική δράση είναι οι σπόροι, οι οποίοι συλλέγονται το φθινόπωρο αφού ωριμάσουν και σκάσουν. Το μάραθο βοηθά αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση των παθήσεων του στομαχιού και των εντέρων, ενώ θεραπεύει και μολύνσεις των ματιών. Μπορεί επίσης να αντιμετωπίσει και τα συμπτώματα της βρογχίτιδας. Το έγχυμα του μάραθου χορηγείται με κομπρέσες για την αντιμετώπιση της επιπεφυκίτιδας και της βλεφαρίτιδας. Για να το παρασκευάσουμε, ρίχνουμε ένα φλιτζάνι βραστό νερό σε δοχείο το οποίο περιέχει 1 – 2 κουταλιές του τσαγιού ελαφρώς σπασμένους σπόρους μάραθου. Αφήνουμε το μείγμα για δέκα λεπτά και πίνουμε τρία φλιτζάνια την ημέρα.
Καρυδιά
Αφέψημα για γυναικολογική χρήση
Η καρυδιά είναι γνωστή από την αρχαιότητα και κατάγεται από την Ινδία από όπου μεταφέρθηκε αρχικά στην Κίνα και αργότερα στην Ευρώπη. Τα φύλλα της είναι αρωματικά και περιέχουν τανίνη, πτητικά έλαια, χρωστικές ουσίες και μια αλκαλική ουσία, τη γιουγκλόνη. Ο καρπός περιέχει παχύ έλαιο σε ποσοστό 40%-50%, ασβέστιο, σίδηρο, μαγγάνιο και κοβάλτιο. Το πυκνό αφέψημα των φρέσκων φύλλων είναι πολύ ευεργετικό σε περιπτώσεις φλεγμονής των γυναικείων γεννητικών οργάνων όπου είναι απαραίτητες οι πλύσεις. Η διαδικασία της παρασκευής του αφεψήματος από φύλλα καρυδιάς είναι πολύ εύκολη. Βάζουμε 15-30 γραμμάρια φύλλων σε ένα κιλό νερό και βράζουμε το μείγμα. Η συνιστώμενη δόση είναι από δύο έως πέντε φλιτζάνια την ημέρα.
Μελιτζάνα
Τα φύλλα με τις μαλακτικές ιδιότητες
Αν και είναι σήμερα ένα από τα πιο γνωστά φυτά στον πλανήτη, η μελιτζάνα είναι ένα από τα σχετικά λίγα βότανα με θεραπευτική δράση που ήταν άγνωστα στους γιατρούς της αρχαίας Ελλάδας. Κατάγεται από τις Ινδίες και την Κίνα, ενώ στην Ευρώπη έφτασε για πρώτη φορά μόλις τον 16ο αιώνα ταυτόχρονα με την εξάπλωση της στην Αμερική. Στη φαρμακευτική, τα χρήσιμα μέρη του φυτού είναι τα φύλλα και ο μίσχος του καρπού. Τα φύλλα της μελιτζάνας, ως κατάπλασμα για εξωτερική χρήση, έχουν μαλακτικές και επουλωτικές ιδιότητες κυρίως για περιπτώσεις που αφορούν αιμορροΐδες, καλόγερους, εγκαύματα και φλεγμονές. Ειδικά σε ό,τι αφορά τις αιμορροΐδες, στη λαϊκή ιατρική περιγράφεται η παρασκευή μια σκόνης από ψημένα κοτσάνια του καρπού της μελιτζάνας. Η σκόνη αυτή τοποθετείται με βαμβάκι πάνω στις αιμορροΐδες.
Αλόη
Αντιμικροβιακή και αντιμυκητιασική
Η αλόη είναι πολύ γνωστή από την αρχαιότητα, ενώ τα τελευταία χρόνια αναφέρεται πολύ συχνά ως φυτό με θαυματουργή δράση. Οι Ελληνες, οι Ρωμαίοι, οι Αιγύπτιοι και οι Κινέζοι τη χρησιμοποιούσαν για να θεραπεύσουν ασθένειες του δέρματος, ενώ στην Αίγυπτο ήταν ένα από τα βασικά συστατικά για το βαλσάμωμα των νεκρών. Περιέχει περίπου 200 συστατικά, πολλά εκ των οποίων είναι πολύτιμα για τον οργανισμό. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται κάποια πολύτιμα αμινοξέα , σάκχαρα, στερόλες, ένζυμα, λιγνίνη, Β καροτίνη, χολίνη, μηλικό οξύ, βιταμίνες, ασβέστιο, νάτριο, μαγνήσιο, κάλιο κ.λπ. Η ρητίνη κάποιων ποικιλιών αλόης είναι αρωματική και έχει αντιμυκητιασική, αντιβιοτική και αντιφλεγμονώδη δράση. Τις τελευταίες δεκαετίες δεν υπάρχει ανάγκη για την οικιακή παρασκευή αλοιφών ή αφεψημάτων, αφού η αλόη βρίσκεται πολύ εύκολα σε διάφορα φαρμακευτικά προϊόντα.
Βελανιδιά
Θεραπεύει τα οιδήματα
Η φλούδα της βελανιδιάς, που είναι το μέρος του δέντρου με τις μεγαλύτερες θεραπευτικές ιδιότητες, περιέχει μεγάλη ποσότητα τανίνης. Παρά την άσχημη μυρωδιά και τη δυνατή γεύση της η τανίνη έχει σημαντικές ιδιότητες. Το αφέψημα της φλούδας είναι εξαιρετικό στην καταπολέμηση των φλεγμονών και των οιδημάτων του τραχήλου της μήτρας. Το αφέψημα παρασκευάζεται από 15 γραμμάρια φλούδας και 1.500 γραμμάρια νερό. Το μείγμα βράζει μέχρι να μείνει ένα κιλό. Στη συνέχεια χορηγείται με κρασί. Η εσωτερική χρήση της φλούδας πάντως πρέπει να γίνεται με μεγάλη προσοχή, γιατί σε μεγάλες δόσεις για περισσότερο χρονικό διάστημα από το επιτρεπόμενο μπορεί να προκαλέσει καρδιαλγία και βλάβες στο στομάχι.
Πορτοκαλιά
Ενας χυμός για… όλα
Το πορτοκάλι είναι το φρούτο με τις περισσότερες θεραπευτικές ιδιότητες για τον οργανισμό. Η φλούδα του περιέχει αιθέρια έλαια, ενώ ο χυμός του είναι πλούσιος σε βιταμίνες C, D, A και Ρ, ανόργανα άλατα ασβεστίου, καλίου, μαγνησίου, σιδήρου και νατρίου. Κυρίως χάρη στην περιεκτικότητά του σε βιταμίνη C το πορτοκάλι θωρακίζει τον οργανισμό ενάντια σε λοιμώξεις του αναπνευστικού και του μυοσκελετικού συστήματος. Δεν υπάρχουν συνιστώμενα βότανα ή αφεψήματα για το πορτοκάλι, αφού ο καλύτερος τρόπος για να έχουμε όλες τις ευεργετικές επιπτώσεις του είναι να το φάμε νωπό ή να πιούμε τον χυμό του. Δεν είναι λίγοι ωστόσο αυτοί που αποξηραίνουν τις φλούδες και τις βάζουν σε γυάλινα βάζα για να τις χρησιμοποιήσουν αργότερα σε αφεψήματα.
Read more: http://www.newsbomb.gr/ellada/news/story/232330/ta-10-magika-votana-gia-loimoxeis--molynseis-kai-flegmones#ixzz3mj3be2g7
ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΒΟΤΑΝΑ
Στην αρχαία Ελλάδα, όπου ζούσε ο Ιπποκράτης (460-370 π. Χ.), ο πατέρας της Ιατρικής, η χρήση και εφαρμογή των βοτάνων από την ελληνική ύπαιθρο ήταν η βάση της ιατρικής επιστήμης. Οι ιατροφαρμακευτικές ιδιότητες των βοτάνων θεωρόντουσαν μαγικές και μέχρι σήμερα χρησιμοποιούνται ευρέως σε όλη την Ελλάδα, ως συμπλήρωμα στην τυπική ιατρική.
Η Ελλάδα φημίζεται για τα μοναδικά βότανα της, ώστε δεν εκπλήσσει το γεγονός ότι η ελληνική κουζίνα έχει να κάνει με βότανα που το άρωμά τους χαρακτηρίζει την Ελληνική κουζίνα. Το ξερικό καλοκαιρινό κλίμα ευνοεί την ανάπτυξη αρωματικών βοτάνων σε τόση πληθώρα που μπορείτε εύκολα να συλλεξετε και να χρησιμοποιήσετε για το λεπτό και σπάνιο αρωμα τους. Πολλά άτομα επιλέγουν να καλλιεργήσουν σε γλάστρες ή σε κήπους πολλά βότανα όπως βασιλικός, ρίγανη, μέντα και θυμάρι. Ο Έλληνας μάγειρας δεν πρέπει να πληρώνει υπέρογκα ποσά για μια χούφτα των προσυσκευασμένων βότανων απο τα σούπερ μάρκεταλλά τα συλλέγει μόνος του!
Η άριστη ποιότητα των ελληνικών βοτάνων οφείλεται στη μεγάλη ηλιοφάνεια που έχουμε στην Ελλάδα, στα διαφορετικά χώματα και στο διαφορετικό μικροκλίμα κάθε περιοχής. διαφορετικά είδη του τοπίου. Μερικά από τα βότανα της Ελλαδός όπως το χαμομήλι Τσάι του βουνού Tilio (έγχυση τίλιο), φασκόμηλο, θυμάρι, ρίγανη και βασιλικό επιλέγονται από μερικά από τα πιο διάσημα σεφ της Ευρώπης.
Ο αριθμός των βοτάνων που παράγουν τα φυτά που αναπτύσσονται φυσιολογικά στην Ελλάδα είναι εντελώς απίστευτος. Ελληνικά βότανα μπορείτε να βρείτε φρέσκα και αποξηραμένα, σε νιφάδες και ολόκληρα, όπως φύλλα και στελέχη, σπόροι, με τους λοβούς, και άλλες παραλλαγές στο εμπόριο και στις αγορές.
Λόγω των πολλών βότανα και τα καρυκεύματα που χρησιμοποιούνται σε καθημερινή βάση, δεν υπάρχει ένα βότανο που καθορίζει την ελληνική κουζίνα. Όμως, τα ακόλουθα θα είναι χρήσιμα αντικείμενα ντουλάπι κατάστηματος ή κουζίνας .
Ελληνικά βότανα:
Χαμομήλι (camomile)
Το χαμομήλι πήρε το όνομά του από το άρωμά του (μήλο του εδάφους) και ο πρώτος που αναφέρει τις ευεργετικές του ιδιότητες είναι ο πατέρας της Ιατρικής ο Ιπποκράτης. που το θεωρούσε εμμηναγωγό και φάρμακο κατά της υστερίας. Η μονοετής πόα, (Ματρικάρια το χαμαίμηλον) της οικογένειας των Συνθέτων, είναι φυτό αρωματικό και φαρμακευτικό, ύψους μέχρι 35 εκατοστά, με λείο βλαστό, πολύκλαδο και όρθιο. Από τα άνθη του, που συλλέγονται όταν ανοίξουν καλά, παρασκευάζεται ένα από τα καλύτερα ευστόμαχα αφεψήματα. Τα φύλλα είναι φτεροσχιδή και τα άνθη είναι σε ακραία κεφάλια ασπροκίτρινα. Αυτοφύεται σε χέρσα και καλλιεργημένα μέρη και η άνθηση που αρχίζει τον Απρίλιο διαρκεί μέχρι και τον Ιούνιο. Ποικιλίες του χαμομηλιού καλλιεργούνται, γιατί το αφέψημά τους έχει καταπραϋντικές και θεραπευτικές, στις τοπικές φλογώσεις, ιδιότητες. Τα άνθη επίσης θεωρούνται αντιπυρετικά, ευκοίλια, χολαγωγά, σιελογόνα, εμμηνάγωγα, σπασμολυτικά, αντιαλλεργικά, επουλωτικά, καταπραϋντικά των νεύρων, αεραγωγά, ανθιλμινθικά και ορεκτικά. Η χριστιανική παράδοση έχει αφιερώσει το χαμομήλι στον Άγιο Γεώργιο προφανώς γιατί ανθίζει κοντά στην γιορτή του (23 Απριλίου).
Μαντζουράνα (matzourana)
Ποώδες αρωματικό φυτό, της οικογένειας των χειλόμορφων. Φυτό της Ανατολής με λουλούδια σε σφαιρικά στάχυα. Στην Ελλάδα είναι αυτοφυές και το βρίσκουμε κυρίως στα ψηλά οροπέδια, όπου ανθίζει από Ιούλιο μέχρι Σεπτέμβριο.
Για τις θεραπευτικές του ιδιότητες ήταν γνωστό και στους αρχαίους Έλληνες και μάλιστα αναφέρεται από τον Θεόφραστο με το όνομα "αμάρακος ο αείφυλλος" και από τον Διοσκουρίδη ως "σάμψυχο". Ο Ιπποκράτης το χρησιμοποιούσε σαν αντισηπτικό.
Οι ανθισμένες κορυφές χρησιμοποιούνται ως αρωματικό στην κουζίνα, από αυτές βγαίνει και το έλαιο που χρησιμοποιείται στην φαρμακευτική και στην αρωματοποιία. Είναι πολύ καλό αναλγητικό σε μυϊκούς πόνους, διαστρέμματα, στραμπουλήγματα και νευραλγίες. Θεωρείται επίσης έξοχο αντίδοτο στα μικρόβια του τυφοειδούς πυρετού
Μαντζουράνα φύλλα είναι ελαφρύ γκριζωπό-πράσινο και οβάλ σχήμα φτυάρι.
Mέντα ή Δυόσμος (Menta ή diosmos):
Μέντα η πράσινη. Βαθυπράσινη πόα της οικογένειας των Χειλανθών. Τα φύλλα του είναι επιμήκη και τα άνθη του έχουν χρώμα μελανί. Είναι πολυετές και ευδοκιμεί σε υγρά μέρη. Στην Ελλάδα έχουμε 13 είδη και 9 παραλλαγές.
Είδος πασίγνωστο στην Ελλάδα όπου καλλιεργείται στις αυλές και στους κήπους και χρησιμοποιείται στο φαγητό. Όταν το πιάσουμε βγάζει ωραίο ευχάριστο άρωμα. Υπάρχει παντού σαν καλλιεργούμενο και μαζεύεται όλο το χρόνο. Μπορούμε να τον έχουμε πάντα φρέσκο σε μια γλάστρα ή να τον ξεράνουμε και να τον φυλάξουμε σε ένα βάζο.
Στην αρχαιότητα τον χρησιμοποιούσαν στην κατασκευή μύρου αλλά και για φαρμακευτικούς σκοπούς. Ο Διοσκουρίδης, ο Ιπποκράτης και ο Πλίνιος το ανέφεραν συχνά ως φυτό με μεγάλη φαρμακευτική αξία και ωραιότατο άρωμα. Οι αρχαίοι Ελληνες έτριβαν το τραπέζι τους με δυόσμο, πριν καθίσουν να φάνε.
Είναι τονωτικό, χωνευτικό, καταπραϋντικό του στομάχου, αντισπασμωδικό, εναντίον του λόξιγκα, βοηθά στις ημικρανίες και στον πονόδοντο, αν μασήσουμε τα φύλλα. Μερικές σταγόνες επίσης σε χλιαρό νερό γίνονται γαργάρα σε περιπτώσεις αμυγδαλίτιδας, ουλίτιδας και φλεγμονών του ρινοφάρυγγα.
Ο δυόσμος χρησιμοποιείται σαν καρύκευμα ή αφέψημα, σαν αρωματικό και χρησιμοποιείται επίσης στη σαπωνοποιία, τη μυροποιία, τη ζαχαροπλαστική κ.λπ.
http://www.abettergreece.com/Greek%20herbs%20in%20greek.html
Αρχαία γιατρικά, σύγχρονες θεραπείες: 6 βότανα που κάνουν θαύματα
Εκατοντάδες χρόνια πριν, οι πρακτικοί θεραπευτές ανακάλυψαν τις θαυματουργές δοσολογίες των φυτικών φαρμάκων. Διάβασε ποια από αυτά εξακολουθούν να έχουν ισχύ.
Μελισσόχορτο
Ένα βάλσαμο για το μυαλό
Τι λέει η παράδοση: Η melissa officinalis ή αλλιώς μελισσόχορτο, είναι μέλος της οικογενείας του δυόσμου. Εκατοντάδες χρόνια πριν, οι άνθρωποι ανακάλυψαν τη θαυματουργή δράση του σε προβλήματα άγχους, μειωμένης μνήμης, αϋπνίας και δυσπεψίας. «Είναι αποτελεσματικό κατά των δαγκωμάτων από ζώα, βοηθάει στην καλή λειτουργία της καρδιάς και διώχνει μακριά κάθε μελαγχολία και στεναχώρια», έγραφε κατά τους Ελισαβετιανούς χρόνους (1597) ο βοτανολόγος John Gerard.
Τι αποκαλύπτει η έρευνα: «Πρόκειται τις προσεχείς μέρες να υποβληθείς σε κάποιο τεστ, έχεις μία παρουσίαση ή κάποια άλλη διαδικασία που σε γεμίζει με άγχος; Όπως συνέβαινε και τα παλιά χρόνια, ένα ρόφημα από μελισσόχορτο θα σε βοηθήσει να κοιμηθείς βαθιά το προηγούμενο βράδυ και να είσαι ήρεμη και συγκεντρωμένη τη μεγάλη στιγμή», διαβάζουμε σε άρθρο του 2003, που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Neuropsychopharmacology. Οι ερευνητές επίσης θεωρούν το φυτό αυτό πολύ δραστικό σε περιπτώσεις πανικού. «4 εβδομάδες αρωματοθεραπείας με μελισσόχορτο σε ασθενείς με σοβαρή άνοια έχουν αποτέλεσμα τη μείωση της σύγχυσης και της ταραχής που τους καταλαμβάνει», αναφέρει μελέτη του 2002 στην επιθεώρηση Journal of Clinical Psychiatry, ενώ «4 μήνες θεραπείας με αλκοολούχο βάμμα του φυτού δρα πολύ αποτελεσματικά σε ασθενείς με Alzheimer», σύμφωνα με άρθρο του 2003 στο Journal of Neurology, Neurosurgery and Psychiatry. Το βάλσαμο του μελισσόχορτου φαίνεται ότι ηρεμεί τον υπερκινητικό θυρεοειδή αδένα (ασθένεια Grave), σύμφωνα με τον Eric Yarnell, ND, επίκουρο καθηγητή Βοτανολογίας στο Bastyr University. Επίσης πολύ σημαντική είναι η συμβολή του στην καταπολέμηση των ιών, ενώ η αντιβακτηριακή και αντιισταμινική του δράση το καθιστά άριστη θεραπεία για μολύνσεις και αλλεργίες.
Πώς θα ωφεληθείς: Σύμφωνα με τη Βοτανολόγο Linda Different Cloud, PhD, μέλος του τμήματος Εθνοβοτανολογίας του Montana State University, για να λάβεις τις ευεργετικές ιδιότητες του μελισσόχορτου, μπορείς να κάνεις τα εξής: ρίξε 20 πρέζες ξεραμένου φυτού σε ένα λίτρο νερό και πιες 2-4 φλιτζάνια τη μέρα (καταπολεμά τους πόνους της περιόδου) ή φτιάξε αφέψημα με μια μικρή χούφτα βοτάνου σε ένα λίτρο νερό (2 φλιτζάνια τη μέρα για ημικρανίες, ιλίγγους). Ακόμη, για εξωτερική χρήση (λοσιόν, κολπικές πλύσεις, κ.ά.), θα χρειαστείς 1 και 1/2 χούφτα βοτάνου σε 1 λίτρο νερό.
Προσοχή: Αν λαμβάνεις αγωγή για το θυρεοειδή, συμβουλέψου το γιατρό σου, καθώς το βότανο μπορεί να επηρεάσει τη δοσολογία.
Κρεμμύδι
Ένα φυσικό... αναβολικό
Τι λέει η παράδοση: Είναι γνωστό από την αρχαιότητα ακόμα για τις πολύτιμες ιδιότητές του. Στην αρχαία Μεσοποταμία, μάλιστα, θεωρούνταν ότι θεραπεύει σχεδόν τα πάντα, ενώ το συνιστούσαν ιδιαιτέρως για την αντιμετώπιση του διαβήτη. Στις αρχές του 20ού αιώνα, στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο William Boericke, MD, πρότεινε τα κρεμμύδια σε περιπτώσεις ασθενών με αναπνευστικά προβλήματα, αλλά και σε περιστατικά δυσπεψίας. Οι αρχαίοι Έλληνες Ολυμπιονίκες, πάλι, πιστεύοντας ότι τα κρεμμύδια ενισχύουν την αθλητική τους απόδοση, έπιναν το ζωμό τους ή τα ξεφλούδιζαν και τα έτριβαν στο σώμα τους πριν τους αγώνες.
Τι αποκαλύπτει η έρευνα: Μία σειρά από νεότερες έρευνες έχουν επιβεβαιώσει πολλές από τις παλαιότερες χρήσεις των κρεμμυδιών. Τα θειούχα συστατικά τους (thiosulfinates), στα οποία οφείλεται και η έντονη μυρωδιά τους, μειώνουν τα συμπτώματα του διαβήτη και προστατεύουν από καρδιοαγγειακές νόσους.Επιπλέον, το κρεμμύδι αποτελεί την πλουσιότερη πηγή κερκετίνης, μιας αντιοξειδωτικής ουσίας, της οποίας η δράση συνδέεται με την καταπολέμηση του καρκίνου του στομάχου. Βοηθά στην καλή κυκλοφορία του αίματος, μειώνει την ολική χοληστερόλη, αυξάνει την «καλή» HDL χοληστερόλη, αποτρέπει την εμφάνιση θρόμβων, καταπολεμά το άσθμα, τη χρόνια βρογχίτιδα, την αλλεργική ρινίτιδα, την αρτηριοσκλήρυνση και τις μολύνσεις. Διαθέτει αντιφλεγμονώδη, αντιβιοτική και μικροβιοκτόνο δράση και αντικαρκινικές ιδιότητες. Η κερκετίνη διαθέτει επίσης καταπραϋντική δράση. Και τελικά φαίνεται πως οι αρχαίοι Έλληνες είχαν δίκιο: Μία έρευνα του 2009, η οποία καταγράφηκε στην επιθεώρηση «International Journal of Sport Nutrition and Exercise Metabolism», αποκάλυψε ότι η κερκετίνη αυξάνει την αντοχή - μετατρέποντας έτσι το κρεμμύδι στο πιο νόμιμο... αναβολικό.
Πώς θα ωφεληθείς: Οι ειδικοί αναφέρουν στο «Federation of European Biochemical Socities» ότι το κρεμμύδι μπορεί να κρατήσει μακριά το γιατρό περισσότερο απ' ό,τι ένα μήλο, καθώς το σώμα σου απορροφά την κερκετίνη στο κρεμμύδι τρεις φορές περισσότερο από ό,τι στο μήλο. Και όπως μας προτείνει ο Michael Havey, PhD, γενετιστής και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Wisconsin «θα δεσμεύσουμε περισσότερα θειούχα συστατικά από το κρεμμύδι, αν προτιμήσουμε τις πιο ζωηρόχρωμες εκδοχές του. Και επειδή η υψηλή θερμοκρασία ελαττώνει τα θειούχα συστατικά, καλό είναι να τα καταναλώνουμε ωμά ή έστω ελαφρά μαγειρεμένα». Τέλος, «επειδή υπάρχουν πολλοί τύποι και πολλές εκδοχές μαγειρέματος, είναι δύσκολο να συστήσουμε μια αναγκαία ποσότητα κατανάλωσης. Το πιο ασφαλές λοιπόν είναι να το κάνεις μέρος της τυπικής διατροφής σου».
Πιπέρι Καγιέν
Άμεσο καταπραϋντικό
Τι λέει η παράδοση: Η μεταφορά του κόκκινου καγιέν πιπεριού -λέγεται επίσης τσίλι- από το Νέο Κόσμο στον Παλιό (στην Ευρώπη) έχει πιστωθεί στον Χριστόφορο Κολόμβο. Το -εύκολο στην καλλιέργειά του- τσίλι γρήγορα κατέκτησε σημαίνουσα θέση στην παραδοσιακή μαγειρική αλλά είχε και συστηματική χρήση σε γιατροσόφια σε όλο τον κόσμο. Οι πρακτικοί γιατροί μάλιστα το χρησιμοποιούσαν διά πάσα νόσον, τόσο για τους πόνους όσο και για αφροδισιακό. Η καυτερή του γεύση οφείλεται στην ουσία καψαϊκίνη, η οποία είναι γνωστή ως αναλγητική ουσία – καταπραΰνει τους μυϊκούς πόνους, τις μετεγχειρητικές ενοχλήσεις και τους πόνους στις αρθρώσεις. Οι έρευνες έχουν αποδείξει ότι σταματά τις χημικές ενώσεις που μεταφέρουν το μήνυμα του πόνου στον εγκέφαλο.
Τι αποκαλύπτει η έρευνα: Οι πρόσφατες μελέτες υποδεικνύουν ότι το πικάντικο μπαχαρικό μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στον έλεγχο του βάρους. Άρθρο του 2009 στην επιθεώρηση «American Journal of Clinical Nutrition» αναφέρει ότι η καψαϊκίνη βοήθησε τους ανθρώπους που συμμετείχαν να χάσουν κοιλιακό λίπος. Επίσης, το πιπέρι καγιέν φαίνεται ότι ελέγχει τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα. Οι συμμετέχοντες σε έρευνα, οι οποίοι κατανάλωσαν έναν γεύμα που περιείχε ορισμένη ποσότητα καψαϊκίνης, εμφάνισαν υψηλότερα επίπεδα από μια ορμόνη που ελέγχει το σάκχαρο και μικρότερα από την γκρελίνη, την «ορμόνη της πείνας», από εκείνους που κατανάλωσαν ένα ήπιο γεύμα, χωρίς πικάντικες γεύσεις, σύμφωνα με την επιθεώρηση «American Journal of Clinical Nutrition».
Πώς θα ωφεληθείς: Η τακτική χρήση του κόκκινου πιπεριού βελτιώνει την κυκλοφορία του αίματος, ενώ ενδέχεται να βοηθά και στις εγκεφαλοπάθειες, αλλά και στις ψυχικές παθήσεις, τις καρδιοπάθειες, τα προβλήματα από κακή πέψη (διεγείρει την έκκριση των γαστρικών υγρών, αλλά και την παραγωγή των πεπτικών ενζύμων του παγκρέατος και της χολής από το ήπαρ) και τις αρθρίτιδες. Τέλος, βοηθά αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση των αιμορραγιών. Πρόσφατη έρευνα από το Παν/μιο του Νότιγχαμ έδειξε ότι η καψαϊκίνη επιτίθεται στην ενεργειακή πηγή όλων των καρκινικών κυττάρων. Τέλος, χρησιμοποιείται ευρέως ως δραστικό συστατικό θερμαντικών αλοιφών και θεραπειών για την ψωρίαση. Το μόνο μειονέκτημα βρίσκεται στο ότι δεν έχει οριστεί ακόμη η δοσολογία που θα θέσει το βάρος μας υπό έλεγχο. Παρ’ όλα αυτά οι ειδικοί συστήνουν να χρησιμοποιούμε ψιλοκομμένο πιπέρι καγιέν σε όσο περισσότερα φαγητά μπορούμε.
Μαϊντανός
Για την ενίσχυση του ουροποιητικού
Τι λέει η παράδοση: Η ρίζα του μαϊντανού μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τις ασθένειες της ουροδόχου κύστης, έγραφε ο βοτανολόγος John Parkinson σε μια συνταγή που ετοίμαζε για τη βασίλισσα της Αγγλίας εν έτει 1629. Αιώνες αργότερα, το σύγγραμμα του Boericke, «Homeopathic Materia Medica», πρότεινε τη θεραπεία με μαϊντανό σε προβλήματα του ουροποιητικού συστήματος, κάτι στο οποίο συμφωνούσε και η ομάδα των φυσικοπαθητικών γιατρών, οι οποίοι αποκαλούνταν The Eclectics στο σύγγραμμά τους The Eclectic Materia Medica, Pharmacology and Therapeutics. Πάντως, σύμφωνα με τον J. Parkinson, αν φας πολύ κρεμμύδι ή άλλα πικάντικα μπαχαρικά, ο μαϊντανός είναι η λύση που θα δροσίσει τον οισοφάγο σου και θα σε απαλλάξει (και τους γύρω σου, εννοείται) από τη δυνατή μυρωδιά τους.
Τι αποκαλύπτει η έρευνα: Το 2002 η επιθεώρηση «World Journal of Urology» δημοσίευσε άρθρο του Yarnell, το οποίο ανέφερε ότι μια σειρά από μελέτες πάνω σε ζώα έδειξαν ότι ο μαϊντανός όντως βελτιώνει τη λειτουργία του ουροποιητικού. Άλλωστε, η Γερμανική Επιτροπή Ε, ένα θεσμικό όργανο για την υγεία, έχει αποδεχτεί τη χρήση μαϊντανού σε περιπτώσεις κυστίτιδας και άλλων διαταραχών του ουροποιητικού.
Πώς θα ωφεληθείς: Ο μαϊντανός είναι πλούσιος σε μέταλλα και περιέχει περισσότερο σίδηρο από οποιοδήποτε άλλο πράσινο λαχανικό. Είναι πηγή βιταμινών Α και Β και περιέχει τρεις φορές περισσότερη βιταμίνη C απ’ ό,τι τα εσπεριδοειδή. Ο μαϊντανός είναι διουρητικός και άρα καλός για τα νεφρά και την πέτρα στην ουροδόχο κύστη. Είναι πολύ καλό εμμηναγωγό. Τέλος, προλαμβάνει τη ρευματοπάθεια και βοηθά στην αντιμετώπιση πρησμένων αδένων. Αν αισθάνεσαι κάποια ενόχληση στο ουροποιητικό σύστημα, προσπάθησε να πίνεις 3 φλιτζάνια ρόφημα μαϊντανού που θα φτιάξεις με 2 γρ. φύλλων μαϊντανού ή αφέψημα, που θα φτιάξεις ως εξής: θα πάρεις 30 γρ. (μια χούφτα) αποξηραμένα φυλλαράκια μαϊντανού και 2 φλ. κρύο νερό. Θα σκεπάσεις και θα τα αφήσεις να σιγοβράσουν για 20 λεπτά σε χαμηλή φωτιά. Μην τα αφήσεις να βράσουν κανονικά. Σούρωσε και πιες 1 φλ. τρεις φορές τη μέρα. Για να απολαμβάνεις όμως μακροπρόθεσμα τα οφέλη του μαϊντανού, φρόντισε να τρως ωμά φύλλα όσο πιο τακτικά μπορείς και πρόσθεσέ τα και στις ομελέτες, τις σαλάτες και τα ζεστά πιάτα. Κι αν θες ακόμα μια έξτρα ωφέλεια, μάσα φύλλα μαϊντανού για δροσερή αναπνοή, συστήνει ο J. Parkinson.
Πεντάνευρο
Ο φίλος της επιδερμίδας
Τι λέει η παράδοση: Το Αρνόγλωσσο (επιστημονικά Plantago major I και P. Lagopus I) ή κοινώς πεντάνευρo έχει μεγάλα πλατιά σκουροπράσινα φύλλα και πικρή γεύση –παρόμοια με αυτή του σπανακιού. Ο Hildegard von Bingen ένας Βενεδικτίνος μοναχός και θεραπευτής, το χρησιμοποιούσε ως καταπραϋντικό για τα τσιμπήματα των εντόμων και αναφέρεται σε αυτό στη φημισμένη πραγματεία του Physica. Οι ιθαγενείς Αμερικανοί το χρησιμοποιούσαν σε μορφή κρέμας για να επουλώσουν πληγές από δαγκώματα, καψίματα, χτυπήματα κ.ά. Σε μερικούς πολιτισμούς πριν πολλά χρόνια χρησιμοποιούνταν ως πανάκεια για κάθε ασθένεια. Παραδοσιακά χρησιμοποιούνταν και για να αποτρέψει τη μητρική αιμορραγία μετά από τον τοκετό. Οι θεραπευτικές του ιδιότητες αναφέρονται από το Διοσκουρίδη, το Γαληνό και άλλους εξαιρετικούς διάσημους γιατρούς. Παλαιότερα στην Ευρώπη το χρησιμοποιούσαν για τη θεραπεία από τα δαγκώματα των τρελών σκυλιών, του ίκτερου, της επιληψίας, της λέπρας και της φυματίωσης.
Τι αποκαλύπτει η έρευνα: Οι ερευνητές διαπίστωσαν μέσα από τις έρευνές τους τις αντιμικροβιακές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες του πεντάνευρου. Το φυτό βοηθά στην άμεση επούλωση των πληγών και σκασιμάτων στο δέρμα, είναι αντικαταρροϊκό και αποχρεμπτικό, δηλαδή ωφέλιμο σε παθήσεις του αναπνευστικού συστήματος (βήχα, κοκίτη, βρογχικό άσθμα, βρογχίτιδα, φυματίωση, αναπνευστική καταρροή). Είναι διουρητικό, δηλαδή ωφέλιμο σε παθήσεις του ήπατος, των νεφρών και της ουροδόχου κύστης, αλλά και της αιμορραγίας του ουροποιητικού συστήματος. Είναι στυπτικό και ωφέλιμο στη διάρροια, τη δυσκοιλιότητα, την κυστίτιδα, τη γαστρίτιδα, την κολίτιδα, τα πεπτικά έλκη, τη δυσεντερία και το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου.
Πώς θα ωφεληθείς: Επειδή δεν είναι και τόσο εύκολο να το αναγνωρίσεις όταν φύεται ελεύθερα στους αγρούς, είναι προτιμότερο να το αναζητήσεις σε ένα κατάστημα βιολογικών προϊόντων. Για τις παθήσεις του αναπνευστικού αλλά και για το κρυολόγημα χρησιμοποιούμε έγχυμα από πεντάνευρο 1-3 φορές την ημέρα. Αφέψημα της ρίζας του χρησιμοποιείται κατά του σακχαρώδη διαβήτη. Για τις φουσκάλες στα πόδια από το περπάτημα, βάζουμε λίγα φύλλα πεντάνευρου μέσα στα παπούτσια και για τα σκασίματα του δέρματος βουτάμε ένα κομμάτι καθαρού υφάσματος σε ζεστό υγρό όπου έχουμε βράσει το πεντάνευρο και το αφήνουμε πάνω στην πληγή για 30 λεπτά, σύμφωνα με τον Different Cloud. Μπορούμε επίσης να φτιάξουμε αλοιφή και να τη χρησιμοποιήσουμε ως κρέμα νυκτός για τις ρυτίδες. Το πεντάνευρο είναι ασφαλές στη χρήση του.
Προσοχή: Επειδή το πεντάνευρο είναι ένα ισχυρό πηκτικό, θα πρέπει να αποφεύγεται στις περιπτώσεις ασθενών που λαμβάνουν αντιπηκτικά ή από εκείνους που είναι επιρρεπείς σε θρομβώσεις.
Λευκαγκαθιά
Ώθηση στην Καρδιά
Τι λέει η παράδοση: Εδώ και εκατοντάδες χρόνια, από την Κίνα ως την Ευρώπη, τα πράσινα φύλλα με τα λευκά ή ροζ άνθη της λευκαγκαθιάς έχουν χρησιμοποιηθεί για να δυναμώσουν το καρδιαγγειακό σύστημα. «Επιδρούν στο μυ της καρδιάς», είχε πει ο Boericke στις αρχές του 20ού αιώνα και τα συνταγογραφούσε όταν έκρινε ότι οι μύες της καρδιάς είναι αδύναμοι και εξαντλημένοι. Η λευκαγκαθιά αποτελεί ένα παραδοσιακό φυτό για πολλές ευρωπαϊκές και ασιατικές χώρες. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, η πρώτη αναφορά της γίνεται τον 1 μ.Χ. αι. από τον Διοσκουρίδη, Ρωμαίο φυσιολόγο, γνωστό ως θεμελιωτή της Φαρμακολογίας, στο De Materia Medica, το πιο διάσημο φαρμακευτικό εγχειρίδιο για τους επόμενους 16 αιώνες.
Τι αποκαλύπτει η έρευνα: Οι πρόσφατες έρευνες αποδεικνύουν ότι αποτελεί μία πολύ πλούσια πηγή φυσικών αντιοξειδωτικών. Είναι το μόνο γνωστό έως τώρα φυτό που περιέχει μια μεγάλη ποικιλία αντιοξειδωτικών όπως βιταμίνη E και άλλα παράγωγά της, βιταμίνη C, βήτα καροτίνη και άλλα καροτινοειδή όπως λυκοπένιο και σελήνιο. Επίσης, αυξάνει τη ροή του αίματος στις αρτηρίες και μειώνει τις εκδηλώσεις στεφανιαίας νόσου. Οι θεραπευτικές ιδιότητες της λευκαγκαθιάς εκτιμούνται ιδιαίτερα. Το έλαιο της μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε διάφορες δερματικές παθήσεις όπως εκζέματα, εγκαύματα, πληγές και δερματικές βλάβες από ακτινοβολία UV. Οι μελέτες επίσης έχουν δείξει ότι τα φλαβονοειδή που περιέχει εμποδίζουν γενικώς την εμφάνιση καρδιακών παθήσεων.
Πώς θα ωφεληθείς: Εάν υπάρχει διαπιστωμένο καρδιακό νόσημα, υψηλή αρτηριακή πίεση ή ιστορικό καρδιακής ανεπάρκειας σίγουρα βρίσκεσαι υπό την παρακολούθηση ενός ειδικού. Ζήτησέ του να σε συμβουλέψει σχετικά με το πώς μπορείς να χρησιμοποιήσεις τη λευκαγκαθιά, σε μορφή ροφήματος, αφεψήματος ή κάψουλας. Οι έρευνες πάντως έδειξαν οφέλη για την καρδιά από την κατανάλωση 60 mg, 3 φορές τη μέρα.
6 super βότανα
Βασιλικός: Ανακουφίζει από τους στομαχικούς σπασμούς, τη ναυτία αλλά και τη δυσκοιλιότητα.
Πιπερόριζα (τζίντζερ): Έχει αποχρεμπτικές ιδιότητες και βοηθά στην αντιμετώπιση του βήχα και του κρυολογήματος. Οι φρέσκες ρίζες έχουν αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες και καταπραΰνουν τους πόνους των αρθρώσεων.
Δεντρολίβανο: Το ρόφημα είναι αποτελεσματικό για το κρυολόγημα, την κόπωση και τους πονοκεφάλους.
Δυόσμος: Βοηθά στα πεπτικά προβλήματα. Ο δυόσμος σε ξηρή μορφή μπορεί να σε ανακουφίσει από το φούσκωμα.
Τσουκνίδα: Είναι ιδιαίτερα ωφέλιμη σε όσους πάσχουν από χρόνια και οξεία νεφρίτιδα, έλκος στομάχου, βρογχικές παθήσεις, αλλά και χρόνιες διάρροιες.
Κανέλα: Βοηθά στην πέψη.
Από το Ιστολόγιο mothernature.gr
ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ: Η βοτανοθεραπεία στους αρχαίους Έλληνες ιατρούς. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://www.karaberopoulos.gr/karaberopoulos/ergasies/51.asp
Χαρακτηριστικά του Μεσογειακού τρόπου διατροφής. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://www.teicrete.gr/meddiet/
Τα γιατροσόφια της γιαγιάς. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο:http://ionianet.gr/content.php
Τα βότανα της Κρήτης. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://valentine.gr/botana.htm
Τα φαρμακευτικά φυτά του τόπου μας. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://3dim-kater.pie.sch.gr/farmakeftika.htm
Herbs. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://www.creta-ltd.gr/products/herbs.asp
Θεραπεία με βότανα. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://www.geocities.com/artofwise/HealingHerbs.html
Βότανα και θεραπείες. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://www.kairatos.com.gr/afieromata/votanatherapies.htm
Τα βότανα της Μεσογείου. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://www.valentine.gr/mediterranean_herbs_gr.htm
Βότανα αρωματικά και καταπραϋντικά από την κρητική ύπαιθρο. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://www.aretousa.gr/botana.htm
Βότανα: ‘‘ιάματα’’…της φύσης. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://wwworg.euro2day.gr/articles/99188/
Φυσικές θεραπείες και όχι φάρμακα. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://users.forthnet.gr/ath/geohatzi/health/health.html
Η αλόη. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://www.myworld.gr/browse/1283
Βότανα: Αλόη Βέρα, το φυτό που κάνει θαύματα. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://www.noikokyra.gr/modules.php?name=News&file=article&sid=361
‘‘ΑΛΟΕ VERA- ΤΟ ΙΑΜΑΤΙΚΟ ΦΥΤΟ’’. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://www.aloe-hellas.gr/aloevera.htm
ΤΑ ΒΟΤΑΝΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΚΑΙ ΟΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΤΟΥΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ 433 Ελληνική Εταιρία Ομοιοπαθητικής Ιατρικής. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://www.homeopathy.gr/homgreek.htm
ΤΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΒΟΤΑΝΑ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ
Πως επιβίωναν με λίγο φαγητό, πως είχαν τόση δύναμη και αντοχή? Έπερναν βιταμίνες από ένα μόνο φυτό που είναι 50 φορές πιο γλυκό από τη ζάχαρη και φυτρώνει στην Ελλάδα!
– Μηδική η ήμερος, τριφύλλι (Ελλοβόκαρπα ή Χεδρωπά), ο «πατέρας των τροφίμων»
Περιέχει πρωτεΐνες, χλωροφύλλη, βιταμίνες Α, Β12, Κ, C, P, ασβέστιο, μαγνήσιο, φωσφόρο και κάλιο. Η υπόγεια ρίζα της μηδικής μπορεί να επεκταθεί βαθειά αρκετά μέτρα κάτω από την επιφάνεια του εδάφους, μαζεύοντας πολλά μεταλλικά στοιχεία από τα έγκατα της γης. Ένα φυτό με μικρότερη κοντότερη ρίζα δεν μπορεί να το κάνει αυτό. Η μηδική μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως τρόφιμο ή συμπλήρωμα διατροφής. Περιέχει βασικές ορμόνες και ένζυμα που είναι απαραίτητα για να κρατήσουν σε λειτουργία την υπόφυση και τους αδένες των επινεφριδίων. Επίσης την χρησιμοποιούσαν σε σοβαρές εξωτερικές πληγές και γάγγραινες.
Υπάρχει μια ιστορία που μιλάει για μια οικογένεια, η οποία ήταν έγκλειστη σε στρατόπεδο συγκέντρωσης κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής της Ευρώπης. Η συγκεκριμένη οικογένεια βρήκε τη δύναμη να τα καταφέρει μέχρι το τέλος του πολέμου, όπου απελευθερώθηκαν. Το κλειδί ήταν ένα φυτό τριφυλλιού που μεγάλωνε στη γωνία εντός της περίφραξης στην εσωτερική μεριά του φράχτη. Κάθε μέλος της οικογένειας έπαιρνε μυστικά μερικά φύλλα του φυτού κάθε μέρα … επιτρέποντας στο τριφύλλι να αναπληρώνει τα φύλλα του καθ “όλη τη διάρκεια του χρόνου. Η οικογένεια λάμβανε τα αναγκαία θρεπτικά συστατικά από το φυτό. Αυτά τα θρεπτικά συστατικά δεν παρέχονταν από τα κακής ποιότητας και σπάνια συσσίτια. Η οικογένεια διατήρησε την υγεία τους, ενώ άλλοι γύρω τους πέθαιναν από υποσιτισμό.
Φύκια αποξηραμένα και τριμμένα σκόνη ή σε κόκκους
Αυτά τα φυτά κατάγονται από τον ωκεανό (ιθαγενές στις ακτές του Βορείου Ατλαντικού και της Δυτικής μεσογείου). Περιέχουν επίσης απαραίτητη πρωτεΐνη, βιταμίνες (συμπεριλαμβανομένης της Β12), μέταλλα, συν περίπου 35 ιχνοστοιχεία που χρειάζεται ο οργανισμός για να λειτουργήσει καλά. Το οργανικό ιώδιο που παρέχεται από τα φύκια θα ξαναφτιάξει και θα φροντίσει το θυρεοειδή αδένα. Τα φύκια kelp έχουν μια αλμυρή γεύση, λόγου της υψηλής περιεκτικότητας τους σε κάλιο, έτσι θα δώσουν γεύση σε άλλα τρόφιμα ως ένα εξαιρετικό υποκατάστατο αλατιού, χωρίς τις αρνητικές συνέπειες του.
Ένα ζευγάρι ζούσε σε μια παραλία μακριά από τον «πολιτισμό». Όταν τα μανιτάρια και τα άλλα άγρια χόρτα ήταν λίγα και σπάνια στην ενδοχώρα, επιβίωναν με φρέσκια νωπά φύκια kelp που ξεβράζονταν από τη θάλασσα. Συχνά έκαναν σούπα φύκια kelp ή ποτό φυκιών kelp που γλύκαιναν με μέλι και με φρέσκο νερό.
Πτελέα η κοινός φτελιά (Ουλμίδες) – Σκόνη φτελιάς
Έχει υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες και φυτική ζελατίνη. Κάποιος θα μπορούσε να αναπτυχτεί πολύ καλά με Φτελιά και μόνο. Έχουμε παρακολουθήσει αρκετές περιπτώσεις όπου μικρά παιδιά έχαναν βάρος γρήγορα και γίνονταν αδύνατα από κάποια αποδυναμωτική ασθένεια. Συχνά δεν μπορούν να κρατήσουν μέσα τους, κανένα κανονικό φαγητό. Όταν τοποθετήθηκαν σε χυλό Φτελιάς, ένα συνδυασμό σκόνη φτελιάς, νερό και μέλι φτιαγμένο σαν λεπτή πάστα, όχι μόνο επέζησαν, αλλά στην πραγματικότητα κέρδισαν το βάρος και ανέκτησαν την υγεία τους. Η γεύση είναι πάρα πολύ καλή επίσης. Είναι ευχάριστη, θρεπτική και σε «γεμίζει».
Γλυκόριζα η λεία, ρεγολίτσα, αγλυκόρριζα (Χεδρωπά) –Σκόνη ρίζας γλυκόριζας
Τα επινεφρίδια χρειάζονται μία «δύναμη» κάθε 5 ώρες, για να διατηρήσουν την ενέργεια του σώματος. Εάν ένα γεύμα ή κάποια άλλη τροφή δεν είναι διαθέσιμη, η ρίζα της γλυκόριζας θα τροφοδοτήσει τα επινεφρίδια.
Οι στρατιές του Μεγάλου Αλεξάνδρου μετέφεραν ρίζες γλυκόριζας στις μεγάλες πορείες της εκστρατείας τους, για να παίρνουν ενέργεια, δύναμη και αντοχή. Ένα πολύ ανώτερο τονωτικό ενέργειας, από την σημερινή μπάρα, ζάχαρης, σοκολάτας, καραμέλας που δίδονται για τους φτωχούς GI, από τον στρατό. Η γλυκόριζα σταματάει απίσεις τη πείνα και τη δίψα.
Μια κουταλιά της σούπας σκόνη ρίζας γλυκόριζας σε ένα λίτρο νερού (ανακινείται καλά) και λαμβανόμενη με γεμάτες γουλιές κατά τη διάρκεια της ημέρας, θα διατηρήσει την ενέργεια ενός ανθρώπου που χρειάζεται να μείνει σε εγρήγορση, σε ένα μεγάλο ταξίδι με αυτοκίνητο για παράδειγμα.
Το τσάι γλυκόριζας είναι ένα υπέροχο αναζωογονητικό pick-me-up!
Μια ομάδα γυναικών που εργάζονταν νυχτερινή βάρδια σε ένα γνωστό εργοστάσιο ραδιοφώνων φέρονταν νευρικά από τη καφεΐνη που έπαιρναν για να παραμείνουν ξύπνιες. Άλλαξαν σε δισκία γλυκόριζας και διαπίστωσαν ότι η ενέργεια τους μπορούσε να διατηρηθεί καθ “όλη τη νύχτα, χωρίς τις συνέπειες της καφεΐνης.
Η ρίζα γλυκόριζας είναι μια εξαιρετική επιλογή για ένα βότανο αποθήκευσης, έχει βρεθεί ακόμη και σε αιγυπτιακούς τάφους!
Σύμφυτο το φαρμακευτικό, στεκούλι, χοντρούτσικο (Βοραγινίδες)
Symphytum officinale, comfrey (Boraginaceae) -Σκόνη ρίζας ή φύλλα σύμφυτου
Αυτό το βότανο είναι θρεπτικό, καθώς και φάρμακευτικό. Η σκόνη ρίζας ή τα φύλλα σύμφυτου, είναι μία ανυπέρβλητη τροφή. Το σύμφυτο περιέχει υψηλές ποσότητες πρωτεΐνης, καθώς και ασβέστιο. Η ρίζα ή τα φύλλα μπορεί να γίνουν ένα τσάι ή να προστεθούν σε πράσινους χυμούς. Αρκετοί λαοί γνωρίζουμε έχουν χρησιμοποιήσει την σκόνη ρίζας ως πυκνωτικό μέσο σε σούπες και στα βραστά τους: πολύ πιο πολύτιμο από αλεύρι ή άμυλο καλαμποκιού.
Αλθαία η φαρμακευτική, νερομολόχα (Μαλαχίδες) – Ρίζα νερομολόχας
Αυτό είναι ένα ανεκτίμητο βότανο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σαν φυτική τροφή, καθώς και ως καταπραϋντικό λουτρό για την επούλωση των χειρότερων ανοιχτών πληγών, ιδιαίτερα της γάγγραινας. Η σκόνη ρίζας νερομολόχας μπορεί να ανασυσταθεί στη φυσική της κατάσταση και να χρησιμοποιηθεί ως ένα ποτό (ένα τσάι ή παχύτερο αν θέλετε) που μπορεί να κρατήσει κάποιον από την ασιτία. Είναι γεμάτη από φυτικές πρωτεΐνες. Ενισχύει επίσης τη ροή του γάλακτος της μητέρας.
Ραπάνι
Η χρήση του ραπανιού, που στην αρχαιότητα ήταν γνωστό ως ραφανίιδα (Θεόφραστος), αναφέρεται στη θεραπευτική από πολλούς αρχαίους συγγραφείς.
Το συνιστούσαν σαν ορεκτικό, αντιβηχικό, για τη διάλυση νεφρολίθων, χολόλιθων, σαν φάρμακο κατά της υδρωπικίας, του ερυσιπέλατος, της αρθρίτιδας, των ηπατικών παθήσεων, κτλ.
Το όνομα ραφανίς (ραπάνι) είναι πιθανό να προέρχεται από σύντμηση των λέξεων ραδίως - φαίνεσθαι, εξαιτίας της γρήγορης ανάπτυξης του φυτού.
Ρίγανη
Οι Έλληνες ήξεραν εδώ και χιλιάδες χρόνια τη θεραπευτική αξία της ρίγανης και την χρησιμοποιούσαν εσωτερικά (πίνοντας το αφέψημα της) σε σπασμούς, δηλητηριάσεις, κολικούς και εξωτερικά για να ανακουφίζουν πρηξίματα που πονούσαν. Κατά τους Ιπποκρατικούς θερμαίνει και αποβάλλει τα χολώδη προϊόντα.
Ροδιά
Ο καρπός της ροδιάς με τις άφθονες κόκκινες ρόγες του, ήταν στην αρχαία Ελλάδα το σύμβολο της ζωής και της ευκαρπίας.
Η ροδιά είναι αφιερωμένη στην Ήρα, προστάτιδα του γάμου και της γέννησης.
Στο ναό της στο Άργος ο Παυσανίας θαύμασε το χαμένο σήμερα χρυσελεφάντινο άγαλμα της θεάς που κρατούσε στο χέρι ένα ρόδι.
Μ' αυτόν τον συμβολισμό για τη γονιμότητα συνδέεται και ο μύθος της Περσεφόνης.
Οι μύθοι γύρω από τη ροδιά είναι ατέλειωτοι γιατί το δέντρο ήταν αφιερωμένο και στην Αφροδίτη και στην Αθηνά.
Η φλούδα της ρίζας και του καρπού της χρησιμοποιούνταν σαν ταινιοκτόνο και παρασιτοκτόνο των εντέρων.
Σέλινο
Οι αρχαίοι Έλληνες φαίνεται ότι θεωρούσαν το σέλινο φυτό πένθιμο, γιατί στόλιζαν μ’ αυτό τους τάφους.
Οι πενθούντες συγγενείς έφτιαχναν στεφάνια από σέλινο όταν συνόδευαν το νεκρό στη τελευταία του κατοικία.
Με σέλινο στέφονταν οι αθλητές των Νεμέων Αγώνων που γίνονταν στη μνήμη του Αρχέμονα, γιου του βασιλιά της Νεμέας επειδή πέθανε δαγκωμένος από φίδι
που ήταν κρυμμένο μέσα στο σέλινο.
Το εκτιμούσαν σαν φυτό με ωραία μυρωδιά αλλά και σαν φαρμακευτικό.
Απέδιδαν στο σέλινο πολλές θεραπευτικές ιδιότητες: τονωτικό, διουρητικό και αντιπυρετικό.
Επίσης το χρησιμοποιούσαν κατά της δυσπεψίας, της δυσοσμίας του στόματος, της δυσκοιλιότητας, της εμμηνορραγίας και για την επούλωση των τραυμάτων.
Η ρίζα του θεωρείται ερωτικό διεγερτικό.
Σκιλοκρόμυδο ή ασκέλλα
Η κρεμμύδα χρησίμευε από την αρχαιότητα σα φυλαχτό και τη κρεμούσαν πάνω από τις πόρτες των σπιτιών.
Το γιγαντιαίο κρεμμύδι, πού επιζεί στην καλοκαιρινή ξηρασία για να βγάλει το φθινόπωρο τους ψηλούς στάχεις λουλουδιών,
συμβολίζει τη δύναμη πού ήθελαν να περάσουν στα κτήματα και στα σπίτια τους.
Για τους Ιπποκρατικούς η ασκέλλα ήταν ένα από τα πιο αρχαία φαρμακευτικά φυτά και το συνιστούσαν ως διουρητικό,
καρδιοτονωτικό, αποχρεμπτικό και επουλωτικό των τραυμάτων.
Σκόρδο
Το σκόρδο είναι ιθαγενές στις στέπες της κεντρικής Ασίας, αλλά καλλιεργήθηκε από πολύ νωρίς και στις μεσογειακές χώρες.
Ακόμα και οι Αιγύπτιοι γνώριζαν το τονωτικό αυτό ορεκτικό.
Ο Αριστοφάνης έβλεπε στο σκόρδο ένα σύμβολο σωματικής δύναμης. Οι θεοί όμως το περιφρονούσαν για τη μυρωδιά του και κανένας πιστός δεν μπορούσε να πατήσει σε ναό όταν είχε φάει σκόρδο.
Ο Διοσκορίδης αναφέρει μια άγρια ποικιλία σκόρδου πού ονομάζει «οφιόσκορδον» και της αποδίδει διάφορες ιδιότητες:
πρόκληση δίψας, αποβολή της ταινίας του εντέρου, θεραπεία για δαγκώματα από σκύλους, φίδια, κλπ.
Σε ανάμιξη με μέλι το σκόρδο χρησιμοποιούνταν για τη λέπρα και τα εκζέματα.
Σπαράγγι
Ο Διοσκορίδης το ονόμαζε «πετραίο ασπάραγγο».
Συνιστούσε αφέψημα ρίζας σπαραγγιού για να βελτιωθεί η ροή των ούρων, για τη θεραπεία των προβλημάτων των νεφρών, του ίκτερου και της ισχιαλγίας.
Οι Ιπποκρατικοί το συνιστούσαν ως συλληπτικό ή ως αντιδιαρροϊκό φάρμακο.
Στομαχοβότανο - δίκταμο
Οι γιατροί το έδιναν με ξύδι στους σπληνοπαθείς και με κρασί σ' αυτούς που υπόφεραν από το συκώτι.
Το βότανο κάνει καλό στους πόνους του στομαχιού, εκκενώνει την κύστη και επιδρά στα ερεθισμένα μάτια.
Στη σύγχρονη λαϊκή ιατρική το έγχυμα του φυτού συνιστάται για το έλκος του στομαχιού, γι’ αυτό και λέγεται «στομαχοβότανο».
Στόρακας
Σαν θυμίαμα είχαν οι αρχαίοι την αρωματική γόμα του στόρακα , ενός θάμνου με χνουδωτά φύλλα και άσπρα λουλούδια σαν της κυδωνιάς.
Ο Ηρόδοτος συνάντησε τη γόμα αυτή στην Αραβία, όπου την έκαιγαν για να διώξουν από τα δέντρα «φτερωτά φίδια». Αυτά τα φτερωτά φίδια ασφαλώς θα ήταν ακρίδες.
Στην αρχαία Ελλάδα το στοράκι χρησιμοποιούνταν σαν φάρμακο για το βήχα και το άσθμα (Διοσκορίδης).
Στη μυθολογία, ο στόρακας κατάγεται από την Κρήτη. Πρωτοφυτεύτηκε στην ηπειρωτική Ελλάδα, στην Αλίαρτο, όταν κατάφυγε εκεί ο κρητικός ήρωας Ραδάμανθυς
Σχίνος
Είναι είδος φιστικιάς πού έδινε ακόμα και στα παλιά χρόνια ένα διαφανές ρετσίνι.
Στη Χίο, σήμερα παράγεται από μια ποικιλία του φυτού η γνωστή μας μαστίχα.
Στην αρχαιότητα η μαστίχα χρησίμευε για καλλυντικούς σκοπούς, για να κολλούν τα βλέφαρα των ματιών.
Τορδύλιον
Στα κράσπεδα των δρόμων συναντούμε συχνά την καυκαλίδα ή μοσχολάχανο, ένα κοινό μεσογειακό φυτό.
Από τα χρόνια του Διοσκορίδη ήταν γνωστό σαν «τορδύλιον».
Οι γιατροί της αρχαιότητας συνιστούσαν το ζουμί του βλαστού, ανακατεμένο με γλυκό κρασί, για τις αρρώστιες των νεφρών, έπρεπε όμως να παίρνεται για 10 μέρες.
Υοσκύαμος
Σύμφωνα με τον μύθο, η ανακάλυψη του υοσκύαμου οφείλεται στον Ηρακλή.
Οι Ιπποκρατικοί έδιναν τους σπόρους του παραισθησιογόνου αυτού φυτού, ανακατεμένους με κρασί, για τον πυρετό,
τον τέτανο και για παραλύσεις που παρουσιάζονταν μετά από τοκετό.
Ο Διοσκορίδης χαρακτηρίζει αυτό το δύσμορφο και υπνωτικό βότανο σαν ακατάλληλο και το δίνει μόνο για παυσίπονο.
Χαμολεύκη ή βηχάνι
Σήμερα αποτελεί συστατικό για πολλά αντιβηχικά φάρμακα, και την ταυτίζουμε με το «βήχιον» του Διοσκορίδη, δηλαδή φάρμακο για το βήχα.
Το φυτό το χρησιμοποιούσαν ακόμα και οι Ιπποκρατικοί σε αρρώστιες του αναπνευστικού συστήματος δίνοντας τη ρίζα του ανακατεμένη με μέλι και γάλα.
Χαμομήλι
Είναι ένα βότανο με πολύπλευρη δράση.
Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι το χρησιμοποιούσαν ως αντιπυρετικό στους διαλείποντες πυρετούς (Γαληνός), ο Διοσκουρίδης το θεωρούσε εμμηναγωγικό
και ο Ιπποκράτης το συνιστούσε σε υστερίες και λευκόρροια.
Έχει ιδιότητες αντιφλογιστικές και σπασμολυτικές.
Χολοκούκι
Είναι ένας μικρός θάμνος με μακρουλά φύλλα, άσπρα λουλούδια, και κόκκινους καρπούς.
Ίσως είναι η «χαμελαία» του Διοσκορίδη, που την ονομάζει και «κνιδικόν κόκκον», γιατί όπως μας λέει,
το άγαλμα της Αφροδίτης της Κνίδου ήταν στολισμένο με στεφάνι από χολοκούκι.
Με τους καρπούς του φυτού έφτιαχναν το «κνιδικόν έλαιον», που ήταν καθαρκτικό.
http://www.inout.gr/showthread.php?t=36327
Η Πυθία, είχε κάποτε εκμυστηρευθεί στον Απόλλωνα ότι η ρίζα του χρένου άξιζε το βάρος της σε χρυσό και ο μύθος μάλλον αφορούσε μια πολύ σωστή λαϊκή σοφιστεία. Αν και δεν υπάρχουν αναφορές όσον αφορά τη χρήση του στις γαστρονομικές απολαύσεις της εποχής, τα μπαχαρικά και μυρωδικά εκτιμούνταν ιδιαίτερα στην Αρχαία Ελλάδα. Επίσης έχουν διασωθεί μαρτυρίες όσον αφορά τη συστηματική καλλιέργεια και χρήση του ως θεραπευτικό βότανο (medicinal plant) με ανάλογες αναφορές ως «άγριο ραπανάκι», «άγριος ράφανος» και «αμοράκια» από Διοσκουρίδη, Πλίνιο και Κάτωνα. Κατά το μεσαίωνα, ρίζα και φύλλωμα του φυτού χρησιμοποιούνταν εντατικά για θεραπευτικούς σκοπούς, ενώ η ρίζα του προστίθετο ως καρύκευμα για το κρέας και το ψάρι σε χώρες όπως η Γερμανία, η Σκανδιναβία και η Μεγάλη Βρετανία.
Η ιδιαιτερότητα του χρένου έγκειται στα γλυκοσινολικά οξέα, καθώς και το βασικό παράγωγο αποδόμησης αυτών από το ένζυμο μυροσινάση. Τα δύο συστατικά έρχονται σε επαφή με την κοπή της ρίζας και παράγουν ισοθειοκυανικό αλλύλιο (σιναπέλαιο), το οποίο ευθύνεται για την πικάντικη νότα στα φαγητά όπου προστίθεται τρίμμα της ρίζας, ενώ τα γλυκοσινολικά οξέα και οι φαινολικές ενώσεις αντιπροσωπεύουν την πολύπλευρη θεραπευτική δράση του βοτάνου. Άλλα συστατικά του χρένου αφορούν το πλούσιο μικροθρεπτικό του φορτίο με βιταμίνες Β, C και καροτίνη (προβιταμίνη Α), και ανόργανα στοιχεία όπως σίδηρο, κάλιο, μαγνήσιο και ασβέστιο.
Στη μαγειρική το χρένο συνοδεύει κυρίως το ψητό βοδινό και τα λιπαρά ψάρια. Είναι το βασικό συστατικό για τη διάσημη σως (horseradish) . Ωστόσο, πέρα από την πικάντικη γεύση του το χρένο συμβάλλει στη συντήρηση του κρέατος και του ψαριού χάρις στις βακτηριοστατικές και αντισηπτικές του ιδιότητες. Στην Ιαπωνία το χρένο έχει προοδευτικά αντικαταστήσει και το φυτό Wasabia japonica στην ομώνυμη σάλτσα λόγω της σπανιότητας του στη φύση.
Το χρένο ήταν από παλιά πολύ διαδεδομένο ως γιατρικό, καρύκευμα και λαχανικό αλλά στη συμβατική ιατρική δεν είχε ως τώρα μεγάλη σημασία. Το φυτό έχει έντονη μυρωδιά και γεύση και ακόμα και το κόψιμο της ρίζας μπορεί να ερεθίσει τα μάτια. Σημαντικά συστατικά είναι το σιναπέλαιο και οι γλυκοζίτες του σιναπέλαιου, τα φλαβονοειδή, η ασπαραγίνη και η βιταμίνη C, τα οποία δρουν κυρίως αντιμικροβιακά και βακτηριοκτόνα. Στο φυτό αυτό αποδίδονται εφιδρωτικές, αντιρρευματικές, διουρητικές και ορεκτικές ιδιότητες. Η καυτερή γεύση της ρίζας του χρένου οφείλεται στην υψηλή περιεκτικότητα σε σιναπέλαια. Υπερβολική κατανάλωσή της μπορεί να προκαλέσει κολικούς.
Το χρένο χρησιμοποιείται στη θεραπευτική κυρίως λόγω της διουρητικής και χωνευτικής του δράσης. Πρέπει επίσης να υπογραμμιστεί η οφειλόμενη στις εφιδρωτικές ιδιότητες ενέργεια αυτού του φυτού σε περίπτωση καταρροής της άνω αναπνευστικής οδού καθώς και σε περίπτωση πυρετού, κρυολογημάτων και γρίπης. Χρησιμοποιείται επιπλέον και ως βοηθητική θεραπεία για λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος. Πίνετε δύο έως τρεις φορές την ημέρα 1 κουταλάκι μείγματος από τριμμένη ρίζα και μέλι σε αναλογία 1:1.
Οι ρίζες συνοδεύονται πάντα από ξύδι για τον εξής λόγο. Ενώ από μόνες τους δεν έχουν κάποια ιδιαίτερη οσμή ή γεύση, εάν αλεσθούν ή συνθλιβούν, παράγεται ένα έλαιο που τους δίνει πλούσιο άρωμα και καυτή γεύση. Παράλληλα όμως, με το άλεσμα των ριζών απελευθερώνεται ένα αέριο που ερεθίζει τα ρουθούνια και τα πνευμόνια και προκαλεί κλάμα. Το αέριο αυτό αποτελεί αμυντικό μηχανισμό του φυτού που ενεργοποιείται όταν απειλείται. Προσθέτοντας στις τριμμένες ρίζες ξύδι αφενός σταματάει αυτή η χημική αντίδραση αφετέρου σταθεροποιείται το έλαιο που δίνει στο φυτό το άρωμα και τη γεύση του.
http://votanakaifisi.blogspot.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου